(...◕✿◕◕✿◕ احكام روابط زن و شوهر ◕✿◕◕✿◕...)

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

احكام روابط زن و شوهر

سيد مسعود معصومى



- فهرست -

مقدمه
روابط فرهنگى زن و شوهر
روابط اقتصادى زن و شوهر
اختلافات زن و شوهر
حقوق و روابط زن و شوهر
روابط زناشويى و تنظيم خانواده
والدين و فرزندان
فهرست مآخذ و منابع

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

مقدمه

انسان مدنى بالطبع است و به زندگى اجتماعى تمايل دارد. اگر به هر دليل، تنها و دور از جتماع بيفتد، ديرى نخواهد پاييد كه فشارهاى روحى و روانى، وى را، يا به دامان اجتماع باز مى‏گرداند و يا راهى ورطه جنونش مى‏كند.

بنابراين تأمين برخى از نيازها و خواسته‏ هاى انسان و در نهايت رشد و شكوفايى بعضى از استعدادهاى بالقوه آدمى، متوقف بر روابط اجتماعى خواهد بود.
از طرف ديگر، تشكيل اجتماع، به معناى برقرارى رابطه متقابل بين افراد آن جامعه است ؛ زيرا هويت واقعى يك اجتماع، چيزى جز همن مناسبتها و روابط بين افراد تشكيل دهنده آن نيست ؛ به گونه ‏اى كه اگر ميان افراد يك گروه، هيچ گونه رابطه‏ اى برقرار نباشد در واقع، آن گروه هيچ اجتماعى را تشكيل نداده‏ اند. و با توجه به اينكه، چگونگى و تنظيم اين روابط در بازدهى و تأمين نيازهاى آن جامعه نقش غير قابل انكارى دارد، به گونه‏اى كه گاه رابطه خاصى در اجتماع، موجب شكوفايى استعدادهايى مى‏گردد، در حالى كه ممكن است رابطه ديگر، مانع به ثمر رسيدن اين ستعدادها گردد. بنابراين تشخيص و تنظيم اين مناسبتها براى انسان هدفمند امرى ضرورى و اجتناب‏ ناپذير خواهد بود.

با توجه با آنچه گفته شد، چنين به نظر مى ‏رسد كه قدم اول در بر پايى اجتماع هدفمند، تدوين قوانينى است كه حدود و چگونگى اين روابط را تعيين و تبيين كند.
شكى نيست كه دين تنها مرجع مطمئن و ممكن، در تدوين و تبيين اين مناسبتها است. از آنجا كه انسان از زمان انعقاد نطفه خواسته يا ناخواسته، در ارتباط با افراد، و محيط قرار مى‏گيرد، لذا بايد دين از همان ابتداى انعقاد نطفه انسان، و بعد از تولد و برقرارى ارتباطهاى اختيارى با ديگران و سپس بلوغ و تا نهايت، پايان عمرش قوانينى را براى تنظيم اين روابط بيان كند.

حال با عنايت به مطالب فوق، در خواهيم يافت كه نخستين اجتماعى كه هر كس براى اولين بار آن را تجربه مى‏ كند خانواده است، زيرا نطفه انسان در بستر همين اجتماع خانوده منعقد مى‏گردد، سپس رشد مى‏كند، و فرزند در بدو تولد به اولين اجتماع يعنى دامان پر مهر مادر و پدر قدم مى‏ گذارد؛ و تا زمان بلوغ و كمى بعد از آن نيز در همين اجتماع رشد و نمو مى‏كند و سپس خود با ازدوج، تشكيل دهنده اجتماعى ديگر خواهد بود. و اين تقديرى است الهى، كه هيچ كسى را از آن گريزى نيست .

مجموعه ‏اى كه پيش روى شماست، روابط بين فرزندان و پدر و مادر از يك طرف، و روابط مختلف بين زن و شوهر از طرف ديگر، را از ديدگاه فقه و فقاهت بازگو مى‏نمايد. سعى ما بر آن بوده است كه با دسته بندى و تبويت مطالب و فتاواى موجود و همچنين استفتاء موارد لازم از دفاتر آيات عظام بتوانيم نمودى جامع و حتى المقدور كامل، از روابط خانواده، به خوانندگان گرامى عرضه بداريم، تا در اين راه علاوه بر دست يابى آسان به مطالب، حقوقى را كه در لابلاى كتب فقهى، عموماً از ديد خانواده‏ هاى محترم پوشيده مى‏ ماند، به آنها بشناسانيم .

طبيعى است كه تنها با رعايت و به كاگيرى اين حقوق از طرف كليه افراد خانواده مى‏توان علاوه بر ايجاد فضاى روحانى و صميمى در خانه، جامعه را به سوى هدف هاى متعالى رهنمون شد.
در اين ميان، اگر چه ما حقوقى را براى هر يك از اعضاى خانواده به صورتى مضبوط ذكر كرده‏ايم، لكن بر اساس آيه شريفه ((و من آياته أن خلق لكم من انفسكم ازواجاً لتسكنوا اليها و جعل بينكم مودة و رحمة)) (روم / 21) هدف همه اين قوانين ايجاد مودت و محبت و ايثار و گذشت در راه رشد خانواده‏ به سوى اهداف الهى مى‏ باشد. و اگر چه آميزش لطيف اخلاق و حقوق خانواده در اسلام، خود به خوبى تأمين كننده زمينه‏ هاى تحقق هدف مذكور است، لكن مقدم داشتن خواسته‏ هاى ديگران و چشم پوشى از برخى حقوق خويش در راستاى تقويت صميميت و ايجاد محبت در خانواده، مورد وفاق و توصيه كليه مراجع عظام مى‏باشد.

