*** آداب و سنت هاي رمضان در اقوام گوناگون ايراني ***

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

*** آداب و سنت هاي رمضان در اقوام گوناگون ايراني ***

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

كاش در اين رمضان لايق ديدار شــــوم
سحري با نظر لطف تو بيــــدار شـــــوم


كاش منت بگذاري بر سر من مهدي جان
تا كه هم‌ سفره تو لحظه افطار شـــــوم

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

آداب و رسوم مردم خراسان رضوي در ماه مبارك رمضان

مردم خداجوي خراسان رضوي در كنار عمل به فريضه روزه داري و تلاش براي كسب فيوضات درياي بيكران الهي با آداب و رسوم و اعتقادات خاصي اين ماه سراسر فضيلت و بركت را سپري مي كنند. مردم اين استان در اغلب‌ مساجد و تكايا و بسياري‌ از منازل جلسه هاي ختم‌ قرآن‌ برگزار مي‌ كنند.
در ماه مبارك رمضان مردم مشهد هستند که با آوای نقاره‌ها به استقبال اذان صبح می‌روند و روزه می‌گیرند. آستانه حرم حضرت امام‌ رضا (عليه السلام) از معدود مکانهایی است که هنوز هر سحر این رسم کهن ایرانی در آن اجرا می‌شود.

نقاره‌زنی قبل از اسلام هم به عنوان یک رسم کهن هنگام طلوع خورشید اجرا می‌شده است. گروه نقاره‌زنی در واقع نوعی ارکستر بوده که از سازهای کوبه‌ای و بادی که با قوانین خاصی به نام «نوبت» نواخته می‌شده، تشکیل می‌شده است.

تاورنیه، جهانگرد فرانسوی هم در سفرنامه ایران خود به نقاره‌زنی اشاره کرده است. با آمدن اسلام به ایران، هنر نقاره‌زنی جلوه دیگری پیدا کرد و به سنتی برای زمان سحر و افطار ماه رمضان تبدیل شد و چهره یک هنر آیینی را به خود گرفت؛ به گونه ای که در بعضی از مناطق ایران این کار به شکل یک سنت وقفی درآمد، اما امروز تنها در طبس به صورت اوقافی انجام می‌شود. نقاره‌زنی‌ای که در حرم امام رضا (عليه السلام) برگزار می‌شود، گونه‌ای تحول‌یافته از نقاره‌زنی باستانی در ایران است

• مردم مشهد رسم دارند كه سه روز آخر ماه شعبان را براي استقبال از ماه ميهماني پروردگار روزه بگيرند، مشهدي‌ها هم در اين ماه مبارك، قرآن را يك دور كامل مي‌خوانند. سفره افطار را براي دوستان و آشنايان پهن مي‌كنند، نذري هم مي‌دهند و اطعام به نيازمندان را فراموش نمي‌ كنند.
• مشهدي‌ها نيز همان قدر به شله مشهدي علاقه‌مند هستند كه ساير مردم ايران‌زمين، زولبيا و باميه را دوست دارند.
• هنوز اين رسم پسنديده در برخي روستاهاي مشهد زنده مانده است كه صداي طبل و دهل ندا دهنده سحر و نقاره‌زني بر روي بام خانه‌ها از دور دست‌ها به گوش مي‌رسد.
  
• 
  
• مشهدي‌ها معتقدند قرآني‌ را كه‌ در ماه رمضان آغاز مي‌كنند بايد حتماً تا آخر ماه تمام‌ كنند وگرنه‌ قرض دار مي‌شوند و هر كس در جزء آخر قرآن نوبتش به سوره توحيد رسيد، به ساير شركت كنندگان در دوره قرآن شيريني مي دهد.
• بيشتر مردم استان خراسان رضوي براي برآورده شدن حاجات خود نذرورات متعددي نذر مي كنند كه يكي از مرسوم ترين آنها نذر گوسفند، حبوبات، غلات و غيره براي امام رضا (عليه السلام) و مهمانسراي آن حضرت است.
• اكثر مردم استان خراسان رضوي و از جمله مشهد علاقه خاصي به صرف حليم و شله مشهدي هنگام افطار دارند.در اين ماه جلوي اكثر مغازه هاي كباب و حليم از جمله در ساعتهاي منتهي به افطار در مشهد صفهاي توزيع شله مشهدي و حليم به چشم مي خورد
• مساجد در اين ماه به بركت جلسات قرآن حال و هواي خاصي دارد و مامن انسانهاي شيفته طاعت و بندگي خداوند است.

