عنوان مقاله : حقوق مادر در قرآن و حدیث
● نویسنده : اسماعیلی
❤ |
عنوان مقاله : حقوق مادر در قرآن و حدیث
● نویسنده : اسماعیلی
فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)* (17-10-2012), مدير اجرايي (16-10-2012), شهاب منتظر (21-10-2012)
موضوعات تصادفی این انجمن:
- (...◕✿◕◕✿◕ زن ریحانه است ◕✿◕◕✿◕...)
- (...◕✿◕◕✿◕ جایگاه زن در سازمان خانواده از...
- ❀|♥مقام زن در اسلام و در آئينهاى ديگر♥|❀
- (...◕✿◕◕✿◕ مهمترین حق قرآنی زنان ...
- منظور از تنبیه زنان درقرآن کریم چیست؟
- زن محبوبه الهي
- (...◕✿◕◕✿◕ گنجينه معارف تحلیل قوانین حقوقی...
- علت جواز چهار همسر براي مرد چيست؟
- زن، خانه و خانواده در کلام و سیره پیامبر...
- آیا دانشگاه رفتن خانم ها از بدبختی هاست؟
❤ |
حقوق مادر در قرآن و حدیث
آیت الله اسماعیلی
از آنجا که پدر و مادر واسطه فیض الهی به فرزندان هستند، و رضای خدا در رضای ایشان است و احسان به والدین در قرآن در کنار عبادت خدا واجب شمرده شده است، از اینرو لازم است که حقوق آنها را بشناسیم و در برآوردن آن بکوشیم؛ چراکه برآوردن حقوق پدر و مادر جز از طریق آشنایی با حقوق ایشان امکان ندارد.
تعریف حقوق
حقوق جمع حق است و حق از ریشه حقق به معنی هر کار و سخنی است که بر حسب واقع، آنطور که واجب است و به اندازهای که واجب است و در زمانی که واجب است انجام شود.(1) در مختار الصحاح در توضیح این لغت آمده است:»حقّ الشی ای وجب«،یعنی حق چیزی است که واجب میشود.
فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)* (17-10-2012), مدير اجرايي (16-10-2012), شهاب منتظر (21-10-2012)
❤ |
اهمیت حقوق پدر و مادر
1- در سورههای بقره/83، نساء/36، انعام/51 و اسراء/23 نیکی به والدین بلافاصله پس از مسأله توحید قرار گرفته است. این امر بیانگر آن است که در اسلام تا چه اندازه بر اهمیّت حقوق پدر و مادر تأکید شده است.
2- احترام به پدر و مادر از اوصاف برجسته انبیاء الهی مانند حضرت یحیی، مسیح، نوح، ابراهیم)علیهم السلام( بر شمرده شده است. از قول حضرت یحیی در قرآن نقل شده است که: »خدا من را طوری خلق کرد که نسبت به پدر و مادرم خوشرفتار باشم.« قرآن این مطلب را در مورد حضرت عیسی u نیز بیان میکند: »خدا مرا طوری خلق نکرد که نسبت به مادرم بدرفتار باشم.« باز در جای دیگر میفرماید: »من نسبت به مادرم نیک رفتارم.«
همچنین پیامبر اسلام علیه السلام در جواب سؤال فردی که از او پرسید: »من أعظم حقاً علی الرجل؟«،یعنی: »چه کسانی بزرگترین حق را بر فرد دارند؟« فرمودند: »والداه«، یعنی »پدر و مادرش«.(1)
فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)* (17-10-2012), مدير اجرايي (16-10-2012), شهاب منتظر (21-10-2012)
❤ |
تقدم حق مادر بر پدر
در ذیل به بیان چند حدیث، درخصوص تقدم حق مادر بر حق پدر میپردازیم:
1- جاء رجل آخر قائلاً یا رسول اللَّه علیه السلام من احق الناس بحسن صحابتی؟« قال: »أمک« قال: »ثم من؟« قال: »امک« قال: »ثم من؟« قال: »امک« قال: »ثم من؟« قال: »ابوک«.(2)
2- جاء رجل فسأل رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم عن برالوالدین فقال »ابرر امک، ابررامک، ابرر امک، ابرر اباک، ابرر اباک، ابرر اباک«. (1)
در این حدیث نیکی به مادر قبل از نیکی به پدر ذکر شده و تکرار هر دو نشانگر اهمیت نیکی به والدین است.
