چرا شیطان توبه نمی‌کند؟

[ملکوت* گامی تارهایی *]

چرا شیطان توبه نمی‌کند؟





سۆالی مطرح است و آن اینکه شیطان با این که می‌داند در آینده‌ای نه چندان دور در آتش بزرگ جهنم گرفتار می‌شود؛ چرا توبه نمی‌کند؟


در پاسخ به سۆال یادشده می‌توان چنین گفت:
پاسخ 1)


بین دانستن و عمل کردن تفاوت وجود دارد. انسان می‌تواند به خیلی از مسائل علم داشته باشد، ولی به علت اهمیت ندادن یا به جهت پیروی از هوای نفس و ... مخالف علم خودش عمل کند. قرآن کریم درباره عده‌ای می‌فرماید: "و آن را از روی ظلم و سرکشی انکار کردند، در حالی که در دل به آن یقین داشتند! پس بنگر سرانجام تبهکاران (و مفسدان) چگونه بود".(1) شیطان هم - مانند خیلی از انسان‌ها که به وجود معاد و ضرورت آن و به حرمت خیلی از گناهان علم دارند، ولی باز هم گناه می‌کنند،- با علم به وجود جهنم و بهشت، به اعمال خود ادامه می‌دهد. غرور و تکبر شیطان هرگز راه بازگشتی برای او نگذاشته است.
برخی از روایات از توبه ابلیس در زمان حضرت نوح (ع) خبر می‌دهد که نوح به خداوند عرض کرد: پروردگارا! اگر ابلیس توبه کند توبه‌اش قبول می‌شود؟ خطاب رسید: اگر به قبر آدم سجده کند توبه‌اش را می‌پذیریم هنگامی که نوح (ع) این موضوع را به ابلیس خبر داد. ابلیس گفت: تا آدم زنده بود من بر او سجده نکردم. آیا اکنون که مرده است به او سجده کنم؟(2)
یکی از شرایط توبه، جبران گذشته و اصلاح آن است و این امر برای شیطان قابل اجرا نیست، زیرا گناه او علاوه بر نافرمانی خدا، گمراهی بسیاری از مردم بوده است. کسی که دیگری را گمراه کرده، اگر بخواهد توبه کند و توبه‌اش پذیرفته شود، باید همه آن‌ها را هدایت نماید.

پاسخ 2)

از چند جهت می‌توان گفت: برای شیطان راه توبه و برگشت وجود ندارد.

1 – قرآن مجید اعمالی را قابل توبه می‌داند که از روی نادانی انجام گیرد:
«انما التوبة علی الله للذین یعملون السوء بجهالة؛ پذیرش توبه بر خدا است نسبت به کسانی که از روی جهالت کار زشت انجام می‌دهند».(3)
در جای دیگر فرمود: «پروردگارتان رحمت بر بندگان را بر خود نوشته است که هر کس از روی نادانی کار زشتی انجام دهد، سپس توبه نماید و خود را اصلاح کند، او توبه پذیر و مهربان است».(4)
منظور از جهالت، ندانستن نیست، بلکه عمل زشتی است که از روی طغیانگری و عناد سر نزده باشد، بلکه از روی هوی و هوس انجام شده باشد. در روایتی از امام صادق (ع) نقل شده که مقصود از جهالت ، گناهی است که بندة خدا آن را انجام می‌دهد که گرچه از حکم آن آگاه می‌باشد، ولی آن گاه که تصمیم می‌گیرد عمل خلافی انجام می‌دهد، در واقع جاهل است. آن گاه حضرت به آیه‌ای که مربوط به حضرت یوسف (ع) است استدلال می‌کند.(5)
قرآن مجید از یوسف یاد می‌کند که وی به برادرانش گفت: آیا به خاطر دارید ستمی که بر یوسف و برادرش روا داشتید، در حالی که همگی نادان بودید؟(6)
نادانی به معنای ناآگاهی آنان از زشتی ظلم نبود، بلکه همگی آن را می‌دانستند، ولی این علم در بازداری آنان مۆثر نبود، گویی نسبت به زشتی کار خود به کلی ناآگاه بودند. خودخواهی و هوی و هوس مانند حسادت میان آنان و زشتی عمل پرده ضخیمی پدید آورده بود.
بر این اساس شیطان که از روی طغیان و تمرد نافرمانی خدا را کرد، راه توبه را روی خود بسته است.
شیطان از خدا می‌خواهد به او مهلت دهد تا دیگران را گمراه کند، نه این که به جبران گذشته بپردازد. «از آیات قرآن استفاده می‌شود که شیطان بعد از انجام آن گناه و ایستادگی و لجاجت در برابر پروردگار سعادت و نجات خود را در جهان دیگر به کلی به خطر انداخت، بنابراین ، گناهان شیطان به حدی است که قابلیت توبه را از او سلب کرده و توبه او قابل پذیرش نیست و جایگاه ابدی او جهنم خواهد بود».(7)


