(...◕✿◕◕✿◕ خورشید سامرا (شهادت امام حسن عسکری علیه السلام) ◕✿◕◕✿◕...)

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

اشاره

حضرت امام حسن عسکری علیه السلام یازدهمین پیشوای شیعه است؛ رهبری که در عمر کوتاه خویش، مدتی را در پادگانی در سامرا، به همراه پدر بزرگوارش امام هادی علیه السلام ، تحت مراقبت شدید دستگاه استبداد خلفای بنی عباس قرار داشت و بعد از شهادت پدر بزرگوارش، همچنان این حالت ادامه یافت. ایشان بارها به زندان جبّاران زمان گرفتار شد و سرانجام نیز در نهایت مظلومی به شهادت رسید.

لقب ها و کنیه ها

در کتاب های تاریخی برای حضرت عسکری علیه السلام کنیه ها و لقب های مختلفی آورده اند. برخی از کنیه های آن حضرت عبارت است: ابن الرضا، ابوالخلف، ابوعبداللّه ، ابو محمد، ابو محمد العسکری و ابوالحسن، برخی از لقب های حضرت نیز بدین قرار است: الحسن الخالص، الحسن العسکری، الخالص، السّراج، الشافی، الصّامت و العالم.

مادر

در منابع تاریخی و روایی، برای مادر والامقام امام حسن عسکری علیه السلام چند نام بیان شده که عبارت است از: حُدیث، حُدَیثه، سلیل، سمانه و سوسن. سوسن به دلیل ویژگی های والای اخلاقی، به مرحله ای از شایستگی رسید که به خانه امام هادی علیه السلام راه پیدا کرد. زمانی که او به محضر امام هادی علیه السلام رسید، آن حضرت در ستایشش فرمود: «خداوند (از دامن و نسل سوسن) حجت الهی بر خلق خود (مهدی موعود علیه السلام ) را موهبت می کند. او زمین را از عدل و داد پر می کند، همان طور که از ستم پر شده است».

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

خورشید سامرا در کلام دیگران


از نگاه پدر

نخستین کسی که هماره همراه حضرت عسکری علیه السلام بوده و آن گونه که باید به شخصیت وی پی برد، پدر بزرگوارش امام هادی علیه السلام بود. امام هادی علیه السلام فرزندش حسن علیه السلام را این گونه معرفی می کند: «ابو محمد، خوش قریحه ترین فرد خاندان محمد صلی الله علیه و آله وسلم بوده و استدلال و برهانش استوارترین است. او بزرگ ترین فرزند من و جانشین من است و سلسله امامت و احکام آن به او می رسد».

محمدبن طلحه شافعی

محمدبن طلحه می گوید: «بدان که در مناقب آن حضرت [امام عسکری علیه السلام [همین بس که خداوند او را فضیلتی برجسته و مزیتی بزرگ عنایت کرد و آن را یکی از صفات جاودان او مقرر داشت که گذشت روزگاران، گفت وگو در این باره را کهنه نمی کند و زبان ها یاد و تکرارش را به فراموشی نمی سپارد و آن این است که: مهدی [امام دوازدهم](عج) از نسل او به وجود می آید و فرزند اوست و به وی نسبت دارد و پاره تن آن بزرگوار است».

ابن صبّاغ مالکی

ابن صباغ مالکی در توصیف امام حسن عسکری علیه السلام می گوید: «مناقب و فضایل سرورمان ابومحمد حسن عسکری علیه السلام ، بر آقایی و آقازاده بودن او دلالت دارد و کسی در امامت او شک و تردید نمی کند. بدان که اگر نیکی فروختنی و دارای فروشنده بود، آن حضرت تنها خریدار آن می بود. وی یگانه بی همتای روزگار خود، انسانی بی نظیر، سرآمد دوران و پیشوای اهل زمان خود بود».

شیخ مفید

شیخ مفید درباره بزرگواری امام حسن عسکری علیه السلام می نویسد: «ابو محمد حسن بن علی علیه السلام به دلیل صفات برجسته و برتری بر معاصران، پس از پدرش علی بن محمد علیه السلام ، امام و پیشوا بود. وی از نظر دانش، زهد، کمال عقل، عصمت، شجاعت، کَرَم، بخشش و عبادت فراوان، در پیشگاه خدا مقام بلندی داشت که سبب امامت و پیشوایی، و در خور ریاست وی بود»

[فاطر]

مادر

در منابع تاریخی و روایی، برای مادر والامقام امام حسن عسکری علیه السلام چند نام بیان شده که عبارت است از: حُدیث، حُدَیثه، سلیل، سمانه و سوسن. سوسن به دلیل ویژگی های والای اخلاقی، به مرحله ای از شایستگی رسید که به خانه امام هادی علیه السلام راه پیدا کرد. زمانی که او به محضر امام هادی علیه السلام رسید، آن حضرت در ستایشش فرمود: «خداوند (از دامن و نسل سوسن) حجت الهی بر خلق خود (مهدی موعود علیه السلام ) را موهبت می کند. او زمین را از عدل و داد پر می کند، همان طور که از ستم پر شده است».

