(...◕✿◕◕✿◕ بررسي ازدواج مسلمانان با اهل كتاب از منظر قرآن كريم ◕✿◕◕✿◕...)

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

عنوان مقاله : بررسي ازدواج مسلمانان با اهل كتاب از منظر قرآن كريم




اسلام براي پيروان اديان ديگر احترام زيادي قايل است. با اين وجود، عواطف اجتماعي و ارتباط صميمانه را بر محور ايمان، تقوا و بر اساس دين الهي محدود مي‏كند و در آيات بسياري، مسلمانان را از برقراري چنين ارتباطي نزديك منع مي‏كند و آن‏ها را از اينكه در روابط خود، دوستي و سرپرستي غيرمسلمانان را بپذيرند، سخت بر حذر مي‏دارد.
با توجه به اينكه اقدامات پيشگيرانه و احتياطي، منطقي‏ ترين روش براي جلوگيري از نفوذ انحرافات فكري، عقيدتي و اخلاقي بيگانه است، اعمال محدوديت از سوي اسلام نسبت به مسئله ازدواج مسلمان با اهل كتاب بر همين اساس قابل تفسير است.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

مقدّمه


قرآن كريم در كنار سنّت و سيره معصومان عليهم ‏السلام ، انسان را در تمامي ابعاد فردي و اجتماعي به سوي كمال و رستگاري رهنمون است؛ بر ماست كه در حد امكان از معارف زلال آن بهره گيريم.

از صدر اسلام تاكنون، زندگاني مسلمانان و حيات جامعه اسلامي به شكل‏هاي گوناگون با گروه‏ ها و مذاهب ديگر پيوند داشته و تأثير متقابل ميان آن‏ها وجود داشته است. اسلام به لحاظ برخورداري از سعه صدر لازم و احترام به حقوق انسان‏ها و مقام انسانيت، ارزش‏هاي انساني و معنوي را تنها ملاك برقراري روابط سالم بين پيروان خود و ديگر اديان قرار داده و بر اين اساس، قوميت، زبان، رنگ، نژاد و منافع گروهي را در ايجاد روابط دخيل نمي‏ داند.

در طول تاريخ، مسلمانان در روابط خود با اهل كتاب، با تكيه بر معارف قرآن كريم و پاي‏بندي به دستورات حيات بخش آن، به حدّي حقوق اهل كتاب را مراعات نموده‏ اند كه دانشمندان و نويسندگان منصف اهل كتاب را به تمجيد و تكريم مسلمانان وادار نموده‏ اند.

بنابراين، با توجه به اينكه شناسايي دستورات و احكام اسلامي در زمينه اين برخوردها و تنش‏ها، بخصوص ميان مسلمانان و اهل كتاب در جهان معاصر، بسيار راه گشا و كارساز است، سعي شده تا با تكيه بر معارف قرآن كريم، به گوشه‏ اي از اين معارف و دستورات دست يافته، درباره ازدواج مسلمان و كتابي كنكاشي كرده باشيم .

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

احترام اسلام به اهل کتاب

قرآن کریم در میان غیر مسلمانان، هیچ گونه شرافتی برای مشرکان قایل نشده است.⁽²⁾ اما با دقت در آیات قرآن و سیره معصومان علیهم السلام ، درمی یابیم که اهل کتاب دارای احترام بوده اند و این احترام به خاطر انسانیت بوده است.⁽³⁾


قرآن کریم به دلیل اهمیت دادن به زندگی مسالمت آمیز، که برای رسیدن مسلمانان به اهداف عالی داشتن چنین محیطی الزامی است، جزئیات روابط میان مسلمانان و غیرمسلمانان را مورد بحث و بررسی قرار داده و از اینکه درباره روابط اجتماعی، اخلاقی، اقتصادی و قضایی، در آیات و روایات، احکام و دستورهایی صادر شده، به اهمیت این موضوع در دین مبین اسلام پی می بریم.


