نمایش نتایج: از شماره 1 تا 10 , از مجموع 10

موضوع: **تفسیر علمی قرآن در ترازو**

  1. Top | #1

    عنوان کاربر
    عضو ماندگار
    تاریخ عضویت
    October 2012
    شماره عضویت
    4158
    نوشته
    481
    تشکر
    295
    مورد تشکر
    2,468 در 627
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    **تفسیر علمی قرآن در ترازو**

    یكى از مباحث گسترده و عمیق در عصر حاضر، مبحث قرآن و علوم جدید است كه ذهن بسیارى از مفسران شیعه و سنى و حتى برخى دانشمندان غیر مسلمان را به خود مشغول كرده است . از طرفى مباحث مربوط به ماهیت علم تجربى و رابطه آن با قرآن و قلمرو و حوزه‏هاى علم و قرآن و تعارضات پندارى و ابتدایى در این مورد، و از طرف دیگر علاقه مردم و دانشمندان به این مبحث و دیدگاه‏هاى متفاوت مفسران و از طرف سوم مثال‏هاى متنوع و زیاد كه حدود هزار آیه قرآن را در بر مى‏گیرد، سبب شده كه مبحثى گسترده به نام تفسیر علمى در روش‏شناسى تفسیر علمى پیدا شود . البته در این باره موضوع‏ها و مقدمه‏هاى دیگرى هم وجود دارد كه نیاز به كاوش دارد، مانند: آیا همه علوم بشرى در قرآن وجود دارد یا نه و آیا هدف مثال‏هاى علمى قرآن چیست؟ ما در این مقاله به ذكر مطالبى فشرده در این موضوع بسنده مى‏كنیم .

    امضاء


  2.  

  3. Top | #2

    عنوان کاربر
    عضو ماندگار
    تاریخ عضویت
    October 2012
    شماره عضویت
    4158
    نوشته
    481
    تشکر
    295
    مورد تشکر
    2,468 در 627
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض پیشنه تاریخى تفسیر علمى و علل رشد آن


    خورشید اسلام، در سرزمین عربستان طلوع كرد و اعراب آن سرزمین را كه تعداد افراد با سواد آن‏ها، از تعداد انگشتان تجاوز نمى‏كرد، به دانش دعوت كرد و قرآن را، به عنوان معجزه معرفى كرد .
    قرآن با دعوت به تفكر و تعمق در آیات الهى، خلقت آسمان‏ها، زمین و . . . مردم را از خواب جهل و غفلت‏بیدار كرد . مسلمانان كه با فتوحات عظیم در قرن اول هجرى، به سرزمین‏هاى تازه‏اى دست‏یافته بودند، هر روز با افكار نو و ادیان دیگرى آشنا مى‏شدند . با فروكش كردن نسبى جنگ‏ها، تبادل فرهنگى بین اسلام، ادیان و تمدن‏هاى ایران، روم و یونان آغاز شد و ترجمه آثار دیگر ملل، در دوره هارون الرشید و مامون شدت گرفت . (1)
    مسلمانان علومى مانند: طب، ریاضیات، نجوم، علوم طبیعى و فلسفه را از یونان گرفتند و مطالب زیادى به آن‏ها اضافه كردند و در طى چند قرن، خود را به اوج قله دانش رساندند . چنان كه مسلمانان در قرن سوم و چهارم هجرى، بهترین كتاب‏ها را در باره طب (مانند قانون بوعلى سینا)، در باره فلسفه (مانند شفاى بوعلى سینا)، ریاضیات و نجوم نگاشتند . حتى غرب كه اصل این علوم را از یونان گرفته و به مسلمانان وام داده بود، مجبور شد، دوباره آن‏ها را از مسلمانان بگیرد . از این رو، در قرن دوازده میلادى به بعد، نهضت ترجمه در اروپا شكل گرفت و نظریه‏هاى بوعلى سینا و ابن رشد، تا سال‏ها در دانشگاه‏هاى اروپا، تفكر حاكم بود .