3- عن الامام الباقر)ع(: »ان موسی بن عمران قال: »یا رب اوصنی« قال: »اوصیک بی« قال: »یا رب اوصنی« قال: »اوصیک بی« ثلاثاً قال: »یا رب اوصنی« قال: »اوصیک بامک« قال: »یا رب اوصنی« قال: »اوصیک بامک« قال: »یا رب اوصنی« قال: »اوصیک بأبیک«.(2)
در این حدیث خداوندY ابتدا دو مرتبه حضرت موسی علیه السلام را سفارش به خودش میکند سپس دو مرتبه پیامبرش را سفارش به مادر میکند آنگاه یک مرتبه او را سفارش به پدر میکند.«
فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)* (17-10-2012), مدير اجرايي (16-10-2012), شهاب منتظر (21-10-2012)
❤ |
نکته های زیر از این حدیث بدست میآید:
الف خداوند سفارش به مادر را قبل از سفارش به پدر ذکر میکند.
ب خداوند سفارش به مادر را همردیف سفارش به خود قرار داده است.
ج خداوند حضرت موسی علیه السلام را - که هم پیامبر است و هم معصوم از خطاست - به مادرش سفارش میکند و این سفارش را دو مرتبه، تکرار میکند که این امر اهمیت حق مادر را میرساند.
4- پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: »حق مادر دو برابر حق پدر است.«(3)
5- قال علیبن الحسین)ع(: »اوجبها علیک حق امک ثم حق ابیک«.(4)
6- جاء رجل الی رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم قال: »یا رسول اللَّه: ایّ الوالدین اعظم حقاً. قال : »التی حملته بین الجنبین.« (5)
7- پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم میفرماید: »یوصیکم اللَّه بامهاتکم ثم یوصیکم بامهاتکم، ثم یوصیکم بامهاتکم ثم یوصیکم بالأقرب فالأقرب«
8- در کتاب فقه الرض علیه السلام آمده است که: »و اعلم أن حق الأم الزم الحقوق و اوجب«
9- خداوند به موسی علیه السلام میفرماید: »ألا ان رضاها رضائی و سخطها سخطی« یعنی »ای موسی آگاه باش که رضای مادر رضای من است و خشم مادر خشم من است«.
فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)* (17-10-2012), مولاتی یا فاطمه الزهرا(س) (16-10-2012), مدير اجرايي (16-10-2012), شهاب منتظر (21-10-2012)
❤ |
ناتوانی در ادای حق مادر
امام سجاد علیه السلام در رسالة الحقوق در مورد حقوق مادر میفرماید: »حق مادرت این است که بدانی او به گونهای تو را حمل کرده است که هیچ کس چنین لطفی به دیگری نمیکند و او تو را حفظ و نگهبانی کرد و باکی نداشت که خود گرسنه باشد و تو را سیر سازد و خود تشنه بماند و تو را سیراب سازد و خود برهنه باشد و تو را بپوشاند و خود در معرض تابش شدید آفتاب قرار گیرد ولی برای تو سایهای از محبت ایجاد کند و خود رنج بیداری کشد ولی آسایش تو را فراهم سازد و از سرما و گرما حفظت کرد تا از آنِ او باشی. پس هر آینه توان سپاسگزاری او را نداری مگر به کمک خدا و مددرسانی او«.(1)
در روایت آمده است که روزی فردی از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پرسید: »ما حق الوالدة؟« پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم جواب دادند: »هیهات هیهات لو أنه عدد رمل عالج و قطر المطر أیام الدنیا قام بین یدیها ما عدل ذلک یوم حملته فی بطنها«. یعنی هرگز نخواهی توانست!هرگز نخواهی توانست! اگر فرزند به تعداد ریگهای بیابان و قطرات باران در جهان، در ادای حق مادر بکوشد معادل روزی که مادر فرزند را در شکمش حمل میکرد نمیشود«.(2)
فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)* (17-10-2012), مدير اجرايي (17-10-2012), شهاب منتظر (21-10-2012)
❤ |
همچنین روزی فردی به پیامبراکرم eگفت: »من مادر پیرم را به پشتم حمل میکنم و از روزیام به او میخورانم. آیا حق مادرم را به جا آوردهام؟« پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: »نه، زیرا که مادرت نیز تو را حمل کرد و نیز از شیره جانش به تو خورانید.« بنابراین هر چه انسان در دوران پیری در حق مادر بکوشد مادر نیز در دوران کودکی آن را برای فرزند انجام داده است. در ادامه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: »و کانت تصنع ذلک لک و هی تحبّ حیاتک و انت تصنع هذا بها و تحب مماتها«، یعنی: »مادرت در تمامی مراحل، کارهایی که برای تو میکرد آرزوی زنده ماندنت را میکرد، در حالی که تو آن کارها را میکنی و آرزوی مرگ مادر پیرت را داری«.(1)
فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)* (17-10-2012), مدير اجرايي (17-10-2012), شهاب منتظر (21-10-2012)
❤ |
حقوق پدر و مادر
بدلیل آنکه در قرآن و روایات به حقوق مادر و پدر، همه جا در کنار هم اشاره شده است، ما نیز به حقوق آنها به طور کلی اشاره میکنیم و بعضی از حقوق را که اختصاص به مادر دارد در کنار آن نقل میکنیم.