از میان انواع روابط، رابطه اجتماعی می تواند مهم ترین نقش را در تأمین منافع مادی و معنوی یک جامعه داشته باشد که به تناسب تأثیرهای گوناگون، ممکن است نقش آن مثبت و یا منفی باشد. به چند نوع تقسیم در این رابطه اشاره می شود:


1. برقراری روابط و همزیستی مسالمت آمیز، تأمین کننده مصالح مادی و معنوی باشد؛ و این در صورتی است که بین آحاد جامعه وحدت دینی برقرار باشد⁽⁴⁾ که در روابط با اهل کتاب، چنین وحدتی برقرار نیست.


2. دو جامعه یا دو گروه در یک جامعه که در ارتباط آنان، مصالح مادی و معنوی یکی از دو طرف تهدید شود (روابط بین کشورهای استعمارگر و استعمارشده)؛ با این رابطه، که دارای ارزش منفی است، باید مبارزه کرد.⁽⁵⁾

3. ایجاد رابطه با جامعه ای که نه مصلحت معنوی داشته باشد و نه زیان معنوی، بلکه تنها نفع مادی همچون تبادل اطلاعات و فناوری داشته باشد؛ مثل دو کشوری که یکی مسلمان و دیگری غیر مسلمان است و کشور غیر مسلمان در صدد آسیب رساندن به کشور مسلمان نیست، یا اقلّیت های دینی ساکن در جامعه اسلامی که در صدد اخلال در نظم و امنیت آن نیستند.⁽⁶⁾


4. برقرار کردن ارتباط با جامعه دیگر از نظر مادی مفید باشد، اما از نظر معنوی زیان بار باشد؛ چون مصالح معنوی بر مصالح مادی مقدّم است، در این صورت قطع رابطه ضروری است، گرچه لازمه آن از دست دادن منافع مادی باشد،⁽⁷⁾ مگر در بعضی موارد استثنایی که قطع رابطه نیز علاوه بر خسارت های مادی، خسارت های معنوی برای اسلام و مسلمانان داشته باشد.⁽⁸⁾

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

قرآن کریم عواطف اجتماعی را بر محور ایمان، تقوا و بر اساس دین الهی محدود کرده، اجازه تجاوز از این حدود را نمی دهد و با عواطف و دوستی هایی که از چهارچوب و ملاک تعیین شده تجاوز کند، برخوردی شدید و تند نموده، در آیات بسیاری، مسلمانان را از برقراری ارتباط نزدیک و همبستگی منع می کند⁽⁹⁾ و به همه مسلمانان هشدار می دهد که عزّت خود را در همه شئون زندگی، اعم از اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و مانند آن در دوستی با دشمنان اسلام نجویند، بلکه تکیه گاه خود را ذات پاک خداوندی قرار دهند که سرچشمه همه عزّت هاست،⁽¹⁰⁾ و غیر خدا از دشمنان اسلام عزّتی ندارند که به کسی ببخشند.⁽¹¹⁾

افراد با ایمان نباید غیر مؤمنان (کافران) را به عنوان دوست و ولی و حامی خود انتخاب کنند و هر کس چنین کند، رابطه خود را بکلی از پروردگارش گسسته است.

باید توجه داشت که حساسیت این امر در مسئله ازدواج، به علت تأثیرپذیری بیشتر و ولایت مرد بر زن اگر مرد مسلمان نباشد مضاعف می شود.

البته این مسئله با اصل بشردوستی و رحمت برای بشر بودن منافاتی ندارد؛ چرا که لازمه بشردوستی این است که انسان به سرنوشت و صلاح و سعادت واقعی همه انسان ها علاقه مند باشد. به همین دلیل، هر مسلمانی علاقه مند است همه انسان های دیگر، مسلمان باشند و هدایت یابند، اما وقتی این توفیق حاصل نشد، دیگران را که چنین توفیقی یافته اند نباید اجازه داد مرزها در هم بریزند و هر نوع فعل و انفعالی صورت گیرد، بلکه مرزهای آزادی را باید بازشناخت و در محدوده آن ها عمل کرد و تا آنجا که ممکن است، باید اغماض مبنای سیاست ارتباطی باشد.

