چرا و چگونه حضرت آدم ...

[ملکوت* گامی تارهایی *]

نهی خداوند از نزدیك شدن حضرت آدم به درخت ممنوعه‌، نهی تنزیهی و ارشادی بوده است‌; در سوره طه می‌فرماید: پس به آدم گفتیم‌: (ابلیس‌) دشمن تو و همسر توست‌! مبادا شما را از بهشت بیرون كند، كه به زحمت و رنج خواهی افتاد." مخالفت با نهی تنزیهی و ارشادی "گناه‌" به شمار نمی‌آید و با عصمت منافات ندارد و به تعبیر دیگر "ترك اولی‌" است كه به دلیل كمال خواهی ممكن است از یك پیامبر سر بزند; مانند حضرت آدم‌ كه برای كسب بقا و رسیدن به مقامات عالی‌تر وسوسه شد و مرتكب ترك اولی گردید.(ر.ك‌: المیزان فی تفسیر القرآن‌، ذیل آیه 120 طه / تفسیر نمونه‌، ج 6، ص 116 ـ 120.)

[ملکوت* گامی تارهایی *]

از آیات قرآن استفاده می‌شود كه آدم برای زندگی در روی زمین‌، همین زمین معمولی‌، آفریده شده بود، ولی در آغاز خداوند او را در بهشت كه یكی از باغ‌های سر سبز و پرنعمت این جهان بود ساكن كرد; محیطی كه در آن هیچ‌گونه ناراحتی وجود نداشت‌.
زیرا اگر بهشت همان بهشت موعود نیكان و پاكان باشد، با آیات قرآن منافات دارد كه می‏فرماید مقربان درگاه الهی در باغ‏هایی قرار دارند كه در آنجا سخن بیهوده و لغو نمی‏شنوند و در آنجا گناهی صورت نمی‏گیرد. پس بهشت جای ورود اشخاص آلوده به گناه نیست و شیطان كه آلوده به گناه بود چطور می‏توانست در بهشتی كه موعود نیكان است وارد شود. بنابراین، شیطان هرگز نمی‏تواند وارد بهشت شود.
امام صادق(ع) فرمود: «بهشت حضرت آدم باغی از باغ‏های دنیا بود كه خورشید و ماه بر آن می‏تابید و بسیار زیبا و آب و هوای خوبی داشت و اگر بهشت جاودان بود هرگز آدم از آن رانده نمی‏شد».{ تفسیر نور الثقلین، ج 1، ص 62}

[ملکوت* گامی تارهایی *]

کیفیت ماجرا :
بعد از آفرینش آدم و حوّا, خداوند متعال آنان را در بهشت اسكان داد و فرمود: .
از طرفی شیطان كه بر اثر سجده نكردن بر آدم و تمرّد از فرمان الهی , راندهء درگاه خداوند شده و همهء مقام و مرتبه ءخود را از دست داده بود, كینهء حضرت آدم را شدیداً در دل گرفته و تصمیم قاطع داشت تا آن جا كه توان دارد, از آدم و فرزندانش انتقام بگیرد.
به محض این كه فهمید خداوند به آدم و حوّا فرمان داده نزدیك درخت نروند و چون می دانست اگر آن دونزدیك درخت بروند, قطعاً از بهشت رانده می شوند, در صدد وسوسه بر آمد تا راحتی آن ها را به درد و رنج و سختی تبدیل كند.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

برای رسیدن به این هدف , بهترین راه این بود كه از عشق و علاقهء انسان به ترقّی و زندگی جاویدان استفاده كند.با ترفند خاصی نزد آدم و حوا آمد و اظهار داشت . آیا می دانید چرا خدا شما را از نزدیك شدن به این درخت منع كرده است ؟ برای این كه اگر از میوه اش استفاده كنید, یا با فرشتگان خواهید بود و یا از عمر جاویدان و همیشگی مثل خدابرخوردار خواهید شد.(1)
شاهد این سخن جمله ای است كه در سورهء طه از قول ابلیس می خوانیم : .(2)

[ملکوت* گامی تارهایی *]

شیطان برای این كه پنجه های وسوسهء خود را بیش تر و محكم تر در جان آدم و حوا فرو برد, سوگندهای شدیدی یاد كرد كه من خیرخواه شما بوده و نگران آینده تان هستم :.(3) كه هنوزر تجربه ء كافی در زندگی نداشت و از دام های شیطان و خدعه و نیرنگ او بی اطلاع بود, نمی توانست باور كند كسی بتواند این گونه قسم های دروغ و خلاف واقع بخورد. به همین خاطر فریب شیطان را خورده و تسلیم وسوسه های او شده و باریسمان مكر او برای به دست آوردن آب حیات و ملك جاویدان به چاه وسوسه های او رفت . اما نه تنها آب حیات وملك جاوید به دست نیاورد, بلكه در گرداب نافرمانی خداوند متعال افتاد.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

