█▓▒ اعجاز تاريخي قرآن ▒▓█

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

علامه طباطبايي اخبار غيبي را دو دسته نموده:
1. اخبار از قصص انبياء و امت‌هاي پشين، مانند: هود/ 49؛ يوسف/ 102؛ آل‌عمران/ 44؛ مريم/ 34.
2. اخبار از حوادث آينده، مانند: روم/ 3ـ2؛ فتح/15و27؛ مائده/70؛ حجر/ 9. وي آيات مربوط به ملاحم (همچون: انبياء/ 97ـ95؛ نور/ 55؛ انعام/65؛ حجر/19 و22؛ نبأ/7) را در اين قسم جاي مي‌دهد (‌طباطبايي، الميزان في تفسيرالقرآن، ج1، ص 64ـ65). برخي از محققان خبرهاي قرآني را سه دسته كرده‌اند:

1. اخبار مربوط به آينده اسلام و مسلمانان.
2. اخبار مربوط به آينده مسلمانان، همچون فتح مكه و ماجراي شكست ايران از روم.
3. اخبار مربوط به آينده معاندان. (دراز، النبا العظيم نظرات جديدة في القرآن، ص57ـ45).
با پژوهش بيش‌تر در قرآن، مي‌توان گفت كه اين دسته‌بندي صحيح به نظر نمي‌رسد؛ زيرا مي‌توان موارد ديگري از اخبار را برشمرد که در اين نوع دسته‌بندي‌ها جاي نمي‌گيرد؛ آن‌‌گونه که انصاري زنجاني در اثر خويش موارد بسياري از اين اخبار را در قالب طبقه‌بندي‌هاي بيش‌تر ارايه كرده است (انصاري زنجاني، ملاحم القرآن، ص 10 به بعد).
يوسف حاج احمد اعجاز غيبي قرآن را در آيات مربوط به غزوه بدر، مرگ ابي‌لهب، حفاظت پيامبر اكرم9 از توطئه قتل ايشان، فتح مكه، فتح قسطنطنيه، هلاك قيصر و كسري و... بررسي كرده است (حاج احمد، موسوعه الاعجاز العلمي في القرآن الکريم والسنه المطهره، ص40ـ20) وي اعجاز تاريخي قرآن را در ماجراي طوفان نوح هم بررسي و با تورات و انجيل تطبيق كرده است (همو، ص 58ـ41).

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

دكتر مصطفي مسلم اعجاز غيبي قرآن را سه دسته كرده است‌:
1. غيب گذشته: بيشتر به اعجاز قصصي قرآن اختصاص دارد.
2. غيب حاضر: به دو دسته از آيات نازله در شأن يهود و شأن منافقان اشاره نموده است و در ضمن اين دسته از آيات، اشاراتي به اعجاز تاريخي قرآن، مانند آيات 4ـ1 روم، 55 نور، سوره مسد، فتوحات اسلامي و... مي‌نمايد.
3. غيب آينده (دكتر مصطفي مسلم، مباحث في اعجاز القرآن، 288ـ259).
علاء الدين مدرس به بيان اعجاز تاريخي قرآن در اشاره به تاريخ گذشته مي‌پردازد و داستان موسي و فرعون را ذكر مي‌كند (‌مدرس، مباحثي پيرامون قرآن، ص 78ـ71).
وي در فريدة پنجم اثر خويش، به پيش‌گويي‌هاي قرآن اشاره و جنگ ايران و روم‌، سوره مسد، حروف مقطعه و بيانگر بودن آن‌ها نسبت به وقايع مهم با توجه به حروف ابجد و... را به عنوان نمونه‌هاي از پيش‌گويي‌هاي قرآن يادآور مي‌شود (همو، ص 106ـ87).

ضيايي بيگدلي، اعجاز قرآن را از منظر اخبار غيبي سه قسم مي‌داند:
1. اخبار مربوط به وجود مبدأ غيبي عالم.
2. اخبار مربوط به حوادث گذشته.
3. اخبار علمي قرآن (ضيايي‌ بيگدلي، قرآن ‌کريم و دلايل اعجاز آن، 278ـ 275). علامه معرفت اخبار غيبي قرآن را در سه دسته طبقه‌بندي كرده است:
1. غيب گذشته، مانند: مريم و زكرياء، يوسف و برادران، نوح.
2. غيب حاضر، مانند: آيات نازله در شأن يهود و آيات نازله در شأن منافقان.
3. غيب آينده، مانند: تحدي قرآن، پيروزي اسلام، بر كفر، ماجراي ابولهب و... (معرفت، التمهيد في علوم القرآن، ج 6، ص 210 ـ 186).
در پژوهشي ديگر اعجاز تاريخي چنين ترسيم شده است: قرآن از اخبار غيبي (تاريخي) خود جز به چند مورد محدود اشاره نكرده است (الشيخ الركابي، السنن التاريخيه في القرآن المجيد، ص 22ـ20).

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

رويكردهاي اخبار غيبي در قرآن



در مورد اخبار غيبي قرآن مرتبط با تاريخ، بايد توجه كرد که قرآن به طور كلي در پي دو هدف بوده است:
1. پيش‌گويي تاريخي: با عنايت به پيوند اين پيش‌گويي به منبع وحي، کاملاً قابل اطمينان است و پس از وقوع اين پيش گويي تاريخي، عنوان اعجاز تاريخي را به خود مي‌گيرد؛ چنان که برخي در بررسي مباحث تاريخي قرآن، به اين موضوع اشاره نموده و چنين پيش‌گويي‌هايي را در جهت اهداف تربيتي قرآن دانسته‌اند، مانند پيش‌گويي جنگ ايران و روم با پيروزي روم، فتح مکه. (جعفري، بينش تاريخي قرآن،‌ ص 61ـ55). براي مثال دكتر محمد علي رضايي اصفهاني در تفسير قرآن مهر برخي آيات را از اعجاز غيبي و تاريخي مي‌شمارد؛ از جمله آيات آغازين سوره روم: Gغُلِبَتِ الرُّومُ، فِي أدْنَى الأرْضِ وَهُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ، فِي بِضْعِ سِنِينَ للَّهِ الأمْرُ مِنْ قَبْلُ وَمِنْ بَعْدُ وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ المُؤْمِنُونَF؛ (روم/4ـ2)، «(سپاه) روم در نزديك‏ترين سرزمين شكست خورد؛ و[لى‏] آنان بعد از شكستشان در [ظرف‏] چند سال به زودى پيروز خواهند شد. كار[ها] قبل از (آن شكست) و بعد از (اين پيروزى)، فقط از آنِ خداست؛ و در آن روز، مومنان از يارى الهى (و پيروزى ديگرى) شاد مى‏شوند».