مسلمانان در طول تاریخ، با استفاده از شیوه رفتاری مورد تأکید اسلام، همچنان این افتخار را برای اسلام حفظ کرده اند، که در برخورد با اهل کتاب، نهایت تساهل و تسامح را رعایت نموده، در مواردی عملاً ایشان را به سوی پذیرش دین اسلام جذب کرده، موجبات تحسین عده ای از ایشان را برانگیخته اند.

برای نمونه، پروفسور توماس آرنولد در مورد تغییر کیش مسیحیان «بنی غسان»، که در کناره های فرات زندگی می کردند و در جنگ قادسیه (سال 14 ه) مسلمان شدند، می نویسد: «فشار و تحمیل عامل تعیینگر در تغییر کیش آن ها به اسلام نبود، بلکه روابط صمیمی بین مسیحیان و عرب ها علت اساسی بود. محمّد صلی الله علیه و آله وسلم خودش قبلاً با بسیاری از قبایل مسیحی پیمان بست و به آن ها قول داد که جان و مال مسیحیان را حفظ کند و آن ها را برای انجام آزادانه اعمال مذهبی خویش آزاد بگذارد و نیز به روحانیان مسیحی این ضمانت را داد که از حقوق و اقتدار سابق خویش بهره مند باشند.»⁽¹²⁾

یکی از برجسته ترین ویژگی ها و امتیازات جامعه اسلامی این است که مسلمانان از کمک و نیکی به غیر هم کیشان خود دریغ نمی کنند، تا آنجا که غیر مسلمانان خود به این امر اعتراف کرده، آن را می ستایند.⁽¹³⁾

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

ژوزف فان اس می گوید: «گرچه مسیحیان یا یهودیان بیرون از حوزه کشور اسلامی دشمن محسوب می شدند، اما کسانی که در داخل کشور اسلامی زندگی می کردند، برخوردار از حقوقی تعریف شده بودند و با آنان به تسامح و تساهل رفتار می شد. آنان ملزم نبودند در محله های جداگانه زندگی کنند، حتی با مسلمانان هم غذا می شدند و به میهمانی های آن ها دعوت می شدند. از این حیث، اسلام نسبت به یهودیت از سعه صدر زیادی برخوردار است.»⁽¹⁴⁾

نُرمَن دانیل نیز در مقاله ای با عنوان «وضعیت کنونی روابط مسیحیان و مسلمانان»، در ابتدا از طرز تلقّی های انتقادی مسیحیان در قرون گذشته نسبت به مسلمانان و از پیدایش نوعی گرایش به لزوم تساهل و تسامح در روابط با مسلمانان سخن می گوید که در بعضی موارد، مستند به تساهل و همزیستی مسالمت آمیز مسلمانان با مسیحیان در امپراتوری عثمانی است و می افزاید: «از همه مهم تر، تصمیم شورای واتیکان دوم مبنی بر به رسمیت شناختن سهیم بودن مسلمانان در برخورداری از دین ابراهیمی و اعتقاد آنان همچون مسیحیان به پرستش خدای یکتای مهربان و اعتقاد به روز جزا می باشد» و در نهایت، توصیه می کند که «ما مسیحیان باید نوعی همدلی با مسلمانان را در اعتقاد آنان به تقدیس محمّد بن عبدالله صلی الله علیه و آله پذیرا باشیم.»⁽¹⁵⁾

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

اصول حاکم بر روابط اجتماعی میان مسلمان و کتابی

قرآن کریم در مسئله مربوط به روابط با اهل کتاب، ضوابطی تعیین کرده است و مسلمانان موظّفند آن ها را رعایت کنند و اساس روابط خود را بر آن مبنا تنظیم نمایند. آشنایی با ضوابط کلی حاکم بر روابط، که می توان از آیات کریمه به دست آورد، در نتیجه گیری نهایی این بحث مفید می باشد.

1. عدالت

یکی از اصولی که در قرآن کریم بسیار مورد تأکید و اهتمام قرارگرفته⁽¹⁶⁾ و اهمیت آن به حدّی است که از اصول اعتقادی امامیه شمرده شده، مسئله «عدل» است و این عقیده در فرد فرد مسلمانان و جوامع اسلامی اثر می گذارد و وقتی به مرحله اجرا درآید، می تواند مسلمانان را به سوی مدیریت صحیح در کارها و برافراشتن پرچم عدل و داد، نه تنها در کشورهای اسلامی، بلکه در کل جهان سوق دهد.