حال كه بالطف و عنايت حضرت بقيةالله الاعظم - روحى و ارواح العالمين لتراب مقدمه الفداء - و همت والاى امام راحل - قدس سره - وامت سلحشور و خداجوى اسلامي مان، نظام مقدس ولايت در اين سرزمين بر پا گشته است و امت ما از نعمت وجود رهبر انقلاب حضرت آيت الله العظمى خامنه‏ اى - دامت بركاته - و مراجع عظام ديگر بهره‏ مند گشته‏ اند، اميد است در پرتو آگاهى از دستورات نورانى اسلام و عمل به آنها، بتوانيم مورد توجه و عنايت حضرت حق - جل و علا - قرار گرفته، جامعه‏ اى را به سوى بر پا داشتن پرچم توحيد و ولايت در سراسر عالم رهنمون سازيم .

در پايان نظر خوانندگان محترم را به تذكرات ذيل معطوف مى‏داريم:- متن اصلى اين مجموعه بر اساس فتاواى حضرت امام (ره) تنظيم گرديده، در صورت اختلاف نظر مراجع ديگر، علاوه بر آدرس مسأله در پانويس، فتاواى آنان نيز در پاورقى ذكر شده است و در صورت عدم اختلاف نظر، فقط به ذكر آدرس مسأله در كتب مراجع اكتفا كرده‏ ايم .

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

- قابل عنايت است به علت رحلت حضرت امام - رضوان الله تعالى عليه - بعضى مسائل از شوراى استفتائات معظم له در قم اخذ شده است و اگر در مسأله‏ اى نظر حضرت امام به دست نيامده باشد آن مسأله در پاورقى آورده شده است .
در صورتى كه نام هر يك از آيات عظام در ذيل مسأله نيامده باشد، بدان معناست كه نظر آن مرجع در مسأله به دست نيامده است .

به منظور سهولت در انتقال نظرات آيات عظام گاهى بعضى از مسائلى را كه آنها به صورت فتوى و يا مسأله مطرح كرده‏ اند، ما به صورت سؤال سؤال و جواب بيان كرده‏ ايم و همچنين ممكن است استفتائى را با توجه به همه جوانب آن مسأله مطرح كرده باشيم .
از آنجا كه عدم آگاهى بسيارى از اعضاى خانواده‏ ها از حقوق يكديگر مشكلات و معضلات فراوانى را موجب گشته است، تدريس و آموزش اين دست از احكام براى عموم متأهلين به خصوص كسانى كه تازه ازدواج كرده‏ اند بسيار لازم و ضرورى به نظر مى‏رسد.

بديهى است به علت طرح بعضى از مسائل مختص به زن و شوهر، مطالعه و يا تدريس اين احكام، را براى كسانى كه فعلاً قصد ازدواج ندارند توصيه نمى‏ كنيم .
به دليل آنكه برخى از مسائل مطرحه در اين مجموعه از چند مدرك يك مسأله گرفته شده است و گاهى تعميم و يا تخصيص شرايط آن از ميان آدرس هاى مختلف آن مسأله اخذ شده است، لذا بايد خوانندگان محترم براى شناخت مدرك همه جوانب مسأله، به كليه مدركى كه در ذيل هر مسأله ذكر شده است مراجعه نمايند و تنها به رجوع به يك مورد اكتفا نكنند.

اين مجموعه مشتمل بر حدود دويست استفتاء مى‏باشد كه نگارنده شخصاً از دفاتر استفتائات مراجع عظام تهيه نموده است و اين موارد به صورت ((استفتاء))در پانويس مسائل مشخص شده است .

تنظيم فتاواى طرح شده در اين مجموعه بر اساس نظرات حضرات آيات عظام: امام خمينى (ره)، بهجت، تبريزى، فاضل و مكارم - دامت بركاته - مى‏ باشد. اگر چه براى تكميل اين مجموعه لازم بود نظرات حضرت آيت الله العظمى خامنه‏ اى - دامت بركاته - نيز ذكر مى‏ شد، لكن به علت عدم رضايت معظم له در نشر فتاوى ايشان به زبان فارسى، ناچار اين مجموعه را بدون نظرات معظم له منتشر كرديم. بديهى است در صورت صلاحديد ايشان در هر زمان كه موافقت بفرمايند، اين مجموعه نيز با نظرات ايشان تكميل خواهد شد.

در انتهاء از شوراى محترم استفتائات هر يك از آيات عظام كه براى تكميل اين رساله زحمات بى شائبه‏اى را متحمل شدند، كمال تشكر و قدردانى مى‏شود. همچنين از كليه كسانى كه ما را با ارائه نظرات خود، در تأليف اين مجموعه يارى كردند، نيز تشكر و قدردانى مى‏گردد. از خداوند متعال توفيق آنان را مسألت مى‏نمايم .

