◦☼◦علّت کسالت در عبادات در خلوت◦☼◦

[سابحات]

علّت کسالت در عبادات در خلوت








«وَ بِدُعَائِکَ تَوَسُّلِی مِنْ غَیْرِ اسْتِحْقَاقٍ لِاسْتِمَاعِکَ مِنِّی وَ لَا اسْتِیجَابٍ لِعَفْوِکَ عَنِّی بَلْ لِثِقَتِی بِکَرَمِکَ»


دعا کریمانه و اجابت کریمانه!


عرض کردیم پروردگار عالم به بندگانش عنایت دارد و با آن‌ها کریمانه برخورد می‌کند.

این دعا و اجابت دعا هم خود نوعی از کرم پروردگار عالم است؛ چون نه برای دعایش استحقاق داریم که با این زبان و وجودی که این همه گناه کرده است، به درب خانه خدا بیاییم و دعا کنیم و او صدای ما را بشنود و نه بالجد مستحق این هستیم که اجابتی در کار باشد. همه‌اش کرم اوست.

کریمانه برخورد کردن یعنی پروردگار عالم طوری برخورد می‌کند کأنّ انسان گناهی هم ندارد و این نکته بسیار بسیار مهمّی است.

[سابحات]

گناهان کبیره؛ اعلان جنگ با خدا!

منتها پروردگار عالم در این باب کرم یک چیز را از ما خواسته است و آن این است که ما به گناهان کبیره نزدیک نشویم.

گناهان کبیره درحقیقت اعلان جنگ با خداست، آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) یک نکته بسیار عالی و زیبایی را به نقل از آیت‌الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی(اعلی اللّه مقامه الشّریف)، آن عارف بزرگوار نقل می‌کردند، می‌فرمودند:

کبائر جنگ با خداست؛ چون پروردگار عالم آن‌ها را به صراحت منع کرده و اعلان کرده آن‌ها را انجام ندهید امّا کسی که مصرّ به این کبائر هست، در حقیقت اعلان دشمنی با پروردگار عالم می‌کند و از آن طرف اعلان دوستی با دشمن خود و دشمن پروردگار عالم، یعنی شیطان رجیم می‌کند، همان شیطانی که قرآن فرمود: «عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُم» .

لذا انسان موقعی که مصرّ به گناهان کبیره باشد، از این طرف اعلان جنگ با خدا و از آن طرف اعلان دوستی با شیطان می‌کند.

برای همین پروردگار عالم در سوره نساء آیه ۳۱ بسیار زیبا بیان می‌فرماید:

«إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ نُدْخِلْکُمْ مُدْخَلاً کَریماً»

چقدر زیبا ذوالجلال و الاکرام تبیین می‌فرماید! می‌فرماید:

اگر شما از کبائر (گناهان کبیره) و آن چیزهایی که نهی شده و پروردگار عالم گفته انجام ندهید، اجتناب کردید، پروردگار عالم در قِبَل آن، گناهان دیگر شما را می‌آمرزد و نادیده می‌گیرد و شما را در مقام کریمانه خودش داخل می‌کند؛ یعنی در جایگاهی که با شما کریمانه برخورد می‌شود.

پس این که گفتیم: دعا و اجابت از ناحیه خدا نوعی کرم به بنده است؛ رسیدن به این کرم الهی شرط دارد و آن این که انسان مصرّ به گناهان کبیره نباشد و در انجام آن‌ها اصرار نورزد.

امکان دارد یک موقع گناه کبیره‌ای انجام دهد امّا جاهل باشد، بعد زار می‌زند و فغان می‌کند و توبه و انابه دارد، حال او معلوم است و پروردگار عالم خیلی کریم است و آن را هم نادیده می‌گیرد امّا در این‌جا ملاک کسی است که به گناه کبیره مصرّ باشد که پروردگار عالم می‌فرماید: این‌طور نباشید تا بتوانید به آن مقام کریمانه ورود پیدا کنید – این‌ها نکات بسیار مهمّی است که باید انسان در آن تأمّل کند -

[سابحات]

تقوا؛ راه ورود به مقام کرامت

حال، چه کنیم دچار کرم خدا شویم، نه غضب خدا؟

«إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ نُدْخِلْکُمْ مُدْخَلاً کَریماً».

