تفسیر سوره مبارکه زلزال

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

تشريح زلزله روز رستاخيز در سوره زلزال

اين سوره مباركه از نظر ترتيب نزول نود و سومين سوره قرآن كريم است كه پس از سوره نساء و قبل از سوره حديد در مدينه به پيامبر گرامى اسلام (ص) نازل شده است.
سوره مباركه زلزال هفتمين سوره از سوره هايى است كه در مدينه نازل شده و برخى از مفسران زمان نزول اين سوره را حدود سال هشتم هجرى دانسته اند. سوره مباركه زلزال ۸ آيه، ۳۵ كلمه و ۱۹۴ حرف دارد. اين سوره در جزء سى ام قرآن كريم قرار دارد و از نظر حجم در شمار سوره هاى معضلات و از گروه قصار به شمار مى آيد.
سوره هاى مباركه زلزال از آنجا كه با عبارت «اذا» آغاز شده جزء سوره هاى هفتگانه شرطيه يا زمانيه محسوب مى شود.
زلزال نام معروف اين سوره مباركه است. در اين سوره مباركه به حادثه لرزش مخوف و وحشت انگيز زمين در روز قيامت اشاره شده است. به اين مضمون در سوره مباركه حج نيز اشاره شده است. زلزله از نام هاى معروف اين سوره هاى مباركه است. اين نكته شش بار در قرآن كريم با ديگر مشتقات آن به كار رفته است.
«اذا زلزلت» نام ديگر اين سوره مباركه است چرا كه اين عبارت در نخستين آيه اين سوره مباركه آمده است .
سوره مباركه زلزال تنها سوره اى است كه به شكل كامل به زلزله ترسناك روز قيامت پرداخته و حوادث مربوط به آن را توضيح داده است .
اشاره به حقيقت حساب و كتاب دقيق انسان ها در روز قيامت از ويژگى هاى ديگر سوره مباركه زلزال است اين مضمون در سوره مباركه نساء، يونس، انبياء و لقمان نيز آمده است.
به طور كلى موضوعات مطرح شده در اين سوره عبارتند از: وقوع زلزله هولناك زمين در هنگامه رستاخيز، بيان اين حقيقت كه در هنگامه قيامت و با وقوع زلزله شديد آن زمين بارهاى سنگين خويش را بيرون مى افكند بارهايى كه به نظر بسيارى از مفسران خيل عظيم انسان هايى است كه از درون قبرها بر مى خيزند، اشاره به اين كه در آن روز انسان علت حوادث را جويا مى شود، تصريح به اين حقيقت كه زمين در آن روز عظيم تمامى اخبار خويش را بازگو مى كند، تصريح به اين حقيقت كه وقايع آن روز به اشاره الهى است، اشاره به برانگيخته شدن انسان ها به صورت گروه هاى مختلف از درون قبرها اشاره به حساب و كتاب دقيق اعمال آدمى در آن روز و اين كه هركس حتى به اندازه ذره اى نتيجه عمل خويش را خواهد ديد.
از مهمترين محورهاى سوره مباركه زلزال اشاره به زلزله وحشتناك رستاخيزى است كه در اصطلاح بر آن نفخ صور اول مى گويند. در اين روز انسان ها از اين اتفاقات به شگفت مى آيند. پيام اين قسمت سوره مباركه زلزال آن است كه قبل از فرارسيدن اين روز مومنان خود را بايد براى حضور در صحنه رستاخيز آماده كنند. در بخش دوم سوره زلزال به برخورد انسان با اعمالش در روز قيامت اشاره شده در واقع حساب رستاخيز بسيار دقيق است و انسان ها بايد مراقب اعمال خود باشند . در فضيلت تلاوت همراه با توجه سوره مباركه زلزال از پيامبر اكرم (ص) روايت است: هركس سوره زلزال را قرائت كند مانند آن است كه سوره بقره را قرائت كرده باشد و پاداش او به اندازه كسى است كه يك چهارم قرآن را تلاوت كرده باشد.
در حديثى ديگر از امام صادق (ع) آمده هرگز از تلاوت سوره زلزال خسته نشويد چرا كه هركس آن را در نمازهاى نافله بخواند هرگز به زلزله گرفتار نمى شود و در آن نمى ميرد و تا هنگام مرگ به صاعقه و آفتى از آفات دنيا گرفتار نخواهد شد.