سيد مسعود معصومى
بيست و هفتم رجب 1471
مطابق با نوزدهم آذر ماه 1375

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

روابط فرهنگى زن و شوهر

1- سؤال: چندين سال است كه ازدواج كرده ‏ام، خودم خيلى دنبال مسائل دينى و شرعى هستم و مقلد امام مى‏ باشم، ولى متأسفانه همسرم زياد، به مسائل دينى اهميت نم ى‏دهد و بعضى اوقات پس از سر و صداى زياد يك دفعه نماز مى‏خواند و چند دفعه نمى خواند و اين امر مرا زياد رنج مى‏ دهد، در اينجا وظيفه من چيست ؟

1- آيا خوردن غذايى كه او درست مى‏كند از نظر شرعى جايز است ؟
2- آيا در اين مورد، روز قيامت مسئوول نيستم ؟
3- آيا در اثر بى توجهى او به دين، بايد او را طلاق بدهم ؟

جواب: اگر منكر خدا يا رسول يا يكى از ضروريات (1) دين نيست پاك است و بايد او را امر به معروف كنيد و اگر مؤثر نباشد شما معذور هستيد و لازم نيست طلاق دهيد، اختيار طلاق در دست خود شماست.

امام: كتاب استفتائات، ج 1، ص 487، سوال 15.
بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم: استفتاء.

2- سؤال: زنى كه به مسائل شرعى مثل نماز و ديگر مسائل بى اهميت باشد، به خصوص نماز صبح را هيچ گاه به پا نمى‏دارد، وظيفه شرعى شوهرش چيست ؟

جواب: بايد او را امر به معروف نماييد و به خواندن نماز وادارش كنيد.
امام: كتاب استفتائات، ج 1، ص 487، سؤال 16.
بهجت - تبريزى - فاضل: (2)

مسأله: مردى كه از پدر و مادر مسلمان به دنيا آمده، اگر مرتد شود، عقد او با زنش باطل مى‏شود، خواه با عيالش نزديكى كرده باشد يا نه.

امام: توضيح المسائل، مسأله 2449 و تحريرالوسيله، كتاب نكاح، القول فى الكفر، مسأله 5.
بهجت: توضيح المسائل، مسأله 1947.
تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2458.
فاضل: توضيح المسائل، مسأله 2515.
مكارم: توضيح المسائل، مسأله 2097 و استفتاء.

4- مسأله: مردى كه از پدر و مادر غير مسلمان به دنيا آمده، و مسلمان شده اگر پيش از نزديكى با عيالش مرتد شود عقد او باطل مى‏گردد و اگر بعد از نزديكى مرتد شود چنانچه زن در سن زنهايى باشد كه حيض مى‏بينند، بايد آن زن به مقدارى كه در احكام طلاق گفته شده است عدّه نگه دارد، پس اگر پيش از تمام شدن عدّه زن شوهر مسلمان شود، عقد باقى و گرنه باطل است.

امام: تحرير الوسيله، كتاب نكاح، القول فى الكفر، مسأله 5 و توضيح المسائل، مسأله 2450.
تبريزى - فاضل: (3)

5- مسأله :اگر زن مسلمانى مرتد شود عقد او با شوهرش باطل مى‏شود. اعم از اينكه پدر و مادر او مسلمان باشند يا نباشند و اعم از اينكه شوهرش با او نزديكى كرده باشد يا نه. اما اگر بعد از نزديكى مرتد شود و يائسه نباشد بايد به دستورى كه در احكام طلاق گفته شده است عده نگه دارد، پس اگر در بين عده مسلمان شود عقد باقى و اگر تا آخر عده مرتد بماند عقد باطل است.

امام: تحرير الوسيله، كتاب نكاح، القول فى الكفر، مسأله 5 و توضيح المسائل، مسأله 2448.
بهجت: توضيح المسائل، مسأله 1949.
تبريزى: (4)
فاضل: توضيح المسائل، مسأله 2514.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

6- سؤال: اگر زن يا مردى ادعا كند كه مسلمان شده و شهادتين را بگويد آيا يك مسلمان مى‏تواند با او ازدواج كند؟ اگر چه مطمئن نباشد او واقعاً مسلمان شده يا نه.

جواب: كسى كه شهادتين را اعتراف دارد و قول يا عملى كه موجب ارتداد مى‏شود از او سر نزده، محكوم به طهارت است و ازدواج با او اشكال ندارد.

امام: با استفاده از كتاب استفتائات، ج 1، ص 105، سؤال 276.
تبريزى: صراط النجاة، سؤال 828.

