حکومتها و اقوام ایران باستان
بومیان ساکن ایران قبل از آریاییها
پیش از مهاجرت آریائیان به فلات ایران، اقوامی با تمدنهای متفاوت در ایران میزیستند.
سرزمین کنونى ایران بخشى بزرگى از یک واحد جغرافیایى بنام فلات ایران است ، این واحد طبیعى با تنوع اقلیمى و زیستى خود داراى ویژگیهاى بارزى است که در نتیجه آن وحدت فرهنگى ایران را سبب شده است، بى شک تمدن بشرى مرهون نبوغ و خلاقیت مردمانى بوده است که سالیان دراز در این سرزمین زندگى کرده اند و در تعامل با جغرافیا و نظام طبیعى حاکم بر آن و در جریان روزگار، تاریخ فرهنگى وتمدن خود را آفریده اند.
پیش از تاریخ اولین رفتارهاى فرهنگی انسان در ایران با ساخت ابزارهای سنگى گوناگون در دوران پارینه سنگی آغاز شد، دوران پارینه سنگی شامل سه دوره کهن ، میانى و نوین مى شود، آثار بدست آمده از این دوران در ایران بیشتر از دورهٔ پارینه سنگى نوین است که از کاوشگاههایی چون کشف رود خراسان ، لدیز سیستان، هومیان کوهدشت و دره هلیلان در لرستان و… بدست آمده اند.
در این دوران آدمی افزون بر گردآورى خوراک و شکار بخشی از خوراک خود را ذخیره مىکند، با گذر از دوران پارینه سنگی و فرا پارینه سنگی از حدود دوازده هزار سال پیش ساکنان خاور نزدیک از جمله ایران دوره فرهنگى و تمدنى نوسنگى، را آغاز مى کنند. دوران نوسنگى با اهلى کردن گیاهان و حیوانات و شکل گیرى نهایى روستا ها همراه بود و تا هزاره پنجم قبل از میلاد ادامه یافت.
در دوران نوسنگی بشر با ساخت سفال ، ایجاد فضاهای معماری و ارتقاء سطح صنعت خود گامی دیگر در ترقی خود برداشت. یادگارهای دوره نوسنگی در ایران از محوطه هایى چون تپه سیلک در کاشان، چشمه على تهران، تپه حصار دامغان، تپه گیان نهاوند، تپه باکون فارس، شهرستان سراب، گودین و گوران و گنج دره در کرمانشاه و شوش در خوزستان و… بدست آمده است. با گذر از دوران نوسنگى ایران همچون سرزمینهاى اطراف خود در آسیاى غربى وارد دورانى شد که تولید انبوه فلز، گذر از روستانشینى به شهرنشینى ، استفاده از خط و نگارش و به کار بردن نشانهها ، گسترش بازرگانی، معمارى، بهرهمندى از تاریخ ، ادبیات و هنر از ویژگیهای آن دوران است.
بدست آمدن شهرک ویژهٔ ذوب و دستاورد فلز در اریسمان ، ساخت سفالینههای برنگاریده و منقوش و چیزهای دینی و … گویاى نقش ایران در گردونه رشد و گسترش دانشوارانه، صنعتی و معنوی بشر است. روندى که در آینده با آغاز دوران آهن و ورود گروههای آریایى به پشته و فلات ایران ادامه پیدا کرد. در دوران آهن اوجی دیگر از نیرو و نوآوری و سازماندهى شهرنشینی ایرانى نقش میبندد و یادگارهای باشکوهى همچون زیگورات چغازنبیل، (۱۲۵۰ قبل از میلاد) معبد باباجان و … شکل میگیرند.
در آغاز هزاره یکم دولتهایی همچون مادها، ایلامىها(ایلام نوین) و … در جاهای گوناگون ایران ساخته میشوند و به رودررویی با فرمانروایی دستدراز و متجاوز آشوری در میانرودان(بین النهرین) مى پردازند و کم کم براى رودررویی بهتر در برابر فرمانروایی آشورى و دستدرازیهای آنان به ایران بایکدیگر در قالب فرمانروایی ماد یکى مىشوند.