۩║✿║۩ روزه در عصر اضطراب ۩ ║✿║۩

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

۩║✿║۩ روزه در عصر اضطراب ۩ ║✿║۩


یكى از تعالیم بسیار شگفت‏ انگیز اسلام كه جنبه‏ هاى گوناگون
آثار و بركات آن به تدریج براى بشر آشكار مى ‏شود،
وجوب یك ‏ماهه «روزه» با آداب و شرایط خاص است كه هر ساله مسلمانان
از فواید جسمى، روحى و روانى، و اجتماعى آن بهره مند مى‏ شوند.

در آیات و روایات و متون اسلامى به برخى از آثار روزه،
تحت عنوان علت یا حكمت وجوب روزه اشاره شده است.

در اینجا پس از نقل چند روایت مشهور كه به تأثیر روزه درسلامت روانى انسان اشاره دارد،
به معرفى سه عامل عمده ناراحتى ‏هاى روانى شایع در جامعه امروز (اضطراب، وسواس و افسردگى)
و بیان چگونگى تأثیر روزه در درمان یا پیشگیرى از موارد مذكور مى ‏پردازیم.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

روایات



1. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می‌ فرماید:

اگر دوست دارى كه نا‌آرامى سینه ‏ات كاهش یابد، ماه رمضان و سه روز از هر ماه را روزه بگیر.12. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می‌ فرماید:
روزه ماه رمضان و سه روز روزه در هر ماه، ناآرامى سینه را از بین مى ‏برد.²



3. حضرت علی(علیه‌السلام) می فرمایند :

روزه سه روز در هر ماه، پنج شنبه اول و آخر و چهارشنبه وسط ماه
و روزه ماه شعبان، وسوسه سینه و پریشانى‏ هاى دل را مى ‏برد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

مسئله اضطراب

از نگاه روانشناسان، اضطراب در حد معقول و عادى آن كه در همه افراد وجود دارد،
نه تنها مضرّ نیست، بلكه مى‏تواند موجب احساس مسئولیت،
جدّى بودن در كار، بروز مكانیزم‏هاى سازش روانى و خلاقیت گردد.4

آنچه معمولاً از شنیدن واژه اضطراب به ذهن مى ‏آید، نوع بیمارى اضطراب است
كه بیش از حد و مداوم است و با از بین بردن امكانات روانى فرد،
موجب ناكامى و درماندگى وى و ایجاد اختلال‏ هاى گوناگون مى ‏شود.
مهم‏ترین عاملى كه براساس نظریه تحلیل روانى،
علت همه بیمارى ‏هاى روانى محسوب مى ‏شود، همین اضطراب است.

برخى، قرن گذشته را قرن اضطراب و تنیدگى نامیده‏ اند.5
امّا در قرن بیست و یكم نیز همچنان توجه به معنویات جاى خود را به رقابت‏ هاى افراطى
و جلوه ‏هاى خیره كننده زندگى‏ صنعتى داده و اضطراب بشر كنونى را عمیق‏تر ساخته است؛
تغییرات سریع اجتماعى، از دست دادن ارزش‏ها و اعتقادات سنتى،
و از همه مهم‏تر سست شدن اعتقادات و نداشتن دین و ایمان تسلى بخش
كه همگى مى ‏تواند پشتیبان و حامى بشر در برابر مسائل و مشكلات باشد،
اضطراب و ناراحتى بشر را افزایش داده است.6

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

روزه و كاهش اضطراب

افراد متدیّن، به شهادت آزمون‏هاى تجربى7 و تجارب فردى،
فشارهاى روانى و اضطراب‌هاى كمترى را در زندگى تحمل مى ‏كنند؛
دینداران هم به لحاظ نوع نگرش منسجم و عاقبت نگرانه‏اى كه نسبت به زندگى و مرگ دارند،
و هم به دلیل آنكه از حمایت اجتماعى و روانى صمیمانه ‏ترى در جامعه مذهبى خود برخوردار مى‏ شوند،
توانایى روانى بیشترى در مقابله با ناگوارى ‏ها و مشكلات زندگى از خود نشان مى ‏دهند.

نقش امید به آینده و اعتقاد به عادلانه وهدفمند بودن نظام خلقت،
در جلوگیرى از بسیارى بدبینى‏ها و ناامیدى ‏هاى شدید
كه گریبانگیر افراد و جوامع غیر دینى است، انكار ناپذیر است.

مفاهیم و آموزه‏ هاى دینى، همچون توكل، تقدیر الهى و...
فرد دیندار را در دو راه ى‏ها و تصمیم‏ گیرى‏ هاى مشكل،
از استرس‏ها و اضطراب‏ هاى بیمارى‏ زا دور نگه مى‏ دارد.

علاوه بر این، تأثیر هر یك از اعمال عبادى از قبیل نماز، روزه، حج و...
در تقویت اراده و بالا بردن سطح اعتماد به نفس،
و در نتیجه حفظ آرامش و سلامت روانى فرد و جامعه قابل توجّه است.
امّا اینكه چگونه روزه به صورت خاص،
در كاهش اضطراب و ناراحتى ‏هاى درونى فرد تأثیر گذار است، ب
ه تحقیقات مستقل نیاز دارد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

وسواس چیست؟

یكى از بیمارى‏هاى رایج كه در ادبیات روانشناسى امروز،
از اختلالات اضطرابى به شمار مى‏آید،
وسواس فكرى و عملى است،

وسواس ‏هاى فكرى شامل اندیشه‏ ها، تكانه ‏ها،
و عقاید ناخواسته و مداومى هستند كه شخص احساس مى‏ كند، نمى ‏تواند

از آنها دورى كند، اما وسواس‏ هاى عملى رفتارهاى آشكارا نامعقولى را در بر مى‏ گیرد
كه به صورتى ثابت و تكرارى ‏انجام مى ‏شوند.8

در مواردى كه فرد تشخیص مى‏دهد وسواس‏هاى فكرى و عملى غیر منطقى هستند،
ممكن است تمایل یا كوشش براى مقاومت در برابر آنها داشته باشد،
[امّا] هنگام تلاش براى پیشگیرى از یك وسواس عملى،
فرد ممكن است احساس اضطراب یا تنش شدید داشته باشد
كه غالباً با تسلیم در برابر وسواس عملى از آن رها مى ‏شود.9

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

روزه و درمان وسواس

براى درمان وسواس‏هاى فكرى و عملى، شیوه ‏هاى متعددى چون دارو درمانى
(كه تنها مى ‏تواند به طور موقت و براى ‏زمینه‏سازى درمان اصلى مورد استفاده قرار گیرد)،
روان درمانى ‏هاى شناختى، روان تحلیلى و... ارائه شده است.
در اینجا مى‏ توان تأثیر روزه در مقابله با بروز یا پیشرفت وسواس را از دو جهت مورد ملاحظه قرار داد:

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

1. كاهش اضطراب

بسیارى از وسواس‏ها در نتیجه استقرار اضطرابى مزمن در روان فرد پدید مى‏ آید و تشدید مى‏شود؛
حال با توجه به نقش دیندارى و به خصوص اعمال عبادى در كاهش اضطراب‏ها
چنان كه ذكر شد مى‏توان از روزه‏دارى، این انتظار را داشت
كه تأثیر مثبتى بر كاهش یا پیش‏گیرى از وسواس‏ها داشته باشد؛
البته كشف تجربى تأثیر روزه‏دارى بر كاهش وسواس، به تحقیق آزمایشى مستقل نیاز دارد.