این جا هم این «إِنْ» برمی‌گردد به همان «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا»؛ یعنی ای اهل ایمان! اگر از گناهان بزرگی که شما را از آن نهی کرده‌اند «ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ»، دوری کنید «تَجْتَنِبُوا»، «نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ» ما از گناهان دیگر شما درمی‌گذریم، «وَ نُدْخِلْکُمْ مُدْخَلاً کَریماً» و شما را در دو عالم به مقام و رتبه بلند کرامت می‌رسانیم.

اولیاء یک تعبیر دیگری را ذیل این بیان کرده‌اند – توجّه بفرماید، خیلی زیباست – می‌فرمایند:

قرآن می‌فرماید کسانی می‌توانند کریم باشند که اهل تقوا باشند. طبیعی است ذوالجلال و الاکرام به کسانی لطف و محبّت می‌کند و آن‌ها را داخل مقام کرامت می‌کند که متّقی باشند «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ» .

کسانی «أَکْرَمَکُمْ» هستند که «أَتْقاکُمْ» باشند. پس معلوم می‌شود هر کسی هم متّقی است، کریم است. متّقین عالم در کرامت خدا هستند امّا چه کسانی اکرم هستند؟ هر کس تقوایش بیشتر شد. پس اگر کسی در مقام تقوا قرار گرفت، به طبع در آن لطف خدا به عنوان کرم نیز قرار می‌گیرد.

کریم بنده را می‌برد و به کرامت خودش می‌رساند، منتها یک شرط دارد: اجتناب از کبائر. پروردگار عالم صغائر را می‌آمرزد و یک خصوصیّت بسیار خوبی که برای انسان دارد، این است.

خدا آیت‌الله مولوی قندهاری(اعلی اللّه مقامه الشّریف)، آن کنز خفیّ الهی را رحمت کند. ایشان می‌فرمودند: آیت‌الله العظمی سیّد ابوالحسن اصفهانی(اعلی اللّه مقامه الشّریف)، یک نکته زیبایی را تبیین می‌کردند.

می‌گفتند: اگر کسی از کبائر دست بکشد، آرام آرام خودش هم از صغائر بدش می‌آید.

یعنی وقتی از گناهان کبیره دست کشیدی، لطف خدا شامل حالت می‌شود و آرام آرام از گناهان صغیره هم تنفّر پیدا می‌کنی. یعنی طوری می‌شود که به مقام تقوا و پرهیزگاری از گناه می‌رسی و دائم بالا می‌روی و جزء «أَتْقاکُمْ» می‌شود. «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ» و بعد خدا شما را در این مقام کرامت ورود می‌دهد. این حال بندگان حقیقی است.

[سابحات]

جایگاه ظلمانی فرد گنه کار و فرار او از نور!

پس باید انسان این را مدّ نظر بگیرد که زمانی می‌تواند کریم بودن خدا را درک کند که از گناه دست بکشد و إلّا گنه‌کاران عالم چون در ظلمت هستند، درک این مطلب را نخواهند داشت.

گناه تاریکی محض است

– این را به عنوان کد به ذهنمان بسپاریم –

هر کس به گناه مبتلا می‌شود، در تاریکی است. وقتی در تاریکی است، طبیعی است از نور متنفّر است.

خفاش را ببینید، از نور هراسان و متنفّر است، او دیگر چه می‌فهمد نور یعنی چه؟! همیشه فراری از نور است.

پروردگار عالم می‌فرماید:

کسانی که در گناه هستند، در حقیقت در تاریکی‌ها هستند امّا کسانی که ایمان آوردند و ولیّ آن‌ها خداست

«یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ»

از تاریکی به سمت نور خارج می‌شوند.

وقتی انسان در گناه است، دیگر در تاریکی است. در این تاریکی معنای کریم بودن را نمی‌فهمد و اصلاً از این چیزها بیزار است.

خدا نیاورد! گاهی انسان به جایی می‌رسد که حتّی از حرف‌های خوب بدش می‌آید؛ یعنی کارش به جایی می‌رسد که حتّی از فرمایشات نبیّ مکرّم(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) و حضرات معصومین(علیهم صلوات المصلّین) و اولیاء الهی متنفّر می‌شود.

او دیگر قسی‌القلب می‌شود و اصلاً این حرف‌ها در قلبش فرو نمی‌رود.
وقتی کسی به گناه مبتلا شد و گناه را هم ترک نکرد، دیگر درتاریکی مطلق فرو می‌رود و حرف اولیاء، انبیاء و خصّیصین حضرت حق، حرف خدا، در قلبش نافذ نیست.