در فضل و مقام اين بانو همين بس كه امام عسكرى (علیه السلام) او را بظاهر وصىّ خود قرار داد و توصيه‏هاى لازم در امر امامت را بدو كرد؛ از اين رو، وى پس از شهادت فرزند بزرگوارش امام عسكرى (علیه السلام) ملجأ و پناهگاه شيعيان بود

حَدَّثَنِي أَحْمَدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ قَالَ:

«احمد بن ابراهيم» مى‏ گويد:
دَخَلْتُ عَلَى حَكِيمَةَ بِنْتِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الرِّضَا أُخْتِ أَبِي الْحَسَنِ صَاحِبِ الْعَسْكَرِ علیه السلام فِي سَنَةِ اثْنَتَيْنِ وَ سِتِّينَ وَ مِائَتَيْنِ فَكَلَّمْتُهَا مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ وَ سَأَلْتُهَا عَنْ دِينِهَا فَسَمَّتْ لِي مَنْ تَأْتَمُّ بِهِمْ ثُمَّ قَالَتْ وَ الْحُجَّةُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ فَسَمَّتْهُ

در سال 262 بر «حكيمه» دختر امام جواد (علیه السلام) وارد شدم و از او درباره دينش پرسيدم. او امامان خود را نام برده، سپس گفت: هم اكنون پيشواى من «حجّة بن الحسن» است.

فَقُلْتُ لَهَا جَعَلَنِيَ اللَّهُ فِدَاكِ مُعَايَنَةً أَوْ خَبَراً - آيا او را ديده‏اى يا خبرش را شنيده‏اى؟

فَقَالَتْ خَبَراً عَنْ أَبِي مُحَمَّدٍ علیه السلام كَتَبَ بِهِ إِلَى أُمِّهِ - خبر او را از ابو محمّد عليه‏السّلام شنيدم كه درباره وى به مادرش وصيت كرده بود.

فَقُلْتُ لَهَا فَأَيْنَ الْوَلَدُ - اكنون اين مولود كجاست؟

فَقَالَتْ مَسْتُورٌ - از ديده‏ها پنهان است.

فَقُلْتُ إِلَى مَنْ تَفْزَعُ الشِّيعَةُ - (در اين صورت) شيعيان به چه كسى مراجعه كنند؟

فَقَالَتْ لِي إِلَى الْجَدَّةِ أُمِّ أَبِي مُحَمَّدٍ علیه السلام - به «جدّه»، مادر ابومحمّد عليه‏السّلام.

فَقُلْتُ لَهَا أَقْتَدِي بِمَنْ وَصِيَّتُهُ إِلَى امْرَأَةٍ - از كسى پيروى كنم كه به زنى وصيّت كرده است؟!

فَقَالَتْ اقْتِدَاءً بِالْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ علیه السلام فَإِنَّ الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيٍّ ع أَوْصَى إِلَى أُخْتِهِ زَيْنَبَ بِنْتِ عَلِيٍّ فِي الظَّاهِرِ فَكَانَ مَا يَخْرُجُ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ علیه السلام مِنْ عِلْمٍ يُنْسَبُ إِلَى زَيْنَبَ سَتْراً عَلَى عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ علیه السلام

- او به حسين بن على عليهماالسلام تأسّى كرده است، چه آنكه او براى اينكه به على بن حسين زيانى نرسد خواهرش زينب را وصىّ خود قرار داد


ثُمَّ قَالَتْ إِنَّكُمْ قَوْمٌ أَصْحَابُ أَخْبَارٍ أَ مَا رَوَيْتُمْ أَنَّ التَّاسِعَ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ علیه السلام يُقْسَمُ مِيرَاثُهُ وَ هُوَ فِي الْحَيَاة


، سپس گفت: شما اهل اخباريد، آيا براى شما روايت نكرده‏اند كه ميراث نهمين فرزند حسين بن علىّ عليهما السّلام در زمان حياتش تقسيم‏ مى ‏شود؟

كمال الدين و تمام النعمة، ج‏2، ص: 507

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

نماد فضیلت


پیشوای یازدهم همانند پدرانش به همه خوبی ها آراسته و از همه بدی ها پیراسته بود. او چنان در قله شکوهمند کمال و فضیلت قرار داشت که نه تنها دوستان و پیروانش او را ستوده اند، بلکه دشمنان کینه توز و سرسخت، به ستایش او پرداخته اند. احمد بن عبیداللّه بن خاقان، که پدرش از مهره های مهم دستگاه عباس و از وزیران آن به شمار می رفت و خود نیز از مخالفان بود، می گوید: «من در سامرا مردی را در میان علویان، همانند حسن بن علی ندیدم و نشناختم. وی از نظر وقار، عفاف، بزرگواری و بخشندگی، در میان علویان، فرماندهان ارشد نظامی، وزیران و همه مردم، نمونه و الگو بود و با هر کس سخن می گفت، ستوده می شد و به نیکی از او یاد می گردید».