اهمیت این موضوع به حدّی است که هیچ چیز نمی تواند مانع آن گردد؛ دوستی ها و دشمنی ها، قرابت و خویشاوندی، یا دوری و نزدیکی نمی توانند در آن اثر داشته باشند و هرگونه انحراف از آن متابعت از هوای نفس است.⁽¹⁷⁾ در آیات قرآن، به صراحت از ستم روا داشتن به دشمن، چه دشمن شخصی باشد و چه دینی، نهی شده است. با این دیدگاه، حتی به مشرک نمی توان ستم کرد، چه رسد به اقلّیت های دینی.⁽¹⁸⁾ گستره اجرای عدالت تا جایی است که حقوق اقلّیت های دینی را نیز در بر می گیرد.⁽¹⁹⁾
در روایات نیز ائمّه اطهار علیهم السلام تأکید بسیاری بر این مطلب نموده اند.⁽²⁰⁾ نمونه عینی تحقق عدالت، داستانی است از دوران امارت حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام ، زمانی که توسط یاغیان طرفدار معاویه، از پای زن یهودی خلخالی به عُنف کشیده شد، حضرت فرمود: «... در این صورت، چنانچه مسلمانی از اندوه و تأسف بمیرد، بر او ملامت نیست، بلکه نزد من به مردن سزاوارتر است.»⁽²¹⁾

آنچه در برنامه های اجتماعی، سیاسی، نظامی و اقتصادی جامعه اسلامی باید به عنوان زیر بنا و اصل اساسی در روابط متقابل بین مسلمانان و اهل کتاب حاکم باشد، عدالت است؛ چرا که یک جامعه پیشرو، سربلند و قوی، جامعه ای است که روی پای خود بایستد و پیوند و ارتباطش با دیگران، پیوندی بر اساس رعایت عدالت و منافع متقابل باشد؛ همان گونه که قرآن می فرماید: «لاتَظلِمون و لاتُظلَمون.»(بقره: 279)⁽²²⁾

هرگاه حکومت ها از این اصل اساسی غفلت کرده یا به آن پشت پا زده اند، باعث تباهی خود و دیگران شده اند، و هرگاه به این اصل پای بند بوده اند، از عزّت و سربلندی برخوردار بوده اند.

تاریخ شاهد است که یهودیان در سرزمین های اسلامی زندگی خوبی داشتند. این در حالی بود که یهودیان مقیم کشورهای اروپایی مجبور بودند در اماکن خاصی به نام «گتو»⁽²³⁾ با ذلت تمام زندگی کنند.⁽²⁴⁾ تاریخ نگاران یهودی و مسیحی رفتار انسانی مسلمانان با اقلّیت های دینی را به ثبت رسانده اند.⁽²⁵⁾

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

2.نفی سبیل (حفظ سیادت اسلام)

حفظ سیادت اسلام و جامعه اسلامی از جمله وظایف عمومی است که نقض آن از حدود اختیارات مسلمانان خارج بوده و بر اساس «قاعده نفی سبیل» حتی تعهدات بین المللی نیز نمی توانند ناقض آن باشند. این اصل کلی تحت عنوان «أَلإِسْلامُ یَعْلُو وَ لا یُعْلی عَلَیْهِ»،⁽²⁶⁾ به صورت یک قاعده حقوقی⁽²⁷⁾ در فروع و موارد گوناگون حقوق اسلامی استفاده می شود.

بنابراین، دادن هر نوع امتیاز سیاسی، اقتصادی، نظامی، قضایی و اجتماعی به غیرمسلمانان، که به سیادت اسلام و جامعه مسلمانان لطمه وارد آورد، بی ارزش و بی اعتبار خواهد بود.