قرآن می فرماید: .(4)
روشن است انسانی كه از نیروی و تركیب شده كه هر كدام او را به سویی می كشاند و ازطرفی گرفتار مدعیان دروغین مانند شیطان است كه سعی دارند با وسوسه های مداوم خود, به شكل دلسوزی پرده روی عقل و خرد او بكشند, چنین انسانی گاهی مقابل آن تسلیم می شود كه تسلیم شدن حضرت آدم از آن جمله است .
ای انسان ! آیا ما با شما عهد نبستیم كه از شیطان پیروی نكنید, زیرا او دشمن آشكار شما است ؟!.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

چند نكته قابل توجه :
1 . شجرهء ممنوعه چه درختی بود؟
در منابع اسلامی دو نوع تفسیر برای آن آمده است : یكی مادی و دیگری معنوی .
در تفسیر مادی طبق معروف در روایات , مراد است . در تفسیر معنوی , در روایات از آن شجره تعبیر به شده است , زیرا طبق روایات دستهء دوم , حضرت آدم , پس از ملاحظهء مقام و موقعیت خود, تصور كرد مقامی بالاتر از مقام او وجود نخواهد داشت , ولی خداوند او را به مقام پیامبر و اهل البیت : آشنا ساخت . حضرت آدم پس از شناخت مقام و مرتبهء آن ها حالتی شبیه به حسد در او پیدا شد, كه خداوند فرمان داد نزدیك چنین درختی نشود.(5)

[ملکوت* گامی تارهایی *]

طبق این دو دسته روایات , حضرت آدم از دو نوع درخت تناول كرد. یكی از مقام او پایین تر بود و او را به سوی جهان مادی كشید و آن گندم بود. دیگری ; درخت معنوی مقام جمعی از اولیا بود كه از مقام و موقعیت او بالاتر بود, وچون از دو جنبه از حد خود تجاوز كرد, به آن سرنوشت گرفتار شد.
گفتنی است : حسد حضرت آدم از نوع حسدهای حرام نبود و تنها احساس نفسانی بوده است . حسد آن گاه حرام است كه حالت نفسانی را در خارج ظاهر كرده و طبق آن گام بردارد.
. با توجه به این كه حضرت آدم در زمین و برای زندگی روی آن آفریده شده بود

[ملکوت* گامی تارهایی *]

چرا ابتدا در بهشت مسكن گزید؟
شاید علتش این باشد كه :
أ) با وضع زندگی روی زمین آشنا نبود و چگونگی رفتار و كردان در آن را خوب نمی دانست و می بایست مدت كوتاهی در بهشت بماند تا تعلمیات لازم زندگی روی زمین را فرا گیرد.
ب ) می بایست بداند كه در زمین با یك سلسله دستورهای خداوند روبه رو خواهد شد كه تبعیت از آن ها موجب سعادت و تخلف از آن ها موجب به درد سر و رنج افتادن است .
ج ) بفهمد آن گونه هم آزاد نیست كه هر چه خواست , انجام دهد, بلكه محدودیت هایی دارد و می بایست ازپاره ای اشیای زمین اجتناب كند.
د) لازم بود توجه كند این طور نیست كه در اثر لغزش و تبعیت نكردن ازف رامین الهی , برای همیشه راه سعادت به روی او بسته شود, بلكه می تواند بازگشت كند و دوباره به نعمت ها برگردد.
ه) می بایست در محیط بهشت , تا حدی پخته شود و دوست و دشمت خود را بشناسد و بداند بعضی با چه زبانی و با چه شكل و قیافهء دلپذیری در صصد سقوط انسان هستند.
خلاصه شاید علت سكونت در بهشت , جنبهء تمرین و آموزشی بوده , تا چگونگی زندگی روی زمین را یادگیرد.(6)
1.اعراف (7 آیهء 20
2.طه (20 آیهء 120
3.اعراف (7 آیهء 21
4.اعراف (7 آیهء 22
5.عبد علی , بن جمعة الحویزی , نورالثقلین , ج 1 ص 59و 60
6.برداشت از نمونه , ج 1 ص 184 ج 6 ص 120و 121