2 – یکی از شرایط توبه، جبران گذشته و اصلاح آن است و این امر برای شیطان قابل اجرا نیست، زیرا گناه او علاوه بر نافرمانی خدا، گمراهی بسیاری از مردم بوده است. کسی که دیگری را گمراه کرده، اگر بخواهد توبه کند و توبه‌اش پذیرفته شود، باید همه آن‌ها را هدایت نماید. چگونه می‌تواند شیطان، افرادی را که در طول قرن‌های متمادی به هر طریق گمراه کرده، هدایت کند؟!



فرآوری: شکوری

شبکه تخصصی قرآن تبیان

---

پی‌نوشت‌ها :

1 – نمل، 14.

2 – مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 60، ص 281، ح 170، مۆسسه الوفاء، بیروت، 1404 ه ق.

3 – نساء (4) آیه 17.

4 – انعام (6) آیه 54.

5 – بحارالانوار، ج6، ص 32.

6– یوسف (12) آیه 89.

7 – تفسیر نمونه، ج6، ص 112 – 105، با تلخیص.

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

اگر شیطان از عاقبت کارش آگاه است چرا توبه نمی کند؟
آیا رفتارشیطان می تواند از حکمت خدا باشد؟
جواب:
مسلما شیطان از عاقبت کار خود آگاه است. اما توبه نکردن او به دلیل روحیه ای است که دارد.
برخی افراد در ابتدا از روی تکبر و بعد از روی لجاجت با حق مخالفت میکنند ولی نهایتا از اعمال خود پشیمان می شوند. عده ای خود را در مسیر نا بودی میبینند و تصور می کنند دیگر راه باز گشتی ندارند. مانند کسی که خود از دره ای عمیق پرت کرده باشد، دیگر امید زنده بودن ندارد.

انسان دربعضی موارد مرتکب به انجام گناهانی می شود که خیلی بزرگ است ومی بینیم که اگرتوبه کند ممکن است بخاطر گناهی که انجام داده است توبه اش مورد قبول خداوند قرارگیرد(بجز مواردی که دیگر خوی انسانی درانسانها ازبین می رود وازانجام دادن دوباره گناه ترسی ندارندودرنتیجه دیگر راهی برای بازگشت وتوبه حقیقی وجود ندارد)

همانطور که می دانیم درهنگام حساب وقتی ازانسانها بخاطر گناهانشان بازخواست می شود آنها سعی می کنند گناهانشان را به گردن شیطان بیاندازندکه شیطان آن را قبول نمی کند ومی گوید من انسانهارا فقط به انجام گناه دعوت کردم وانسان خود ازروی اختیارآن را انجام می دهد.ومی دانیم انجام دهنده گناه، گناهش ازدعوت کننده به گناه بیشتراست.
اگربرای انسان راه توبه بازباشد شیطان نیز از این قاعده مستثنی نیست. وشیطان اگر اراده می کرد می توانست باز گردد. ولی از توبه سرباز زد.
نکته دیگر اینکه همین عمل شیطان می تواند یکی از مصادیق حکمت الهی باشد، که خداوند او را وسیله آزمایش بندگان خود در برابر وسوسه ها و گناهان قرار داده است.
چنانکه در برخی روایات این مفهوم مشهود بوده وبه آن اذعان شده است. مانند روایت ملاقات پیامبراسلام (ص) به همراه حضرت علی (ع) با شیطان که در آن ملاقات امام علی (ع) قصد کشتن شیطان را داشت و پیامبر (ص) ایشان را منع کردند. و فرمودند که او وسیله آزمایش الهی بند گان تا روز موعود است.

نکته آخر:
با اين كه راه توبه براي هر موجود مختار باز است ليكن شيطان اعلام كرده كه تا آخرين لحظه به شيطنت خود ادامه مي دهد و توبه نخواهد نمود.