    امضاء


  4. Top | #3

    عنوان کاربر
    عضو ماندگار
    تاریخ عضویت
    October 2012
    شماره عضویت
    4158
    نوشته
    481
    تشکر
    295
    مورد تشکر
    2,468 در 627
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض




    ترجمه و تالیف آثار غیر مسلمانان، در باره علوم مختلف، موجب شد تا تعارض‏هایى بین ظاهر بعضى آیات قرآن و علوم جدید به نظر آید . دانشمندان مسلمان، در همان قرن‏هاى اولیه اسلام، در تلاش براى رفع این معضل، دو طریق زیر را انتخاب كردند: الف: رد مطالب باطل این علوم كه براى آگاهى مردم و ارشاد آنان صورت مى‏گرفت; زیرا بسیارى از مبانى فلسفى و علمى یونان، قابل اشكال بود و از طرفى، با دین اسلام هم به معارضه برخواسته بود . بر این اساس، كتاب‏هایى مانند: تهافت الفلاسفه نوشته ابو حامد غزالى و مفاتیح الغیب نوشته فخر رازى نوشته شد . ب: انطباق آیات قرآن با علوم تجربى یونان، تا به مردم ثابت كنند كه قرآن بر حق و مطالب علمى آن صحیح است . از این رو، آیاتى از قرآن، مانند آسمان‏هاى هفت‏گانه (سبع سموات) را بر سیاره‏هاى هفت‏گانه كه در نجوم یونانى، اثبات شده بود، حمل كردند ازاین جا بود كه روش تفسیر علمى پیدا شد و رشد كرد . اما این شیوه تفسیر كه همواره با جذابیت‏خاصى براى جوانان و افراد تحصیل كرده همراه بود در طول تاریخ به صورت یكنواخت رشد نكرد بلكه گاهى تحت تاثیر عواملى اوج گرفت و بعضى اوقات رونق خود را از دست داد .

    امضاء


  5. Top | #4

    عنوان کاربر
    عضو ماندگار
    تاریخ عضویت
    October 2012
    شماره عضویت
    4158
    نوشته
    481
    تشکر
    295
    مورد تشکر
    2,468 در 627
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض


    این شیوه تفسیر به طور عمده سه دوره داشته است:

    دوره نخست از حدود قرن دوم هجرى تا حدود قرن پنجم بود كه با ترجمه آثار یونانى به عربى آغاز شد و برخى مسلمانان سعى كردند آیات قرآن را با هیئت‏بطلمیوسى تطبیق كنند (مانند بوعلى سینا). (2)
    دوره دوم از حدود قرن ششم شروع شد، هنگامى كه بعضى دانشمندان به این نظریه متمایل شدند كه همه علوم در قرآن وجود دارد و مى‏توان علوم مختلف را از قرآن كریم استخراج كرد . در این مورد غزالى سر آمد بود . این دو نوع از تفسیر علمى (تطبیق قرآن با علوم و استخراج علوم از قرآن) قرن‏ها، ادامه داشت و هر زمان دانشمندان مسلمان، به موافقت‏یا مخالفت‏با آن مى‏پرداختند .

    دوره سوم از تفسیر علمى كه موجب اوج‏گیرى و رشد فوق العاده آن شد، از زمانى آغاز شد كه از قرن 18 میلادى به بعد علوم تجربى در مغرب زمین رشد كرد و كتاب‏هاى مختلف در باره علوم فیزیك، شیمى، پزشكى و كیهان‏شناسى به عربى ترجمه شد . این دوره جدید به ویژه در یك قرن اخیر، كه در جهان اسلام، اثرات خود را در مصر و هندوستان بر جاى گذاشت، موجب شد تا دانشمندان مسلمان در صدد انطباق قرآن با علوم تجربى برآیند .

    این مساله آن موقع اهمیت‏بیشترى یافت كه تعارض علم و دین در اروپا اوج گرفت و كتاب مقدس، به سبب تعارض هایش با علوم جدید هر روز عقب‏نشینى تازه‏اى مى‏كرد و میدان براى پیدایش افكار الحادى و ضد دینى باز مى‏شد .

    هجوم این افكار به كشورهاى اسلامى و تفوق صنعتى غرب، موجب جذب جوانان مسلمان به فرهنگ غربى مى‏شد .