قرآن کریم در این زمینه می فرماید:«وَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرینَ عَلَی الْمُؤْمِنینَ سَبِیْلاً.»(نساء: 141)⁽²⁸⁾

از سوی دیگر، به مسلمانان هشدار می دهد: «یا ایّها الَّذِینَ امَنُواْ لا تَتَّخِذُواْ بِطَانَةً مِّنْ دُونِکُمْ لا یَأْلُونَکُمْ خَبَالاً وَدُّواْ مَا عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضاءُ مِنْ أَفْواهِهِمْ وَ مَا تُخْفِی صُدُورُهُمْ أَکْبرُ قَدْ بَیَّنَّا لَکُمُ الاَیاتِ إِنْ کُنتُمْ تَعْقِلُونَ.»(آل عمران: 118)⁽²⁹⁾

وقتی دوست گرفتن افراد غیر مسلمان این چنین نتایج ناگوار به بار آورد و فرصتی به آنان دهد که در تباه نمودن کارها و افساد امور بکوشند و توطئه های خصمانه به راه اندازند، نتایج و آثار سیادت و تسلّط آنان بر مسلمانان و تصدّی مقامات دولتی و سیاسی و نظامی و اقتصادی از طرف غیرمسلمانان چگونه خواهد بود؟⁽³⁰⁾ توجه به این نکته نیز ضروری است که ازدواج زن مسلمان با مرد غیر مسلمان، با توجه به تسلّطی که مرد بر خانواده دارد، به نحوی مسئله سیادت غیر مسلمان بر مسلمان را به دنبال خواهد داشت.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

3.تعادل در روابط و حفظ احترام متقابل


اصل «اعتماد متقابل» پشتوانه فعالیت های هماهنگ اجتماعی و همکاری در سطح وسیع می باشد. همین معنا در روابط بین المللی و در سطح جهانی نیز صادق است.


یکی از مصادیق بارز و تعیین کننده به عنوان ضامن اجرای این اصل، وفای به عهد و پیمان می باشد؛ چرا که وفاداری به عهد و پیمان، تأکیدی بر حفظ این همبستگی و اعتماد متقابل است و اگر عهد و پیمان ها شکسته شوند، دیگر اثری از این سرمایه بزرگ (اعتماد عمومی) باقی نخواهد ماند، و این مطلب، هم در داخل جامعه اسلامی در روابط با اقلّیت ها، و هم در سطح جهانی در ایجاد روابط با کشورهای غیراسلامی صادق است.
به همین دلیل، در آیات قرآن و احادیث اسلامی، به طور گسترده بر مسئله وفای به عهد و ایستادگی در برابر سوگندها تأکید شده است، و شکستن آن از گناهان کبیره محسوب می شود.⁽³¹⁾

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

ازدواج اقلّیت ها با مسلمانان

الف. ازدواج با زن مسلمان


از مسائلی که قرآن کریم در بحث روابط اجتماعی مسلمانان با اهل کتاب به آن پرداخته، مسئله ازدواج با اهل کتاب است.

ازدواج یکی از سنن آفرینش انسان و از خواسته های طبیعی و غریزی بشر می باشد و اسلام این واقعیت را برای اقلّیت های دینی متعهد به عنوان یک حق مشروع مسلّم، غیرقابل نقض تلقّی نموده است. از نظر حقوقی هم ازدواج هایی را که در میان مردان و زنان اقلّیت ها طبق مقررات متبوع صورت می گیرند قانونی و رسمی می شمارد، ولی در عین حال، در قانون ازدواج مسلمانان این حق و آزادی در چهارچوب افراد هم کیش محدود شده و به زنان مسلمان اجازه داده نشده است با مردان غیر مسلمان ازدواج نمایند.

اسلام برای آنکه ازدواج یک پیوند معنوی اصیل باشد و محیط زندگی مشترک زناشویی با هماهنگی فکری و روح تعاون و مسالمت و صفای معنوی همراه گردد، شرط کفو و برابر بودن زن و مرد را در تحقق ازدواج حقیقی، ضروری و غیر قابل اجتناب می شمارد.

اسلام کفو بودن زوجین و برابری آن دو را با مقیاس های مادی و صوری قابل سنجش نمی داند و به همین علت، ثروت، مقام، حسب و نسب، نژاد، موقعیت خانوادگی، شخصیت اجتماعی و نظایر آن هیچ کدام تعیین کننده برابری زوجین محسوب نمی گردند.