تحول آفرینی

حکومت بنی عباس، امام عسکری علیه السلام را نزد شخصی به نام علی بن نارمش، یکی از عناصر جنایتکار و از دشمنان سرسخت آل ابی طالب زندانی کرد. سران بنی عباس به او گفتند: «ابو محمد ابن الرضا را تا توان داری، آزار و اذیت ده و او را به قتل برسان». از زندانی کردن حضرت چند روزی نگذشت، تا اینکه دیدند علی بن نارمش با آن همه دشمنی، در برابر امام سر به زیر افکنده و آنچنان بزرگی حضرت عسکری علیه السلام در او تأثیر نهاده که به ایشان نگاه نمی کند. وقتی امام عسکری علیه السلام از این زندان خلاص شد، علی بن نارمش چنان دچار تحول روحی و معنوی گردید که دیدگاهش درباره حضرت تغییر کرد و در گروه شایستگان قرار گرفت.

دانش یازدهمین پیشوا


تاریخ نگاران، حضرت عسکری علیه السلام را داناترین فرد زمان خود معرفی کرده اند و بر این نکته اتفاق نظر دارند که ایشان نه تنها در احکام دین متخصص بود، بلکه در تمام علوم و در عرصه های مختلف دانش یگانه عصر خود به شمار می رفت. بختیشوع، پزشک مسیحی به شاگرد خود درباره حضرت چنین می گوید: «بدان که او داناترین فرد روزگار ماست که بر زمین زندگی می کند». اگر حاکمان عباسی به امامان معصوم علیهم السلام امکان فعالیت می دادند و آنان را تحت نظر و محاصره شدید قرار نمی دادند، دنیا شاهد شکوفایی علمی و تحولات فکری بی مانندی می شد که هرگز به خود ندیده بود.

[فاطر]

از نگاه پدر

نخستین کسی که هماره همراه حضرت عسکری علیه السلام بوده و آن گونه که باید به شخصیت وی پی برد، پدر بزرگوارش امام هادی علیه السلام بود. امام هادی علیه السلام فرزندش حسن علیه السلام را این گونه معرفی می کند

عَنْ أَبِي بَكْرٍ الْفَهْفَكِيِ‏ قَالَ:كَتَبَ إِلَيَّ أَبُو الْحَسَنِ علیه السلام- أَبُو مُحَمَّدٍ ابْنِي أَنْصَحُ آلِ مُحَمَّدٍ غَرِيزَةً وَ أَوْثَقُهُمْ‏ حُجَّةً وَ هُوَ الْأَكْبَرُ مِنْ وَلَدَيَّ وَ هُوَ الْخَلَفُ وَ إِلَيْهِ يَنْتَهِي عُرَى الْإِمَامَةِ وَ أَحْكَامُهَا فَمَا كُنْتَ سَائِلِي فَسَلْهُ عَنْهُ فَعِنْدَهُ مَا يُحْتَاجُ إِلَيْهِ‏.


ابى بكر فهفكى گويد: ابو الحسن (امام هادى" علیه السلام") به من نوشت پسرم ابو محمد (امام عسكرى" علیه السلام") از نظر آفرينش، خود خير خواه ترين آل محمد است (نسبت به مردم و ديانت) وحجت او محكم‏تر است و پس از من بزرگ‏ترين اولاد من است، او است جانشين، و رشته امامت به دست او مى‏ رسد و احكامش با او است. تو هر چه از من مى ‏پرسى از او بپرس كه نيازمنديها نزد او است.



الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏1، ص: 327

[فاطر]

خورشید سامرا در کلام دیگران

امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در مورد امام حسن عسکری علیه السلام،در توقیعی چنین مینویسد:


الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ فَقَامَ مَقَامَ آبَائِهِ علیه السلام يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ وَ إِلَى طَرِيقٍ مُسْتَقِيمٍ كَانَ نُوراً سَاطِعاً وَ قَمَراً زَهْراً اخْتَارَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ مَا عِنْدَهُ فَمَضَى عَلَى مِنْهَاجِ آبَائِهِ علیه السلام حَذْوَ النَّعْلِ بِالنَّعْلِ عَلَى عَهْدٍ عَهِدَهُ وَ وَصِيَّةٍ أَوْصَى بِهَا إِلَى وَصِيٍّ سَتَرَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِأَمْرِهِ إِلَى غَايَة


حسن بن على (امام حسن عسكرى) او بجاى پدران خود نشست و مردم را بحق و راه راست راهنمائى كرد، و نورى آشكار و ماهى تابان بود تا آنكه خداوند او را بجوار رحمت خود دعوت كرد و او هم بر طريقه پدران خود رحلت نمود و درست مانند هر يك از آنان در زمان خودشان، اسرار امامت را بجانشين خود كه حامل اسرار الهى است سپرد، و بدين گونه وظيفه خود را بپايان رسانيد و در گذشت‏

بحار الأنوار (بيروت)، ج‏53، ص: 191

[شهاب منتظر]