عبرتهای عاشورا

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

و اما ماجراهای بعد از رحلت پیامبر


چه شد كه در این پنجاه سال جامعه‌ی اسلامی از آن حالت به این حالت برگشت؟

این اصل قضیه است، كه متن تاریخ را هم بایستی در این جا نگاه كرد. البته بنایی كه پیامبر(ص) گذاشته بود، بنایی نبود كه به همین زودی خراب شود، لذا در اوایل بعد از رحلت پیامبر كه شما نگاه می‌كنید همه چیز غیر از همین مسأله وصایت ـ سرجای خودش است، عدالت خوبی هست، ذكر خوبی هست، عبودیت خوبی هست.

اگر كسی به تركیب كلّی جامعه‌ی اسلامی در آن سال‌های اوّل نگاه كند، می‌بیند كه علی الظاهر چیزی به قهقرا نرفته است. البته گاهی چیزهایی پیش می‌آمد، اما ظواهر، همان پایه‌گذاری و شالوده‌ریزی پیامبر(ص) را نشان می‌دهد. ولی این وضع باقی نمی‌ماند.

هر چه بگذرد جامعه‌ی اسلامی به تدریج به طرف ضعف و تهی‌شدن پیش می‌رود.[25]

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

آغاز سقوط خواص در تاریخ اسلام و خشت اوّل این بنای انحطاط با رحلت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله فاصله‌ی زیادی ندارد:

«دوران لغزیدن خواصِ طرفدار حق، از حدود هفت، هشت سال بعد از رحلت پیغمبر(ص) شروع شد. اصلاً به مسأله‌ی خلافت كاری ندارم. مسأله‌ی خلافت جداست. كار به این جریان دارم. این جریان، جریان بسیار خطرناكی است! همه‌ی قضایا، از هفت، هشت سال بعد از رحلت پیغمبر شروع شد.

اوّلش هم از اینجا شروع شد كه گفتند:

نمی‌شود كه سابقه‌دارهای اسلام ـ كسانی كه جنگ‌های زمان پیغمبر(ص) را كردند، صحابه و یاران پیغمبر(ص) ـ با مردم دیگر یكسان باشند! این‌ها باید یك امتیازاتی داشته باشند! به این‌ها امتیازات داده شد ـ امتیازات مالی از بیت المال ـ این، خشت اوّل بود. حركت‌های انحرافی این طوری است، از نقطه‌ی كمی آغاز می‌شود، بعداً همین‌طور هر قدمی، قدم بعدی را سرعت بیشتری می‌بخشد. انحراف‌ها از همین جا شروع شد تا به دوران عثمان رسید ـ اواسط دوران عثمان ـ در دوران خلیفه‌ی سوّم، وضعیت این گونه شد كه برجستگان صحابه‌ی پیغمبر، جزو بزرگ‌ترین سرمایه‌دارهای زمان خودشان شدند! توجه می‌كنید! یعنی همین صحابه‌ی عالی مقام كه اسم‌هایشان معروف است ـ طلحه، زبیر، سعدبن ابی وقاص و امثال آنها ـ از بزرگان كه هر كدامشان یك كتاب قطور سابقه‌ی افتخارات در بدر و حنین و جاهای دیگر داشتند، این‌ها جزو سرمایه‌دارهای درجه اوّل اسلام شدند.»[26]

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

عوامل سقوط خواص و عوام

مهم‌ترین مطلب در عبرت‌ها شناخت عوامل سقوط و لغزش خواص است. با توجه به جایگاه آنها در میان مردم، لغزش آنها سبب لغزش عوام خواهد شد. مقام معظم رهبری رؤس این عوامل را در چند چیز معرفی نمایند:

1ـ دور شدن از یاد خدا و پیروی از شهوات

«ما باید بفهمیم بر سر آن جامعه چه بلایی آمد كه سر بریده حسین بن علی علیه‌السلام ـ آقازاده‌ی اوّل شخص دنیای اسلام و پسر خلیفه‌ی مسلمین، پسر علی بن ابی طالب ـ در همان شهری كه پدر او بر مسند خلافت می‌نشسته است، گردانده بشود و آب از آب تكان نخورد! از همان شهر افرادی به كربلا بیایند، او و اصحابش را با لب تشنه به شهادت برسانند و حرم امیرالمؤمنین را به اسارت بگیرند! در این زمینه حرف زیاد است من یك آیه از قرآن را در پاسخ به این سؤال مطرح می‌كنم. قرآن جواب ما را داده است. آن درد را قرآن به مسلمین معرفی می‌كند.

آن آیه این است كه می‌فرماید:

«فَخلف من بعد هم خلف اضاعُوا الصلوة و اتّبعوا الشهوات فسوف یلقون غیا»[27] عوامل اصلی این گمراهی و انحراف عمومی دو چیز است: یكی دور شدن از ذكر خدا كه مظهر آن نماز است فراموش كردن خدا و معنویت، حساب معنویت را از زندگی جدا كردن، توجّه و ذكر و دعا و توسّل و طلب از خدای متعال و توكل به خدا و محاسبات خدایی را از زندگی كنار گذاشتن و دوم «واتّبعوا الشهوات» دنبال شهوت‌رانی‌ها رفتن، دنبال هوس‌ها رفتن و در یك جمله دنیاطلبی، به فكر جمع‌آوری ثروت، مال و التذاد به شهوات دنیا افتادن. این‌ها را اصل دانستن و آرمان‌ها را فراموش كردن.»[28]

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

2ـ دنیاطلبی

«یكی از چیزهایی كه عامل اصلی چنین قضیه‌ای شد، این بود كه رواج دنیاطلبی و فساد و فحشا، غیرت دینی و حساسیت مسؤولیت ایمان را گرفت.

این كه ما روی مسأله‌ی فساد و فحشا و مبارزه و نهی از منكر و این چیزها تكیه می‌كنیم، علت عمده‌اش این است كه جامعه را تخدیر می‌كند.

همان مدینه‌ای كه اوّلین پایگاه تشكیل حكومت اسلامی بود بعد از اندك مدتی، به مركز بهترین موسیقیدان‌ها و آوازه‌خوان‌ها و معروف‌ترین رقاص‌ها تبدیل می‌شود، تاجایی كه وقتی در دربار شام می‌خواستند بهترین مغنیان را خبر بكنند، از مدینه آوازه‌خوان و نوازنده می‌آوردند.»[29]

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

3ـ بی‌تفاوتی پیروان حق

بی‌توجهی و بی‌تفاوتی پیروان حق نسبت به سرنوشت دنیای اسلام را عامل دیگر معرفی می‌فرمایند:

«عامل دیگری كه وضع را به آنجا رسانید و انسان در زندگی ائمه علیه‌السلام این معنا را مشاهده می‌كند، این بود كه پیروان حق كه ستون‌های آن اساس واقعی بنای ولایت و تشیع محسوب می‌شدند، از سرنوشت دنیای اسلام اعراض كردند و نسبت به آن، بی‌توجه شدند و به سرنوشت دنیای اسلام، اهمیت نمی‌دادند.

بعضی‌ها، مدتی مقداری تحمّس و شور نشان دادند كه حكام سخت‌گیری كردند، مثل قضیه‌ی هجوم به مدینه در زمان یزید كه این‌ها علیه یزید سر و صدایی به راه انداختند، او هم آدم ظالمی را فرستاد و این‌ها را قتل عام كرد.

این گروه هم، همه چیز را به كلی كنار گذاشتند و مسائل را فراموش كردند... كار دو جناح حق و باطل كه با هم مبارزه می‌كنند و به یكدیگر ضربه می‌زنند، بدیهی است. همچنان كه جناح حق به باطل ضربه می‌زند. باطل هم به حق ضربه می‌زند، این ضربه تبادل پیدا می‌كند و آن وقتی سرنوشت معلوم می‌شود كه یكی از این دو جناح خسته شود و هر كه زودتر خسته شد، او شكست را قبول كرده است.»[30]

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

4ـ ترس


یكی از عوامل بازگشت انسان‌های ضعیف از مسیر حق ترس است. در واقعه‌ی كربلا همین عامل سبب شد كه مسلم بن عقیل در كوفه تنها بماند.

