شهادت امام باقر(ع):
امام باقر (ع) پس از عمرى تلاش در ميدان بندگى خدا و احياى دين و ترويج علم و خدمات اجتماعى به جامعه اسلامى، در روز هفتم ماه ذو الحجه سال 114 (1) رحلت كرد.
در سال رحلت و شهادت آن حضرت آراى ديگرى نيز وجود دارد.دسته اى از مورخان سال 117 (2) و بعضى سال 118 (3) و گروه اندكى سالهاى 116 (4) و 113 (5) و 115 (6) و 111 (7) را ياد كرده اند، اما بيشترين منابع تاريخى سال 114 (8) را متذكر شده اند.
منابع روايى و تاريخى علت وفات آن حضرت را مسموميت دانسته اند، مسموميتى كه دستهاى حكومت امويان در آن دخيل بوده است. (9)
از برخى روايات استفاده مىشود كه مسموميت امام باقر (ع) به وسيله زين آغشته به سم، صورت گرفته است، به گونهاى كه بدن آن گرامى از شدت تأثير سمبسرعت متورم گرديد و سبب شهادت آن حضرت شد. (10)
در اين كه چه فرد يا افرادى در اين ماجراى خائنانه دست داشتهاند، نقلهاى روايى و تاريخى از اشخاص مختلفى نام برده اند.بعضى از منابع، شخص هشام بن عبد الملك را عامل شهادت آن حضرت دانستهاند. (11)بخشى ديگر، ابراهيم بن وليد را وسيله مسموميت معرفى كرده اند. (12)
برخى از روايات نيز زيد بن حسن را كه از دير زمان كينههاى عميق نسبت به امام باقر (ع) داشت، مجرى اين توطئه به شمار آورده اند. (13)
به طور مسلم وفات امام باقر (ع) در دوران خلافت هشام بن عبد الملك رخ داده است، (14) زيرا خلافت هشام از سال 105 تا سال 125 هجرى استمرار داشته، و آخرين سالى كه مورخان در وفات امام باقر (ع) نقل كردهاند 118 هجرى مى باشد. (15)
با اين كه نقلها بظاهر مختلف است، اما با اندكى تأمل در منابع روايى و تاريخ، بعيد نمىنمايد كه همه آنها به گونه اى صحيح باشد زيرا عامل شهادت آن حضرت لازم نيست يك نفر باشد بلكه ممكن است افراد متعددى در شهادت امام باقر (ع) دست داشته اند كه هر روايت و نقل، به يكى از آنان اشاره كرده است.
با توجه به برخوردهاى خشن و قهر آميز هشام با امام باقر (ع) و عداوت انكار ناپذير بنى اميه با خاندان على (ع) شك نيست كه او در از ميان بردن امامباقر (ع) ـ اما بشكلى غير علنى ـ انگيزهاى قوى داشته است.
بديهى است كه هشام براى عملى ساختن توطئه خود، از نيروهاى مورد اطمينان خويش بهره جويد، از اين رو ابراهيم بن وليد (16) را كه عنصرى اموى و دشمن اهل بيت (ع) است به استخدام مىگيرد و او امكانات لازم را در اختيار فردى كه از اعضاى داخلى خاندان على (ع) بشمار مىآيد و مىتواند در محيط زندگى امام باقر (ع) بدون مانع راه يابد و كسى مانع او نشود، قرار دهد، تا به وسيله او برنامه خائنانه هشام عملى گردد و امام به شهادت رسد.
امام باقر (ع) اين چنين به شهادت رسيد و به ملاقات الهى شتافت و در بقيع، كنار مرقد پدر بزرگوارش امام سجاد (ع) و عموى پدرش حسن بن على (ع) مدفون گشت. (17)
بين نماز ، وقت دعا گريه می كني
با هر بهانه در همه جا گريه می كني
در التهاب آهِ خودت آب می شوی
میسوزی و بدون صدا گريه می كنی
هر چند زهر قلب تو را پاره پاره كرد
اما به ياد كرب و بلا گريه می كنی
اصلاً خود تو كرب و بلای مجسّمی
وقتی برای خون خدا گريه می كنی
آب خوش از گلوی تو پايين نمی رود
با ناله های وا عطشا گريه می كنی
با ياد روزهای اسارت چه می كشی ؟
هر شب بدون چون و چرا گريه می كنی
با ياد زلفِ خونی مردان نی سوار
هر صبح با نسيم صبا گريه می كنی
هم پای نيزه ها همه جا گريه كرده ای
هم با تمام مرثيه ها گريه می كنی
ديگر بس است « چشم ترت درد می كند ! »
از بس كه غرق اشك عزا گريه می كنی
یوسف رحیمی
كتاب: زندگى سياسى امام باقر (ع)، ص 22
نويسنده: احمد ترابى