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

چرا شیطان توبه نمی کند؟

توبه به معنای پشیمانی از گناه و بازگشت به سوی خداست

.اما آیا در مورد ابلیس هم توبه ممکن است و اگر توبه کند پذیرفته خواهد شد و یا اینکه توبه ابلیس نقض غرض است و پذیرفتنی نیست؟

بر طبق روایات ابلیس شخصی بوده که مدت زیادی خدا را عبادت نموده.

امام علی(علیه السلام) در کتاب شریف نهج البلاغه در فرازی از خطبه قاصعه در این باره می فرماید:
(و کان قد عبدالله ستةَ آلاف سنة، لا یُدری أمِن سِنیّ الدنیا أم مِن سِنیّ الاخرة)؛
او شش هزار سال خدا را عبادت کرد که معلوم نیست از سالهای دنیایی است یا سالهای آخرتی.اگر از سالهای آخرتی باشدکه هر یک روز از آن، پنجاه هزار سال از سالهای دنیا ست،با محاسبه دقیق، رقمی که از مدت عبادات شیطان به دست می آید، صد و نه میلیارد و پانصد میلیون سال از سالهای دنیایی می شود.
غرور فرصت طلایی توبه را از شیطان گرفت!

از چند جهت می توان گفت: برای شیطان راه توبه و برگشت وجود ندارد:
1 – قرآن مجید اعمالی را قابل توبه می داند که از روی نادانی انجام گیرد:
«انما التوبة علی الله للذین یعملون السوء بجهالة؛ پذیرش توبه بر خدا است نسبت به کسانی که از روی جهالت کار زشت انجام می دهند».
در جای دیگر فرمود: «پروردگارتان رحمت بر بندگان را بر خود نوشته است که هر کس از روی نادانی کار زشتی انجام دهد، سپس توبه نماید و خود را اصلاح کند، او توبه پذیر و مهربان است».
منظور از جهالت، ندانستن نیست، بلکه عمل زشتی است که از روی طغیانگری و عناد سر نزده باشد، بلکه از روی هوی و هوس انجام شده باشد. در روایتی از امام صادق علیه السلام نقل شده که مقصود از جهالت ، گناهی است که بندة خدا آن را انجام می دهد که گرچه از حکم آن آگاه می باشد، ولی آن گاه که تصمیم می گیرد عمل خلافی انجام می دهد، در واقع جاهل است. آن گاه حضرت به آیه ای که مربوط به حضرت یوسف علیه السلام است استدلال می کند.
قرآن مجید از یوسف یاد می کند که وی به برادرانش گفت: آیا به خاطر دارید ستمی که بر یوسف و برادرش روا داشتید، در حالی که همگی نادان بودید؟
نادانی به معنای ناآگاهی آنان از زشتی ظلم نبود، بلکه همگی آن را می دانستند، ولی این علم در بازداری آنان مؤثر نبود، گویی نسبت به زشتی کار خود به کلی ناآگاه بودند. خودخواهی و هوی و هوس مانند حسادت میان آنان و زشتی عمل پردة ضخیمی پدید آورده بود.
بر این اساس شیطان که از روی طغیان و تمرد نافرمانی خدا را کرد، راه توبه را روی خود بسته است.
شیطان از خدا می خواهد به او مهلت دهد تا دیگران را گمراه کند، نه این که به جبران گذشته بپردازد. «از آیات قرآن استفاده می شود که شیطان بعد از انجام آن گناه و ایستادگی و لجاجت در برابر پروردگار سعادت و نجات خود را در جهان دیگر به کلی به خطر انداخت، بنابراین ، گناهان شیطان به حدی است که قابلیت توبه را از او سلب کرده و توبة او قابل پذیرش نیست و جایگاه ابدی او جهنم خواهد بود».
2 – یکی از شرایط توبه، جبران گذشته و اصلاح آن است و این امر برای شیطان قابل اجرا نیست، زیرا گناه او علاوه بر نافرمانی خدا، گمراهی بسیاری از مردم بوده است. کسی که دیگری را گمراه کرده، اگر بخواهد توبه کند و توبه اش پذیرفته شود، باید همه آن ها را هدایت نماید.
منبع:
1.خطبه قاصعه
2.برگرفته از کتاب یکصد موضوع پانصد داستان، اثر علی اکبر صداقت(حكایتهای شنیدنی، محمدی اشتهاردی، ص 195، به نقل از: الدر المنثور، ج1، ص51)
7.تفسیر نمونه، ج6، ص 112 –105