7- سؤال: اگر زن بعد از ازدواج بفهمد شوهر او مسلمان نيست حكمش چيست ؟

جواب:
تبريزى: نكاح مزبور باطل است. استفتاء.
مكارم: نمى‏تواند با او زندگى كند و ازدواجش باطل است. استفتاء

8- سؤل: اگر زن غير مسلمان مسلمان شود و با مرد مسلمان ازدواج كند (به عقد دئم) لكن بعداً معلوم شود اصلاً مسلمان نشده بوده و صورى ايمان آورده. آيا عقد او باطل است؟

جواب: تبريزى: ملاك در اسلام شخص، اقرار به شهادتين است به زبان. و اعتقاد قلبى از شرايط ايمان مى‏باشد و مادامى كه اظهار بر خلاف نكرده محكوم به اسلام است و عقد آن صحيح است. استفتاء

9- مسأله: جايز نيست زن يا شوهر عكسى را كه مى‏داند ديدن آن براى ديگرى حرام است به او نشان بدهد.
امام: استفتاء.
در نتيجه: زن نمى‏تواند عكس خانمهاى بى حجاب را كه ديدن آن براى شوهرش جايز نيست به او نشان دهد. (مانند بعضى عكسهاى آلبوم خانوادگى)

10- سؤال: آيا بر زن و شوهر جايز است در حالى كه تنها هستند به فيلمهاى جنسى و يا عكسهاى مستهجن نگاه كنند؟

جواب: تبريزى: ظاهر اين است كه جايز نيست.
صراط النجاة، سؤال 895.

11- سؤال: آيا براى زن جايز است زيبايى‏هاى زنان نامحرم را براى شوهرش تعريف كند؟

جواب: تبريزى: اگر شوهر آن زنها را مى‏شناسد، اشكال دارد و اگر نمى‏شناسد در صورتى كه آن زن شوهر دارد بنابر احتياط مستحب از اين كار پرهيز كند.
صراط النجاة سؤال 896.

12- مسأله: دروغ گفتن به زن اگر چه براى جلب محبت او باشد جايز نيست. ولى توريه در اينگونه موارد اشكال ندارد.

امام: با استفاده از استفتائات، ج 2، ص 617، سؤال 5.
امام - تبريزى - فاضل - مكارم: استفتاء.

13- سؤال: آيا خلف وعده نسبت به همسر و فرزندان جايز است؟

جواب: خلف وعده حرام نيست.

امام: با استفاده از استفتائات، ج 2، ص 617، سؤال 5.
امام - فاضل: استفتاء.
مكارم - تبريزى (5)

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

14- سؤال: آيا تعريف كردن صحنه‏ه اى محرك براى شوهر و يا براى زن جايز است؟ اگر چه به قصد تحريك باشد؟

جواب:
تبريزى اگر مشتمل بر امر حرامى نباشد مانعى ندارد. استفتاء
فاضل: در صورتى كه تعريف كننده خود زن يا شوهر باشد به قصد تحريك مانعى ندارد. استفتاء

15- سؤال: اگر خانمى ببيند شوهر او چشم چرانى مى‏كند و با زنهاى نامحرم بيش از او گرم مى‏گيرد، آيا مى‏تواند براى متوجه كردن او به اين عمل زشتش تا مدتى به او تمكين نكند؟

جواب: فاضل: تمكين نكردن جايز نيست و لكن با رعايت مراتب و شرايط نهى از منكر، نهى از منكر كند. استفتاء

16- سؤال: آيا زن مى‏تواند بدون اجازه شوهرش به مسجد يا نماز جمعه و يا به طور كلى به مجالس مذهبى برود؟

جواب: بهجت - تبريزى: اگر فرا گفتن احكام شرعيه متوقف بر خارج شدن از خانه باشد، مى‏تواند خارج شود، اما اگر بيرون رفتن براى غير احكام باشد نمى‏تواند از منزل بدون اذن شوهر خارج شود.
تبريزى: استفتاء

بهجت: با استفاده ازتوضيح المسائل، مسائل متفرقه، مسأله 18.
فاضل: اگر شوهر رضايت نداشته باشد بيرون رفتن حرام است .
استفتاء

17- سؤال: اگر مردى به زنش گفت: ((نبايد با فلان نامحرم حرف بزنى)) آيا زن مى‏تواند با آن مرد با رعايت حدود شرعى صحبت كند؟ يا به طور كلى بايد از حرف زدن با او اجتناب كند؟

جواب: تبريزى: سزاوار است زن در امور جايز هم طورى رفتار نمايد كه رضايت شوهر هم تحصيل شود.
استفتاء.

در نتيجه: طبق اين فتوى مستحب است زن در همه امورى كه احتياج به اجازه گرفتن از شوهر ندارد به گونه‏ اى عمل كند كه رضايت شوهر جلب شود.

فاضل: اگر حرف زدن هيچگونه مفسده‏اى نداشته باشد، و با حقوق شوهر منافاتى نداشته باشد و خلاصه حرف زدن شرعاً منهى عنه نباشد، وجهى براى نهى مرد نيست. استفتاء

18- سؤال: آيا زن مى‏تواند بدون اجازه شوهرش براى فراگيرى مسائل شرعى از خانه خارج شود و يا به مسجد و يا مجالس مذهبى برود؟

جواب:
تبريزى: اگر ممكن نيست در منزل احكام شرعيه را فرا گيرد شوهر نمى‏تواند نهى كند، و زن مى‏تواند خارج شود. ولى براى مسجد و غير آن بنابر احتياط بدون اجازه نمى‏تواند خارج شود. (احتياط وجوبى است). استفتاء
فاضل: اگر فراگيرى مسائل شرعى از واجبات زن باشد و راهى براى فراگيرى ندارد جز به خروج از خانه، و اين خروج نيز مفسده‏اى نداشته باشد ،مى‏تواند به اندازه ضرورت و به مقدار واجب خارج شود. ولى براى مسجد و غيره بدون اجازه شوهر جايز نيست. استفتاء