    امضاء


  6. Top | #5

    عنوان کاربر
    عضو ماندگار
    تاریخ عضویت
    October 2012
    شماره عضویت
    4158
    نوشته
    481
    تشکر
    295
    مورد تشکر
    2,468 در 627
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض


    در این میان عده‏اى از دانشمندان مسلمان براى دفاع از قرآن و با توجه به سازگارى علم و دین از نظر اسلام، به میدان آمدند تا نشان دهند كه آیات قرآن، نه تنها با علوم جدید در تعارض نیست‏بلكه بر عكس، یافته‏هاى علمى، اعجاز علمى قرآن را اثبات مى‏كند . از این رو، به استخدام علوم در فهم قرآن اقدام كردند و تفسیرهاى علمى نوشته شد، هر چند در این میان برخى افراط كرده یا یكسره جذب فرهنگ غربى شدند و دست‏به تاویل و تفسیر به راى در آیات قرآن زدند و از آن جا كه مبانى تفسیرى این روش بررسى كامل نشده بوده، دچار انحراف شدند و یا عده‏اى از مغرضان آن‏ها، براى اثبات افكار انحرافى خود دست‏به تفسیر علمى و تاویل‏هاى نابه جا زدند و همین مطلب موجب شد تا احساسات برخى مسلمانان برافروخته شود و در مقابل تفسیر علمى موضع‏گیرى كنند و آن را یكسره به باد حمله بگیرند و آن را نوعى تفسیر به راى یا تاویل غلط آیات قرآن بدانند . در این میان بسیارى از عالمان و دانشمندان و مفسران، در ایران و مصر راه انصاف پیمودند و بین انواع تفسیر علمى و اهداف گویندگان آن، فرق گذاشتند و به اصطلاح قایل به تفصیل شدند .

    امضاء


  7. Top | #6

    عنوان کاربر
    عضو ماندگار
    تاریخ عضویت
    October 2012
    شماره عضویت
    4158
    نوشته
    481
    تشکر
    295
    مورد تشکر
    2,468 در 627
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض دیدگاه‏ها درباره تفسیر علمى قرآن


    مفسران و دانشمندان مسلمان در مورد تفسیر علمى قرآن سه دیدگاه متمایز دارند كه به صورت مختصر به آن‏ها اشاره مى‏كنیم:
    اول: دیدگاه موافق تفسیر علمى
    جمعى از مفسران قرآن، فیلسوفان، متفكران و بسیارى از متخصصان علوم تجربى طرفدار تفسیر علمى بوده و از علوم تجربى در تفسیر آیات قرآن استفاده كرده‏اند .
    اینك به برخى از مهم‏ترین شخصیت هایى كه به نوعى به برخى اقسام تفسیر علمى اقدام كرده‏اند، اشاره مى‏كنیم:
    نمونه هایى از تطبیق قرآن با برخى مطالب علمى در آثار دانشمندانى همچون: ابن سینا (3) ، ابو حامد غزالى (4) ، امام فخر رازى (5) ، بدر الدین محمد بن عبدالله زركشى (6) ، جلال الدین سیوطى، علامه مجلسى (7) و ملاصدار (8) مشاهده مى‏شود . اما طرفداران رسمى و سرسخت تفسیر علمى قرآن در یك قرن اخیر عبارت اند از:
    1- سید عبدالرحمن كواكبى (م: 1320 ق) در كتاب طبایع الاستبداد و مصارع الاستعباد در موارد متعددى به انطباق قرآن با علوم تجربى پرداخته و براى جدا شدن ماه از زمین (بر طبق نظریات كیهان‏شناسى) به آیه 41 سوره رعد و آیه 1 سوره قمر استدلال كرده است . (9)
    امضاء


  8. Top | #7

    عنوان کاربر
    عضو ماندگار
    تاریخ عضویت
    October 2012
    شماره عضویت
    4158
    نوشته
    481
    تشکر
    295
    مورد تشکر
    2,468 در 627
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض



