حضرت مولي الموحّدين أميرالمؤمنين عليه أفضل صلوات الله المَلِك المُتعال فرمود:
الْعَارِفُ مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ، فَأَعْتَقَهَا وَ نَزَّهَهَا عَنْ كُلِّ مَا يُبَعِّدُهَا. [5
«عارف كسي است كه خودش را بشناسد، و چون شناخت آزادش كند. و از هر چه نفسش را از ساحت قرب و شناخت حقّ كه لازمۀ شناخت خودش است دور ميدارد، آنرا محفوظ و پاك و منزّه دارد.»
سعدي حجاب نيست، تو آئينه پاك دار زنگار خورده، چون بنمايد جمال دوست؟
چه خوب و عالي اين حقيقت را قاضي نورالله شوشتري از بعضي از عارفان و موحّدان نقل كردهاست:
يا جَليَّ الظُّهورِ وَ الإشْراقْ كيست جز تو در انفس و آفاق؟
لَيْسَ في الْكآئِناتِ غَيْرَكَ شَيْءْ أنْتَ شَمْسُ الضُّحَي وَ غَيْرُكَ فَيْءْ
دو جهان سايه است و نور توئي سايه را مايۀ ظهور توئي
حرف ما و من از دلم بتراش محو كن غير را و جمله تو باش
خود چه غير و كدام غير اينجا؟ هم ز تو سوي تست سير اينجا
در بدايت زتست سير رجال وز نهايت به سوي تست آمال
اللَهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ وَ مِنْكَ السَّلَامُ وَ إلَيْكَ يَرْجِعُ السَّلَامُ. [6]
حضرت استاد قدّس الله نفسه، به يك اشاره، استنتاج دقيق و عميقي از آيهاي از قرآن نمودهاند؛ كه حقًّا بايد در برابر سعۀ نفس، و ادراك لطيف، و ذكاءِ عجيب ايشان در فهم دقائق آيات قرآنيّه زانو زد.