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

آذربايجان شرقي در ماه مبارك رمضان

در آذربایجان کلمه "اروج" یا "اروش" به زبان ترکی عبارتی است که به مفهوم روزه و روزه داری و برای اسامی مردانه نیز استفاده می شود. در این میان آنچه که در میان اجرای اعمال عبادی و شرعی رمضان در رفتارها و کنش روزمره مردم بیشتر به چشم می‌خورد تغییر رفتار و منش آنها و سیل دعوت به افطارها است.

برگزاری مراسم افطاری در رمضان در میان مردم آذربایجان از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار است، همچنین چیدن سفره های ویژه افطار در میان خانواده های ترک زبان ارج و قرب خاصی دارد. به طور معمول جوانترها طی روزهای اول رمضان میهمان بزرگترها و سفره های پدر و مادرهایشان هستند اما مراسم افطاردهی در آذربایجان شرقی از هفته دوم ماه رمضان مرسوم است و معمولا افراد فامیل و همچنین فقرا را به مراسم افطاری دعوت می‌کنند.

• هنوز هم که هنوز است روستاییان و عشایر آذربایجان با صدای ضربه همسایه بر دیوار خانه شان از خواب بیدار می شوند و این زنجیره خبر رسانی باعث می شود هیچکس خواب نماند.
  

رسم پیشواز نیزهمچون گذشته در میان افراد متدین وجود دارد که به آن "قاباخلاما" می‌گویند. آنها دو یا سه روز قبل از رویت هلال به پیشواز ماه رمضان رفته و روزه می‌گیرند.

قاباخلاما سنتی است که حتما باید پیش از ماه رمضان اجرا شود تا همه جا برای حضور در میهمانی بزرگخداوند آماده و پاکیزه باشد. هر چند مراسم عقد و عروسی در این ماه در بین مردم آذربایجان متداول و معمول نیست، اما بسیاری از خانواده ها نیز فراهم کردن مقدمات یک زندگی مشترک و مراسم بله برون را در ایام رمضان و به ویژه پانزدهم پربرکت و میمون می دانند.

• در عصر واپسین روز از ماه رمضان بسیاری از خانواده ها در بسیاری از شهرها و روستاها به زیارت اهل قبور رفته و نذر و احسان می کنند.
  

• در گذشته آبگوشت از غذاهای مرسوم افطاری بوده است اما امروز با افزایش تنوع غذایی می توان گفت سفره آذربایجانیها پذیرایی خوراکیهای جدیدتر و غذاهای مناطق دیگر نیز شده است اما جالب توجه است که سوپ یا آش همواره یک پای ثابتغذاهای آذربایجان شرقی است.
  

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

‏آداب و رسوم مردم مازندران ‏

مردم استان مازندران براي برآورده شدن آرزوها و ارتباط معنوي با خدا، سه روز مانده به ماه مبارك رمضان را روزه مي‌گيرند.

در مازندران افرادي كه حاجتي داشته باشند، براي برآورده شدن آن، نذر ختم انعام مي‌كنند و براي اين كار از كساني كه در قرائت قرآن تبحر دارند، دعوت مي‌كنند.

آنها هنگام خواندن قرآن، مقداري نمك، چند قرص نان و چند ظرف آب در سيني بزرگي مي‌گذارند و در مجلس قرار مي‌دهند. ‏
افراد پس از خواندن سوره انعام، روزه خود را با غذاهايي كه در سيني قرار دارد، باز مي‌كنند و نان‌هاي باقي‌مانده را به عنوان تبرك، در سفره نان قرار مي‌دهند تا بركت پيدا كند. در ادامه، صاحب مجلس سفره افطار را پهن مي‌كند. ‏

روزگار قديم در مازندران رسم بود افرادي كه فرزند پسر مي‌خواستند، نذر مي‌كردند كه مردم را در طول ماه مبارك رمضان براي خوردن سحري بيدار كنند؛ به اين صورت كه يك پيت حلبي خالي به گردن خود مي‌آويختند و با چوب به آن ضربه مي‌زدند تا مردم براي سحري بيدار شوند. اين رسم‌ هم‌اكنون از بين رفته است.