این‌جاست که دیگر واقعاً همان چیزی که قرآن می‌فرماید:

«صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لا یَعْقِلُونَ» ، «فَهُمْ لا یَرْجِعُونَ»

محقّق می‌شود و اصلاً دیگر رجوع نمی‌کند و برنمی‌گردد.

این دیگر صراحت قرآن است. این‌ها کور شدند، کر شدند، دیگر نمی‌شنوند و نمی‌بینند. این‌ها دیگر لال هستند که حرف حق را بزنند. اصلاً از مطالب الهی بدشان می‌آید و تنفّر دارند.

ما باید از این که خدا لطف و محبّت کرده و به من و شما توفیق داده که پای مباحث قرآن و روایات و فرمایشات بزرگان و اعاظم می‌نشینیم، شکر کنیم. یعنی خدا را شاکریم که قلبمان سیاه، تاریک و ظلمانی نشده است.

[سابحات]

شاخصه تاریکی قلب

دلالت بر تاریکی قلب گنه‌کار همین است که از حرف‌های نورانی فراری هستند

– این‌ها کد است، عرض می‌کنم، این‌ها را اولیاء بیان می‌فرمایند –

اگر می‌خواهید تشخیص بدهید در کدام مرحله هستید، بدانید اگر یک روزی – که خدا آن روز را نیاورد – انسان دیگر از حرف‌های خوب خسته شود، معلوم می‌شود قسی‌القلب شده است.

معلوم می‌شود آن‌قدر گناه وجودش را گرفته که این قلب تاریک است.

بالاخره نمی‌شود هم ظلمت باشد و هم نور. یا باید ظلمت باشد و یا نور.

این را بارها عرض کردیم، الآن یا شب است یا روز. نمی‌شود که هم شب باشد و هم روز.

اگر شب است، دیگر روز نیست و اگر روز است، پس شب نیست. انسان اگر از مطالب الهی خوشش آمد، یعنی قلبش تاریک نشده است – این نکته بسیار مهمّی است -

[سابحات]

سرّ نسخه معروف اولیا (ترک گناه و انجام واجبات)

پس چه زمانی می‌توانیم به آن مقام کریمانه برسیم؟

آن موقعی که حدّاقل کبائر را رها کنیم.

خدا مرحوم آیت‌الله شالی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) را رحمت کند. ایشان بازمانده شاگردان آیت‌الله قاضی(اعلی اللّه مقامه) بودند. دو سه مرتبه‌ای توفیق شده بود و ما زیارتشان کرده بودیم، مرد بسیار الهی و نورانی بودند. در این دو سه مرتبه عرض می‌کردیم نصایحی به ما بفرمایید. یک مرتبه نکته خوبی فرمودند، فرمودند:

می‌دانید چرا هر موقع پیش بزرگان می‌روید، وقتی می‌گویید: آقا! یک نصیحتی کنید، همه آن‌ها می‌گویند: دوری از گناه و انجام واجبات؟ سرّش را می‌دانید؟

گفتیم: آقا! خیر، شما بفرمایید.

فرمودند: عارف عظیم‌الشّأن، آیت‌الله قاضی(اعلی اللّه مقامه الشّریف)، آن موحّد دهر می‌فرمودند:

گناه ظلمت‌آور است و کسی که در ظلمات غوطه بخورد، دیگر از اذکار چیزی نمی‌فهمد که بخواهی به او ذکر بدهی

– این جمله خیلی مهم است، در این تأمّل کنید -

[سابحات]

بهترین راه میانبر برای رسیدن به خدا


بعضی‌ها می‌گویند: آقا! یک ذکری بدهید که راه میانبری باشد تا من به خدا برسم.

بهترین راه میانبر رسیدن به خدا، ترک گناه است. خود گناه به انسان اجازه نزدیکی نمی‌دهد.

حالا تصوّر کنید به فردی که به گناه مشغول باشد، مثلاً بگوییم: شما بیا روزی صد بار ذکر یونسیه بگو، بعد از نماز صبح در سجده چهل بار ذکر یونسیه بگو یا …، هیچ اثر نمی‌گذارد؛ چون اصلاً بعید است این شخص بتواند توفیق عبادت در خلوت را هم داشته باشد.

[سابحات]

علّت کسالت در عبادات در خلوت


آیت‌الله شالی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) در ادامه فرمودند:

کسالت در عبادات در خلوت، دلالت بر گناهانی است که انسان انجام می‌دهد. گناه، قلب را تیره می‌کند، آن وقت کسل است.