رهبر معظم انقلاب می‌فرماید:

«كاری كه ابن زیاد كرد، یك عده از همین خواص را بین مردم فرستاد كه مردم را بترسانند، مادرها و پدرها را، تا بگویند با چه كسی می‌جنگید؟ چرا می‌جنگید؟ برگردید، پدرتان را در می‌آورند، این‌ها یزیدند، این‌ها ابن زیادند، این‌ها بنی‌امیه‌اند و این‌ها چه دارند، پول دارند، شمشیر دارند، تازیانه دارند، ولی آنها چیزی ندارند. مردم را ترساندند، به مرور همه متفرق شدند. آخر شب، وقت نماز عشا، هیچ‌كس همراه حضرت مسلم نبود، هیچ‌كس!»[31]

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

نقش خواص در پیدایش حادثه‌ی كربلادر تاریخ اسلام بدترین شكل عملكرد خواص را در حادثه‌ی عاشورا مشاهده می‌كنیم. آنها پس از مرگ معاویه، با علم به اینكه یزید لیاقت رهبری جامعه‌ی اسلامی را ندارد، از امام حسین علیه‌السلام برای بیعت دعوت كردند به كوفه بیاید تا در ركاب آن حضرت با یزیدیان نبرد كنند.

در مرحله نخست به كمك آنها گروه زیادی از مردم كوفه با نماینده‌ی آن حضرت، مسلم بن عقیل، بیعت كردند. اما در پی توطئه‌های بنی‌امیه و احساس خطر از جانب شام و ترس و وحشتی كه عبیداللّه‌ زیاد به وجود آورد، صحنه را ترك كردند.

رهبر معظم انقلاب در توضیح گوشه‌ای از عملكرد خواص در این برهه‌ی حساس از تاریخ اسلام چنین می‌فرماید:

«خوب، چرا چنین شد؟! من كه نگاه می‌كنم، می‌بینم خواص مقصرند! همین خواص طرفدار حق مقصرند! بعضی از این خواص طرفدار حق، در نهایت بدی عمل كردند! مثل شریح قاضی! شریح كه جزو بنی‌امیه نبود. كسی بود كه می‌فهمید حق باكیست! می‌فهمید اوضاع از چه قرار است! وقتی هانی بن عروة را به زندان انداختند و سر و رویش را مجروح كردند، سربازان و افراد قبیله‌اش اطراف قصر عبید اللّه‌ زیاد را گرفتند. ابن زیاد ترسید! آنها می‌گفتند كه هانی را كشتید. ابن زیاد به شریح قاضی گفت: برو ببین هانی زنده است، برو به این‌ها بگو زنده است. شریح آمد، دید كه هانی بن عروة زنده است، اما مجروح است. هانی بن عروة گفت: ای مسلمان‌ها، این چه وضعی است!(خطاب به شریح) پس قوم من چه شدند؟ مردند؟ چرا سراغ من نیامدند؟ چرا نمی‌آیند مرا از این‌جا نجات بدهند؟! شریح قاضی گفت: می‌خواستم بروم و این حرف‌های هانی را به همین كسانی كه اطراف دارالاماره را گرفته‌اند، بگویم، اما افسوس كه جاسوس عبید اللّه‌، آنجا ایستاده بود! جرأت نكردم یعنی چه؟ یعنی همین كه ما می‌گوییم ترجیح دنیا بر دین. شاید اگر شریح، همین یك كار را انجام می‌داد، تاریخ عوض می‌شد.»[32]