19- سؤل: اگر مردى به همسرش اجازه ندهد به فيلمهاى خاصى نگاه كند(منظور فيلمهايى است كه مثلاً شخص خاصى در آن بازى مى‏كند. البته اگر فيلم منافى عفت و غير شرعى نباشد) آيا زن مى‏تواند بدون قصدريبه و تلذذ به آن نگاه كند؟

جواب: تبريزى: بهتر است زن در امور جايز هم طورى رفتار كند كه رضايت شوهر هم تحصيل شود. استفتاء
فاضل: اگر نگاه كردن منافى با حقوق شوهر نباشد و مفسده همراه نداشته باشد اجازه ندادن وجهى ندارد.
استفتاء

20- سؤال: آيا مردان حق دارند زنانشان را مجبور به پوشيدن پوشيه و يا لباس خاصى بكنند؟

جواب: تبريزى: زن لازم است بر حسب وظيفه شخصى خود عمل كند. ولى بهتر است رضايت شوهر را بجا آورد. استفتاء
فاضل: اگر به ملاحظه حفظ عفت و عصمت او باشد و يا نهى از پوشيدن لباس خاصى كه پوشيدن آن محرك شهوات و موجب انحراف افراد و موجب بى حيايى و بد حجابى است، لازم است مرد او را موعظه و نصيحت كند و بر زن است كه نصايح او را گوش دهد. استفتاء

21- سؤل: اگر شوهر به زن بگويد: ((نبايد در منزل فلان مجلس را بر پا كنى)) آيا جايز است زن آن مجلس را بر پا نمايد؟ (اعم از اينكه مجلس مذهبى مانند روضه و... باشد يا غير آن)

جواب: تبريزى: اگر خانه شوهر است نمى‏تواند بدون اجازه مجلس بر پا كند.
استفتاء
فاضل: براى انجام واجب شرعى احتياج به اذن ندارد ولى در ساير امور نبايد بدون اذن بيرون برود. استفتاء

22- سؤال: آيا مردان حق دارند زنانشان را از پوشيدن لباسى نهى كنند؟

جواب: فاضل: لباسى كه در شأن زن است و محذورى ندارد را نهى نكنند. استفتاء

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

روابط اقتصادى زن و شوهر

23- سؤال: آيا اعضاى خانواده موظف هستند درباره حلال بودن درآمد سرپرست خانواده تحقيق و بررسى كنند؟

جواب: اعضاى خانواده مكلف به تحقيق نيستند و تا يقين به وجود مال حرام در بين اموال حاصل نشود تصرف مانع ندارد. امام: استفتائات، ج 2، ص 49، سؤل 134.

24- سؤال: شوهر من نماز نمى‏ خواند وخمس نمى‏ پردازد:

الف - آيا پولى را كه از او مى‏ گيرم برايم حلال است و يا بايد خمس آن را بپردازم ؟
ب - حكم مواد غذايى كه به منزل مى ‏آورد و يا لباسهايى كه براى من و فرزندانم مى‏ خرد، چيست ؟
ج - حكم اقامت در خانه‏ اى كه او با اين پول تهيه كرده است چيست ؟

جواب:
تبريزى: براى شما جايز است. استفتاء
فاضل: اگر يقين نداشته باشد كه عين آن پول و عين آن غذا و لباس متعلق خمس است، براى شما اشكالى ندارد و راجع به اقامت در خانه چنين شخصى، اگر مى‏توانيد او را نصيحت كنيد و با او مدارا نماييد و اگر مؤثر نشد حكم ديگرى دارد. استفتاء

25- سؤال: آيا زن و شوهر مى‏ توانند طبق موازين شرعى و قوانين رسمى چيزى رابه يكديگر بفروشند؟

جواب: هر يك مى‏توانند ملك شرعى ديگرى را از او بخرد.
امام - با استفاده از استفتائات، ج 2، ص 105، سؤال 85.

26- سؤال: آيا مرد مى‏تواند همسر خود را مجبور به فروش اموالش نمايد، مثلاً زن را وادار كند خانه يا ملكش را بفروشد؟

جواب: حق ندارد، و شوهر اختيار همسرش را (در اينگونه موارد) ندارد و طرفين حقوق متقابله‏اى دارند كه بايد عمل كنند .

امام، استفتائات، ج 2، ص 78، سؤال 27.
تبريزى - فاضل - مكارم: استفتاء.

27- مسأله: اگر زن يا شوهر چيزى را به ديگرى هبه كنند، تا زمانى كه آن چيز موجود باشد مى‏ توانند آن را پس بگيرند. لكن بنابر احتياط مستحب بهتر است آن را پس نگيرد. امام - تحريرالوسيله، ج 2، كتاب الهبه، مسأله 8.