نذر حلوا از ديگر نذور مردم اين منطقه است كه در شب 15 ماه مبارك رمضان، هم‌زمان با ميلاد امام حسن مجتبي(ع)، زنان قند، چاي، خرما و زغال را به عنوان نذر به مسجد مي‌برند. اين كار تا پايان ماه مبارك رمضان ادامه دارد.

همچنين در كنار اين مواد حلوا،‌ آش، زولبيا و باميه سنتي، فرني، آبگوشت و باقلاي پخته با پلو نيز به ميان روزه‌داران مي‌برند. ‏
در زمان ‌قديم در ساري، هنگام افطاري هر كسي كه نذر داشت، مجمعه‌اي از كل نذور خود را به عنوان افطاري درست مي‌كرد و به زندان شهر مي‌برد.

روزه‌سري

كساني كه در مازندران براي نخستين بار به سن تكليف مي‌رسند و روزه مي‌گيرند، تا زماني كه از جانب بزرگ‌ترها هديه‌اي به عنوان «روزه‌سري» نگيرند، افطار نمي‌كنند.

معمولاً اين هدايا شامل چادر نماز و طلا براي دختران، پول و انواع نقره‌ قديمي براي پسران است.

‏سحر و افطار ‏

مردم استان مازندران يا با صداي خروس يا با سحر‌خواني آواز‌خوانان، خود را براي سحر آماده مي‌كردند.
سحر‌خوانان با صداي بلند مي‌خواندند: «سحر شد، بپا خيز، هنگام نماز است» و همسايه‌ها نيز با اين آواز، ديگران را براي سحري بيدار مي‌كردند. قرائت مناجات ابوحمزه ثمالي و خواندن يك جزء قرآن، از ديگر سنت‌هاي مردم مازندران بوده است. ‏

ساك با كوكو، تخم مرغ و برنج و در قديم نيز قرقناق از غذاهاي محلي مازندران بود. آنها اعتقاد داشتند خوردن اين غذاها در طول روز، مانع گرسنگي و ضعف مي‌شود.

دعوت از اقوام به افطاري، يكي از مهم‌ترين مراسمي است كه مردم مازندران همچنان به آن پايبند هستند.

وداع با ماه مبارك

مراسم وداع با رمضان، در مازندران از شب 27 مـاه مـبارك برگزار مي‌شود. در اين شب‌ها مداحان و مبلغان ديني نداي خوش‌‌ «الوداع رمضـان، الوداع شهر نور و القرآن» را مي‌سرايند و با‌اشعار زيـبايي از سروده‌هاي محلي، با ماه رمضان وداع مي‌كنـند تا براي ورود به ماه شوال و بزرگ‌ترين عيد اسلامي آماده ‌شوند.

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

ماه رمضان در اصفهان

رمضان ماه خدا آمد و کوچه پس کوچه های شهر دوباره بوی رمضان گرفت و بوی ماه خدا و سنتهایی که به این ماه گره خورده اند در کوچه های فیروزه ای و خاکی اصفهان پیچید.

هلال ماه صیام از افق دمیده و قرار است امسال نیز مهربانی عطوفت میان مردامان این شهر دوباره طنین انداز شود آری رمضان آمده است، سحرهای آن نماز های جماعت مساجد آن وحتی خوابهای این ماه همه و همه نماد بندگی و عبودیت ما به درگاه اوست، او که ملائکه را در شبهای این ماه به زمین می فرستد و افلاکیان را با خاکیان زمین همنشین می کند که بنگرید چگونه می‌توان خدای خویش را پرستش کرد.

عید رمضان و بازار داغ عیدی به نوعروسان عید رمضان که می رسد بازار عیدی دادن در اصفهان هم داغ می‌شود این یکی از سنتهای کهنی است که به گذشته اصفهان پیوند می‌خورد این سنت بیشتر مربوط به تازه عروسها است به این شکل که خانواده داماد خانواده عروس را برای افطاری به خانه خود دعوت کرده و برای عیدی به او طلا یا کالایی قیمتی می‌دهند.

این سنت از گذشته دور باقی مانده و هنوز هم خانواده های بسیاری بر آن پایدارند تا تازه عروس‌های خود را مورد احترام و عزت در این ماه قرار دهند.

هوم بابایی، رسمی که حالا کمرنگ شده

از دیگر رسومی که به پیشانی نصف جهان حک شده می توان به سنت هوم بابایی اشاره کرد.