الف. خوش رفتاری
نباید والدین به خصوص مادر را در امور دنیوی در رنج و مشقت قرار داد هر چند مسلمان نباشند. چنانکه در قرآن آمده است »و صاحبهما فی الدنیا معروفاً« )لقمان/15)
فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)* (17-10-2012), مولاتی یا فاطمه الزهرا(س) (21-10-2012), مدير اجرايي (17-10-2012), شهاب منتظر (21-10-2012)
❤ |
ب.دعا و طلب مغفرت
یکی دیگر از حقوق والدین دعا است؛ چنانکه مستحب است در حق ایشان این دعای قرآنی خوانده شود: »رب اغفر لی و لوالدیّ و ارحمهما کما ربیانی صغیراًو اجزهما بالاحسان احساناً و بالسیئات غفراناً«.
آیت اللَّه جوادی آملی در شرح این آیه میگوید: »در این آیه، لفظ »ربیانی« )به دنیا آوردند مرا( آمده است نه لفظ »ولدانی« )رشد دادند مرا( و پدر و مادر باید به تربیت فرزند توجّه داشته باشند و هر قدر فرزندشان را خوب تربیت کنند همان اندازه نسبت به فرزندشان حق دارند«.(1)
مولاتی یا فاطمه الزهرا(س) (21-10-2012), مدير اجرايي (24-10-2012), شهاب منتظر (21-10-2012)
❤ |
ج. سپاسگزاری از والدین
خداوند در قرآن میفرماید:»اشکر لی و لوالدیک« )لقمان / 14)
در توضیح آیه فوق باید گفت بر اساس قاعده عقلی »وجوب شکر منعم« شکر خدا واجب است. پدر و مادر نیز یکی از مجاری فیض خدا و مصادیق نعمت او هستند. ایشان هم منعم هستند و هم نعمت. از اینرو ما باید در درجه اول شکر خدا را بجا آوریم که چنین نعمت بزرگی به ما ارزانی داشته و سپس در ادای حقوق پدر و مادر که ولی نعمت ما هستند و بخاطر ما زحمات زیادی را متحمل شدهاند بکوشیم. بنابراین بدلیل آنکه والدین مجرای وصول فیض و نعمت الهی به ما میباشند سپاسگزاری از ایشان در طول سپاسگزاری از خدا قرار میگیرد. البته روشن است که مقصود از سپاسگزاری و تشکر از والدین تنها تشکر زبانی نیست بلکه مقصود احترام قلبی و عملی و قیام به ادای حقوق ایشان است.
امام صادق علیه السلام در مورد سپاسگزاری از والدین میفرماید: »یجب للوالدین علی الولد ثلاثة اشیاء: شکرهما علی کل حال و طاعتهما فیما یأمرانه و ینهیانه عنه فی غیر معصیة اللَّه و نصیحتهما فی السرّ و العلانیة«. یعنی سه چیز بر فرزند، در حق پدر و مادر واجب است:
1- شکر پدر و مادر به هر شکل ممکن؛
2- اطاعت از پدر و مادر در هر چیزی که امر و نهی میکنند به جز در گناه و معصیت خدا
3- خیرخواهی برای ایشان در پیدا و نهان.(2)
مولاتی یا فاطمه الزهرا(س) (21-10-2012), مدير اجرايي (24-10-2012), شهاب منتظر (21-10-2012)
در حال حاضر 1 کاربر در حال مشاهده این موضوع است. (0 کاربران و 1 مهمان ها)