حالا اگر اولیاء به چنین شخص کسلی ذکر هم بدهند، به خدا قسم، این ذکر تخریب می‌شود؛ چون یک مدّتی انجام می‌دهد و بعد رهایش می‌کند.

بعضی از بزرگان بعضی از اذکار را بیان فرمودند و گاهاً هم ما به بعضی بیان می‌کنیم که آقا! این اذکار را بگویید، این فرمایش بزرگان است امّا این اذکار را انجام نمی‌دهند، در صورتی که عمل سختی هم نیست، مثلاً تعدادی صلوات برای شهدای کربلا، برای خانواده شهدا و … که هر روز بگویند امّا با این که زیاد نیست، نمی‌توانند انجام بدهند.

ایشان فرمودند: دلالتش گناه است، گناه عامل می‌شود انسان حتّی به ذکر و ادعیه هم بی‌اهمیّت شود.

[سابحات]

ذکر و وسعت وجودی فرد

لذا من بارها عرض کردم، باز هم امشب تأکید می‌کنم عزیزان! اگر ما به سراغ این کتب اذکار و دعاهایی که نوشته شده و اسم گنج و … هم برای آن‌ها می‌گذارند، برویم و آن اذکار را بدون استاد و مربّی و بدون این که اولیاء الهی تشخیص بدهند که جنبه ما چقدر هست و سعه وجودی ما چقدر قادر به گفتن این ذکر هست، انجام بدهیم، تخریب می‌شویم.

نمی‌خواهد آن کتاب‌ها را بخریم و بخوانیم و بگوییم: مثلاً مرحوم آشیخ رجبعلی خیاط(اعلی اللّه مقامه الشّریف) گفته اگر کسی چهل روز این ذکر را انجام بدهد، مثلاً آقا جانمان امام زمان(عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف) را می‌بیند، این‌طور نیست.

ایشان آن شخص را دیده، حالش را دیده، وضعیت وجودی‌اش را دیده، این ذکر را برای او داده، نه برای همه. آن فرد هم اشتباه کرده که می‌آید اعلان عمومی می‌کند. چون ایشان فقط به آن شخص دادند.

یکی از آقایان به ما بیان می‌فرمود:

این مطلبی که شما از اولیاء می‌گویید صحیح است؛ چون من با یکی از دوستانمان خدمت یکی از آقایان بودیم. ایشان می‌خواست ذکری بگیرد. آن بزرگوار ذکر را گفتند امّا یک دفعه به من خطاب کردند:

آقا! شما این را انجام نده، این برای ایشان است.

گفت: به نظرم ذکر هم حالت عمومی داشت و چیز خاصّی نبود، امّا به ایشان گفت: چهل شبانه روز این‌ها را بگو، این‌طور بگو و … امّا بعد به من خطاب کرد و گفت:

آقا! شما نگو، این‌ها مال شما نیست.

یعنی وجود افراد را می‌بینند که چقدر تحمّل این اذکار را دارد.

پس اگر گناهکار هم نباشی، با توجّه به وسع وجودی‌ات ذکر می‌گیری. این‌ها نکات بسیار مهم است و باید در آن تأمّل کرد.

[سابحات]

راه رسیدن به قول کریم

پس انسان موقعی به مقام کریمانه پروردگار عالم می‌رسد که اوّل از گناه دوری بجوید. آن موقع پروردگار عالم به او عنایت می‌کند و مطالب را می‌فهمد.

تا جایی که دیگر قول او هم قول کریم می‌شود.

یکی از راه‌هایی که انسان به کرامت پروردگار عالم برسد، نیکی به پدر و مادر است .

پروردگار عالم می‌فرماید:

«وَ قَضى‏ رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِیَّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریماً»

چه زمانی قول انسان قول کریم می‌شود؟ آن موقعی که انسان بتواند از گناه دور شود و به پدر و مادر احترام بگذارد.

البته این را هم بگویم که نکته مهمّی است و باید در آن تأمّل کرد:

کسانی هم که به پدر و مادر بی‌احترامی می‌کنند، دلالت بر این هست که به گناه مشغول هستند.

تا انسان به گناه مشغول است، اصلاً قدر پدر و مادر را نمی‌داند. اما وقتی از گناه بیرون آمد، آرام آرام می‌فهمد که چه خبر است.

مثل این که تا انسان به گناه مشغول است، قدر پروردگار عالم را نمی‌داند.

پس انسان می‌تواند به جایی برسد که قولش هم قول کریم شود. پروردگار عالم این‌گونه به بندگانش عنایت دارد. باید در این تأمّل کنیم.