سنت هوم بابایی از رسوم اصفهانی‌ها در‌ ماه مهمانی خدا، است این سنت قدیمی از سالیان دور با مردم اصفهان بوده اما اکنون قدری کمرنگتر از قبل است و با آمدن تکنولوژی کم کم در حال فراموشی است.

هوم بابایی رسمی دیرینه و همچنان رسمی قدیمی است که از سالیان دور، ماه مبارک رمضان در اصفهان ‌با آن آغاز می‌شود؛ رسمی قدیمی که از شب اول‌ ماه رمضان تا شب پانزدهم در استان اصفهان برگزار می‌شود؛ به این ترتیب که تعدادی از بچه‌ها و جوان‌ها بعد از افطار در محلی جمع شده و از بین خود یک صندوقدار و یک میداندار انتخاب می‌کنند.

وظیفه صندوقدار جمع‌آوری هدایای مردم و وظیفه میداندار خواندن اشعار خاص هوم بابایی است، بقیه گروه هم باید هم‌صدا جواب میداندار را بدهند.
اما رسوم و آداب اصفهانی‌ها در این ماه مبارک به همین جا ختم نمی شود .در اصفهان قدیم از همان شبی که قرار بود هلال ‌ماه مبارک رمضان دیده شود،خانواده‌های زیادی با آب، آیینه و سبزه راهی پشت بام می‌شدند تا هلال آغاز‌ این ماه را با چشم خودشان ببینند این رسم یکی از زیباترین سنت هایی است که متاسفانه جایش را با مدرنیته عوض کرده .

رسم قشنگ کوبیدن به دیوار

مردم در گذشته های نه چندان دور اصفهان هنوز هم این رسم را حفظ کرده بودند رسمی قشنگ که به کوبیدن دیوارهمسایه برای بیدار کردن او ختم می شد در آن روزگار همسایه ها با یکدیگر قرار می گذاشتند که هر کس زودتر از بقیه در هنگام سحر بیدار شد دیگران را نیز بیدار کند و به این ترتیب خانه هایی که دیوار به دیوار بود با کوبیدن مشت های پی در پی یکدیگر را بیدار می کردند.

این رسم حالا به کمرنگی گراییده و کمتر می توانی کسی را پیدا کنی که کوبه در همسایه را می زند و وقتی صدای کیه را می شنود، مطمئن می شود که همسایه اش بیدار است.

سحر خوانی، الحانی که میزبانش بامها بودند

از آداب دیگر این ماه مبارک سحر خوانی بود یا همان مناجات سحری که حالا بیشتر در رادیو و تلویزیون پخش می شود و آن دوران بام خانه ها بود که با این نوا آشتی می کرد.

مردم به بام خانه ها یا گلدسته های مساجد می رفتند و قبل از اذان یک یا چند نفر از سحر خوانان جمع می‌شدند و با صدای خوش و رسا اقدام به مناجات خوانی مخصوص این ماه می‌کردند.

الحان خوش را باد با خود به خانه ها می برد همه مردم گرفتار و اسیر موسیقی مناجاتی می شدند که از مناجات نامه خواجه عبدالله انصاری به عاریت گرفته شده بود زیباترین چیزی که می شد در هنگامه شب و سحر شنید و به آن دل داد .

افطاری دادن، رسمی کهن که فراموش نمی شود

البته اصفهان و شهرستانهای اطرافش همواره اعتقاد داشتند که طبع ماه رمضان سرد است و بنابراین باید غذاهای گرم بخورند تقریبا تمامی آدابی که در اصفهان بود به همان شکل با کمی تغییر در شهرستانها نیز اعمال می شد مردم اصفهان به افطاری دادن در این ماه نیز تاکید بسیار دارند ولو خرما و شیرینی و حلوا که به مسجد ببرند و نذر و نیاز کنند.

اصفهانی‌ها شب بیست‌وهفتم را احیا می‌گیرند، در عید فطر، نماز عید می‌خوانند، فطریه‌هایشان را می‌پردازند و به عروس‌ها و دامادها عیدی می‌دهند.

تلاوت قرآن مجید به صورت زنده از اماکن مذهبی بعد از اذان صبح و دعا و مناجات از برنامه های حاشیه ای این ماه است که در اصفهان رنگ پررنگتری دارد.