28- مسأله: در صبح هر روز زن مالك نفقه همان روز از مال شوهر مى‏شود، البته به مقدارى كه در آن روز مصرف مى‏كند. (موارد و مقدار نفقه زن در قسمت حقوق ذكر خواهد شد، مراجعه نماييد.) بنابراين اگر مرد پول بيشترى به زن بدهد كه او به اندازه نفقه خود از آن پول بردارد، زن زائد بر آن را مالك نيست و شوهر مى‏تواند آن را از زن پس بگيرد.

امام: تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله 10.
تبريزى - فاضل - مكارم: استفتاء.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

29- مسأله: اگر مرد نفقه يك روز يا يك هفته و يا مثلاً يك ماه را يك جا به زن بدهد، و زن با صرفه جويى و يا استفاده كردن از پولهاى ديگر، مقدارى از اين پول را پس انداز كند، زن مالك آن است و شوهر حق پس گرفتن آن را ندارد.

امام: تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله 11.
بهجت: با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 1897.
تبريزى: با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 2421.
فاضل: با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 2480.

توجه: معمولاً مردها علاوه بر نفقه زن مخارج بچه ها را هم به زن مى‏پردازد، در مسأله فوق، زن فقط صاحب آن مقدارى از پول مى‏شود كه در تفقه خودش صرفه جويى كرده باشد. ولى صاحب مازاد بر مخارج فرزندان نيست. مگر آنكه شوهر آن را به زن تمليك كند.

30- مسأله: اگر مردى نفقه يك روز زن را نپردازد، در پايان آن روز به مقادر نفقه به گردن مرد، دين مى‏آيد و به زن مقروض مى‏شود. چه زن آن را از مرد طلب كرده باشد يا نه.

31- مسأله: زن مى‏تواند نفقاتى را كه شوهر نداده در هر زمانى از او مطالبه كند، و اگر شوهر نپرداخت، زن مى‏تواند با مرجعه به حاكم شرع نفقه خود را از شوهر بگيرد، و در صورتى كه شوهر نداشته باشد كه نفقه را بپردازد به او مهلت داده مى‏شود كه هر گاه توان پرداختن پيدا كرد بپردازد.

امام - تبريزى - فاضل - مكارم: با استفاده از مدارك مسأله قبل.
بهجت: (6)
امام: تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى الفتضات، مسأله 10
بهجت: با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 1897
تبريزى: با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 2421
فاضل :با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 2480

32- مسأله: اگر مردى نفقه زن را نپردازد، زن مى‏تواند از تمكين به شوهر خود دارى نمايد و همچنين مى‏تواند نزد حاكم رفته تا او شوهر را با مجبور به پرداخت مخارج زندگى زن كند و اگر دسترسى به حاكم ممكن نباشد، زن مى‏تواند از اموال مرد به اندازه نفقه خودش بدون اذن او بردارد.

امام: تحريرالوسيله، كتاب نكاح، القول فى نفقه الاقارب، مسأله 14.

33- مسأله: زنى كه از شوهر اطاعت مى‏كند (يعنى ناشزه نيست) اگر مطالبه خرجى كند و شوهر ندهد مى‏ تواند در هر روز به اندازه خرجى آن روز بدون اجازه از مال او بردارد و اگر ممكن نيست چنانچه ناچار باشد معاش خود را تهيه كند، در موقعى كه مشغول تهيه معاش است اطاعت از شوهر بر او واجب نيست.

امام: توضيح المسائل، مسأله 2416.
تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2425.
فاضل - مكارم: (7)

34- مسأله: اگر مردى بعد از عقد از پرداخت نفقه معذور شد (يعنى عذرى كه شرع آن را قبول كند) زن نمى‏ تواند عقد را فسخ كند. بلكه اگر مرد مى‏تواند نفقه زن را بپردازد ولى نمى‏پردازد، زن مى‏تواند طبق مسأله قبل عمل نمايد. در هر حال يا حاكم از مال شوهر نفقه زن را مى ‏پردازد و يا اگر زن راضى باشد حاكم از جانب شوهر طلاق را جارى مى‏كند.

امام: تحريرلوسيله، كتاب نكاح، القول فى الكفر، مسأله 10.
تبريزى - فاضل - مكارم: با استفاده از مدارك مسأله قبل و استفتاء.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

35- مسأله: زن نمى‏تواند نفقه روزهاى آينده را از شوهرش طلب نمايد.

امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم: استفتاء

36- مسأله: نفقه را مى‏توان به صورت پول يا عين به زن پرداخت، مثلاً مى‏توان غذا را پخته يا نپخته و يا پول آن را به زن داد و زن نيز مالك آن مى‏شود و هيچكدام از طرفين حق ندارند ديگرى را ملزوم به پرداخت يا دريافت پول كنند.

امام: تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسائل 13 و 14.

37- سؤال: آيا مرد مى‏تواند پولهايى را كه زن با صرفه جويى در مخارج خانه پس انداز كرده، از زن طلب كند؟
جواب: اگر از نفقه زن بوده و زن با كم گذاشتن از خود صرفه جويى كرده، خير نمى‏تواند. اما اگر از مخارج بچه‏ ها بوده و يا عنوان ديگرى داشته، بله مى‏تواند پس بگيرد.