تنها مقیاسی که از نظر اسلام، برابری و کفویت زوجین را مشخص می سازد، ایمان و عقیده است و روی این اصل کلی، اسلام، مردی را کفو و برابر و شایسته همسری زن مسلمان می شمارد که با وی از نظر ایمان و عقیده، برابر و هم سطح باشد که با توجه به آنچه گفته شد، این مسئله نمود بیشتری پیدا می کند.

این واقعیت را نیز نباید از نظر دور داشت که زن همواره در زندگانی زناشویی بر اساس یک سلسله علل روانی و اجتماعی تابع و مقهور اراده مرد می باشد و این واقعیت را اگر به عنوان یک قانون طبیعی عمومی نپذیریم، نمی توانیم صدق آن را در بیشتر ازدواج ها، در محیط ها و شرایط اجتماعی گوناگون انکار نماییم.

روشن است که اسلام نیز نمی تواند چنین واقعیتی را نادیده گرفته، در برابر آثار و نتایج آن بی تفاوت باشد؛ زیرا تجویز ازدواج زنان مسلمان با مردان غیرمسلمان به منزله آن است که نسبت به ایمان و عقیده زنان مسلمان، در برابر خطر مسلّمی که آنان را تهدید می کند، نه تنها ابراز بی تفاوتی گردد، بلکه راه انحراف برای گرایش زنان مسلمان به سوی کفر باز شده، بدین وسیله انبوهی از مسلمانان در معرض ارتداد قرار گیرند.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

پرواضح است که این واقعیت تلخ با هدف های اصیل و ایده اسلامی کاملاً مغایر بوده، هرگز نمی تواند مورد تأیید آیینی که مدّعی رسالت جهانی است، قرار گیرد.⁽³²⁾

بررسی آیات: قرآن کریم در سوره بقره می فرماید:«وَ لاَ تَنْکِحُوا الْمُشرِکاتِ حَتَّی یُوءْمِنَّ وَ لاَءَمَةٌ مُّوءْمِنَةٌ خَیْرٌ مِّنْ مُّشرِکَةٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَ لاَ تُنْکِحُواْ الْمُشْرِکِینَ حَتَّی یُوءْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُّوءْمِنٌ خَیْرٌ مِّنْ مُّشرِکٍ وَ لَوْ أَعْجَبَکُمْ أُولَئِکَ یَدْعُونَ إِلَی النَّارِ وَ اللَّهُ یَدْعُو إِلَی الْجَنَّةِ وَ الْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَ یُبَیِّنُ ءَایاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ.» (بقره: 221)⁽³³⁾

ازدواج پایه اصلی تکثیر نسل و پرورش و تربیت فرزندان و گسترش جامعه است، و محیط تربیتی خانواده در سرنوشت فرزندان، فوق العاده مؤثر می باشد؛ از یک سو، آثار قطعی وراثت، و از سوی دیگر، آثار قطعی تربیت در طفولیت (زیرا نوزادان پس از تولد، غالبا در دامان پدر و مادر پرورش می یابند و در سال هایی که سخت شکل پذیرند، زیر نظر آن ها هستند.) همچنین شرک، که خمیرمایه انواع انحرافات بوده و در واقع، آتشی سوزان در دنیا و آخرت است، می تواند دلیل روشنی بر این تحریم و حساسیت باشد.

بنابراین، قرآن کریم اجازه نمی دهد مسلمانان، خود یا فرزندانشان را در این آتش بیفکنند. از این گذشته، مشرکان، که افرادی بیگانه از اسلام هستند، اگر از طریق ازدواج به خانه های مسلمانان راه یابند، جامعه اسلامی گرفتار هرج و مرج و دشمنان داخلی می شود. البته این تا زمانی است که آن ها بر مشرک بودن پافشاری می کنند. اما راه به روی آن ها باز است؛ می توانند ایمان بیاورند و در صفوف مسلمانان قرار گیرند و به اصطلاح، کفو آن ها در مسئله ازدواج شوند.