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

كوتاهی خواص سبب شد كه تاریخ به نفع بنی‌امیه رقم بخورد. حركت نابجای آنها به خاطر ترجیح دنیا بر دین و ترس از كشته‌شدن موجب شهادت مسلم بن عقیل گردید:

«اگر خواص مسلم را تنها نمی‌گذاشتند مثلاً صد نفر می‌شدند، این صد نفر اطراف مسلم را می‌گرفتند، به خانه‌ی یكی از آنها می‌آمدند و می‌ایستادند، دفاع می‌كردند، مسلم تنها هم كه بود وقتی می‌خواستند او را دستگیر كنند، چندین ساعت طول كشید! چندین بار حمله كردند مسلم به تنهایی همه‌ی سربازان ابن زیاد را ـ همان عده‌ای كه آمده بودند ـ پس زد اگر صد نفر مرد با او بودند، مگر می‌توانستند او را بگیرند؟! باز هم اطرافشان جمع می‌شدند.»[33]


به همین جهت است كه حادثه‌ی عاشورا، دست‌مایه و ملقمه‌ای از عملكرد خواص تلقی می‌گردد، چنان كه امام حسین علیه‌السلام در مصاحبه‌ها، بیانیه‌ها و خطابه‌های بین راه از مكه تا كربلا، به این نكات اشاره فرموده و پس از مشخص شدن كامل وضعیت، مسؤولیت امر را متوجه خواص ساخته است.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

انقلاب اسلامی ایران و عبرت‌های عاشورا


هر تحلیل‌گر منصفی در ریشه‌یابی انقلاب اسلامی ایران، عنصر فرهنگ دینی را اگر تنها انگیزه انقلاب مردم ایران معرّفی نكند، حداقل اساسی‌ترین و پررنگ‌ترین خواهد دانست.

رهبر انقلاب، كه با اشاره او همه چیز رقم می‌خورد، مجتهد عارف و فقیه وارسته‌ای بود كه جز حرف دین و ایمان و اسلام از او شنیده نشد. كانون انقلاب مساجد، مظهر اسلام و پرستش بود. شعارهای انحرافی یا اصلاً جایگاهی نداشت و یا بمحض این كه عرض اندام می‌كرد در موج حركت دینی و شعارهای مذهبی رنگ می‌باخت و محو می‌گردید.

«واسیلی توراجیف. كارشناس سیاسی نشریه آسیا و آفریقایی(رموز) در كتابی كه حاوی مقالات جمعی از متفكران روسی پیرامون انقلاب اسلامی ایران است می‌نویسد:

اعتقاد به دین الهی در كلیه برهه‌های انقلاب اسلامی ایران اصل برتری است كه مانع ریشه دواندن خواسته‌های نفسانی در تغییرات اجتماعی جامعه اسلامی می‌گردد.[34]

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

این فرهنگ دینی كه زیربنای انقلاب اسلامی ایران است، رنگ عاشورائی و حسینی دارد. از محرم شروع می‌شود و در قتلگاه جنگ تحمیلی و شهادت‌های حسینی‌وار، به اوج خود می‌رسد.


شعار عاشورائی هیهات منا الذّله از سپیددم انقلاب تا امروز كه با شعار ما اهل كوفه نیستیم علی تنها بماند پیوند خورده پر معناترین و زیباترین شعار است كه با فشارها و دشمنی‌های روزافزون استكبار جهانی روز به روز زنده‌تر و كارآتر می‌شود.

«اگر ما پیام امام حسین(ع) را زنده نگه می‌داریم، اگر نام امام حسین علیه‌السلام را بزرگ می‌شماریم، اگر این نهضت را حادثه عظیم انسانی در طول تاریخ می‌دانیم و برای آن ارج می‌نهیم برای این است كه یادآوری این حادثه به ما كمك خواهد كرد كه حركت كنیم و جلو برویم و انگشت اشاره امام حسین علیه‌السلام را تعقیب كنیم و به لطف خدا به آن هدف‌ها برسیم و ملت ایران انشاء اللّه‌ خواهد رسید.»[35]