امام - بهجت - فاضل - مكارم: استفتاء

38- سؤال: اگر خانمى ماهانه از شوهرش براى مخارج تغذيه خانواده پول مى‏گيرد ولى هر ماه مقدارى از آن را پس انداز مى‏كند، آيا مى‏تواند بدون اذن شوهر براى خودش يا بچه‏ ها با اين پول لباس يا چيز ديگرى بخرد؟

جواب: اگر شوهر ماهيانه را تمليك زن كرده، و اختيار مصرف را به او داده و يا ماهيانه نفقه خود زن است، بله مى‏تواند بدون اجازه شوهر آن را خرج كند. اما نسبت به مخارج فرزندان و يا غير آن اگر صرفه جويى كند، بايد از شوهر اجازه بگيرد.

امام - بهجت - فاضل - مكارم: استفتاء.

39- مسأله: مخارج سفر زن اگر بيشتر از مخارج وطن باشد، با شوهر نيست، ولى اگر شوهر مايل باشد كه زن را سفر ببرد،بايد مخارج سفر او را بدهد.

امام: توضيح المسائل، مسأله 2415.
تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2424.
فاضل: توضيح المسائل، مسأله 2483.

40- مسأله: وسايلى همچون فرش، روانداز، پرده، وسايل منزل و هر آنچه را كه مرد به عنوان نفقه در اختيار زن قرار مى‏دهد اگر عين آن باقى باشد در ملك شوهر است. بنابراين اگر زن ناشزه شود يا طلاق داده شود، همه آن وسايل به شوهر مسترد مى‏گردد. مگر آنكه آنها را به زن تمليك كرده باشد.

امام: تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله 15.

41- سؤال: شوهر من اكثر حقوق خود را خرج دوستان و بستگان و پدر و مادرش مى‏كند و من و بچه‏ ها را به شدت در مضيغه قرار داده است آيا مى‏توانم در هر ماه بخشى از حقوقش را از او بگيرم تا آن را صرف ديگران نكند؟

جواب: شما مى‏توانيد نفقه هر روز خود را در صبح همان روز از او مطالبه نماييد و بر مرد نيز واجب است ابتدا نفقه زن و مخارج بچه‏ها را بپردازد و اگر در آمد زيادترى داشت مى‏تواند به ديگران ببخشد.

امام: با استفاده از تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله 20.

42- مسأله: اگر مرد فقط به اندازه نفقه پول يا امكانات داشته باشد نمى‏تواند آن را به اقارب خود ببخشد، بله اگر بيش از نفقه داشت مى‏تواند مازاد را ببخشد.

امام: تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله 20.

43- مسأله: تصرف در اموال شوهر بدون اذن او جايز نيست مگر آنكه زن علم به رضايت او داشته باشد. و همينطور تصرف مرد در اموال زن .

امام: با استفاده از تحرير الوسيله، كتاب غصب، مسائل 6 و 7 .
تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2424.
فاضل: توضيح المسائل، مسأله 2483.

در نتيجه: در صورتى كه مرد نفقه زن را مى‏پردازد، زن نمى‏تواند بدون اجازه شوهر دست در جيب او كرده پول بردارد؛ و يا از وسائل او اعم از جوراب، انواع لباس يا وسايل منزل يا هر آنچه كه متعلق به شوهر است استفاده نمايد. البته اگر زن بداند كه شوهر راضى است مى‏تواند در اموال او تصرف كند، اگر چه اجازه نگرفته باشد.
و هينطور مرد حق ندارد بدون اجازه زن در اموال او تصرف كند. مثلاً زينت آلات او را بدون اجازه او بفروشد و يا اگر صاحب ملك يا مستغلاتى است آنها را بدون اجازه زن تصرف كند و...
البته در اين موارد، تصرف در مواد خوراكى جهت خوردن استثناء شده است. زيرا در مواد خوراكى كافى است انسان علم به عدم رضايت صاحب مال نداشته باشد ولى علم به رضايت او لازم نيست .

44- مسأله: اگر منزل ملك شوهر باشد، زن اجازه ندارد كسى را كه شوهر راضى نيست به خانه او بيايد، دعوت كند، اگر چه آن شخص از بستگان نزديك باشد.

امام: با استفاده از تحرير الوسيله، كتاب، غضب، مسأله 6.
تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2424.
فاضل: توضيح المسائل، مسأله 2483.

در نتيجه: اگر شوهر بگويد راضى نيستم فلان شخص را دعوت كنى، زن اجازه ندارد او را جهت آمدن به منزل دعوت نمايد. البته اگر او خودش آمد بر زن واجب نيست او را به منزل راه ندهد .

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

45- مسأله: اگر منزل ملك زن باشد، شوهر نمى‏تواند زن را از دعوت بستگان و نزديكانش نهى كند، مگر آنكه اين كار با حقوق مرد منافات داشته باشد. البته مرد مى تواند به زن اجازه ندهد كه از وسائل و يا از پول و يا امكاناتى كه جزء اموال مرد است استفاده نمايد.

امام - تبريزى : با استفاده از مدارك مسأله قبل.

توضيح: از آنجا كه مرد فقط داراى حقوق خاصى نسبت به زن مى‏باشد و اجازه ندارد در موارد غير آن، زن را امر و نهى كند، بنابراين اگر به زن بگويد فلان شخص را به منزل دعوت نكن، در صورتى كه منزل ملك زن باشد، اطاعت از او واجب نيست. مشروط به آنكه اين دعوت با حقوق مرد منافات نداشته باشد و يا مثلاً اگر وظايف زن در خانه نسبت به مرد به واسطه اين دعوت ترك نشود و يا موجب استفاده از وسائل و اموال مرد نگردد. اگر چه بهتر است در اين صورت رضايت شوهر را كسب كند. بنابراين، اگر اين دعوت موجب هتك حرمت زن يا شوهر مى‏شود و يا لطمه به آبرو يا ناموس خانواده مى‏زند و يا موجب مى‏گردد كه خداى نكرده تعلق زن نسبت به شوهر كم شود، در نتيجه حقوق مرد را، مانند آرايش كردن يا دور كردن منافرات از خود و... را به خوبى اداء ننمايد، دعوت كردن جايز نيست و زن بايد شوهر را اطاعت كند.

46- سؤال: اگر زنى بدون اجازه شوهرش از پول يا مال او بردارد ولى مى‏داند شوهرش راضى است، آيا گرفتن اجازه واجب است يا به همين اطمينان مى‏تواند اكتفا كند؟ و در صورتى كه احتمال دهد او راضى است، حكم چگونه است؟

جواب: با احراز رضايت مانعى ندارد. ولى در صورت احتمال جايز نيست .

امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم: استفتاء.

47- سؤال: آيا جايز است زن از پولى كه شوهرش براى مخارج خانه مى‏دهد در منزل مجلس روضه يا ختم انعام و يا مانند اينگونه مجالس بر پا كند؟

جواب: اگر شوهر پول را تمليك زن كرده و اختيار مصرف آن را به زن داده، يا بداند شوهر راضى است مانعى ندارد والا جايز نيست.

امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم - استفتاء.

48- سؤال: بر پا كردن مهمانى يا مجالس جشن ميلاد ائمه عليهم السلام و يا مجالس عزادارى بدون اجازه شوهر در منزل براى زن چگونه است؟ و اگر شوهر راضى نباشد حكم چيست؟

جواب: بدون اذن شوهر جايز نيست و دعوت كردن بيگانه و ورود به منزل شوهر بدون اذن جايز نيست، مگر احراز رضايت شود.

امام: با استفاده از تحرير الوسيله، كتاب غصب، مسائل 6 و 7.
بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم: استفتاء.

49- سؤال: آيا شرط بندى بين زن و شوهر جايز است؟

جواب: اگر مراد از شرط بندى قمار و برد و باخت است، جايز نيست.

بهجت - فاضل - مكارم: استفتاء

نذر، عهد، قسم

50- مسأله: نذر يا عهد زن بدون اجازه شوهرش صحيح نيست، اگر چه بخواهد از مال خودش آن را اداء كند.

امام: تحريرالوسيله، القول فى النذر، مسأله 3 و توضيح المسائل، مسأله 2644.
بهجت: توضيح المسائل، مسأله 2136.
تبريزى - فاضل - مكارم: (8)

51- مسأله: اگر شوهر به زنش اجازه داد نذر كند و او نذر كرد، نمى‏تواند نذر او را باطل كند؛ و يا نمى‏تواند مانع وفاى به نذرش گردد.

امام: توضيح المسائل، مسأله 2645.
تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2654.
فاضل - مكارم: (9)

52- سؤال: اينجانب كارمند هستم و حقوق مى‏گيرم، آيا مى‏توانم بدون اجازه شوهرم مقدارى از اين حقوق را نذر كنم؟

جواب: نذر بدون اجازه شوهر باطل است.

امام: كتاب استفتائات، ج 2، نذر، سؤالات 10 و 11.
بهجت: با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 2136.
تبريزى: فاضل - مكارم: (10)

53- سؤال: من بدون اجازه شوهرم نذر كردم اگر خدا حاجت مرا بدهد، فلان مقدار پول در فلان مورد مصرف كنم و چند ركعت نماز بخوانم و چند روز روزه بگيرم، ولى براى هيچكدام از شوهرم اجازه نگرفتم، مسأله را با او در ميان گذاردم و او اجازه داد. آيا نذر من با اجازه او درست مى‏شود يا نه؟

جواب: نذر بدون اذن شوهر باطل است و اجازه بعدى آن را تصحيح نمى‏كند.

امام: كتاب استفتائات، ج 2، نذر، سؤال 9.
تبريزى - فاضل - مكارم (11)

54- مسأله: اگر زن بدون اجازه شوهر قسم بخورد بعيد نيست كه قسم او صحيح نباشد لكن نبايد احتياط را ترك كند(وجوباً).

امام: توضيح المسائل، مسأله 2673.
بهجت - تبريزى - مكارم (12)
فاضل: توضيح المسائل، مسأله 2750.

55- مسأله: اگر شوهر از قسم خوردن زن نهى كند قسم او صحيح نيست .

امام: توضيح المسائل، مسأله 2672.
بهجت: توضيح المسائل، مسأله 2123.
تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2681.
فاضل: توضيح المسائل، مسأله 2749.
مكارم: توضيح المسائل، مسأله 2301.