    2- سر سید احمد خان هندى (1898- 1817 م) و سید امیرعلى (1347- 1265 ق) از دانشمندان هندى كه براى تفسیر علمى دانشكده‏اى در «علیگره‏» تاسیس كردند و نماز و روزه و زكات و حج را بر پایه فایده‏هاى جسمانى و اجتماعى تفسیر كردند و حتى قواى طبیعى مانند آب و باد و ابر را ملك (فرشته) مى‏دانستند و امكان وقوع معجزه و تاثیر دعا را انكار مى‏كردند . سید جمال الدین اسد آبادى در هند با تفسیر آنان مخالفت كرد .
    3- طنطاوى (م: 1862 م) صاحب تفسیر الجواهر فى تفسیر القرآن كه تفسیر او را مى‏توان اوج استفاده از علوم در تفسیر قرآن نامید .
    وى در موارد متعددى از علوم مختلف در تفسیر قرآن استفاده كرده است . از جمله علم احضار ارواح را از آیات مربوط به گاو بنى استخراج كرده است . در هر مبحث تفسیرى بسیارى از علوم جدید را در لابه‏لاى تفسیر آورده است . (11)
    4- عبدالرزاق نوفل از نویسندگان مصرى كه چند كتاب در باره تفسیر علمى نوشته است كه عبارت‏اند از: القرآن و العلم الحدیث، الله و العلم الحدیث، الاسلام و العلم الحدیث، بین الدین و العلم . . .
    5- سید هبة الدین شهرستانى (1301- 1369 ق) در كتاب اسلام و الهیئة كه حركت زمین را از آیه «والذى جعل لكم الارض مهدا» (12) استفاده كرده است (13) و معتقد است «بیان تصدیق و تایید علوم و اكتشافات جدید از طریق دین و لسان علما موجب تقویت ایمان مردم است . (14)
    برخى از نویسندگان متاخر ایران كه در مورد تفسیر علمى قلم زده‏اند عبارت اند از: آیة الله طالقانى در تفسیر پرتوى از قرآن، محمد تقى شریعتى در تفسیر نوین، حجة‏السلام اهتمام در فلسفه احكام، دكتر پاك نژاد در اولین دانشگاه و آخرین پیامبر صلى الله علیه و آله، مهندس بازرگان در كتاب‏هاى راه طى شده، باد و باران در قرآن، مطهرات در اسلام و . . .
    كسانى را كه به تفسیر علمى قرآن پرداخته‏اند مى‏توان به چند دسته تقسیم كرد كه هر گروه هدف خاصى را دنبال مى‏كرده‏اند .

    امضاء


  9. Top | #8

    عنوان کاربر
    عضو ماندگار
    تاریخ عضویت
    October 2012
    شماره عضویت
    4158
    نوشته
    481
    تشکر
    295
    مورد تشکر
    2,468 در 627
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض

    1- كسانى كه تلاش كردند علوم مختلف را از قرآن استخراج كنند، از جمله این افراد: غزالى، المرسى، زركشى، سیوطى، طنطاوى بودند .
    دلیل عمده بیشتر این افراد آن بوده كه همه علوم در قرآن وجود دارد . پس مى‏توان با دقت در آیات و با روش‏هاى خاص و با كمك علوم، آن‏ها را از آیات استخراج كرد .
    2- افرادى كه نظریه‏هاى ظنى علوم را بر آیات قرآن تطبیق كرده‏اند كه از جمله این افراد مى‏توان از، سید عبدالرحمن كواكبى، و عبد الرزاق نوفل نام برد .
    البته گاهى برخى از این افراد نظریه‏هاى علمى را بر قرآن تحمیل كرده‏اند .
    همان طور كه عبدالرزاق نوفل در باره آیه «هو الذى خلقكم من نفس واحدة و جعل منها زوجها» مى‏گوید: مقصود از نفس واحد، همان پروتون و زوج همان الكترون است و این دو عنصرى است كه اتم از آن‏ها تشكیل شده است .
    وى این مطلب را دلیل اعجاز علمى قرآن شمرده است . (15)
    3- گروهى در پى اثبات اعجاز علمى قرآن بوده‏اند . براى مثال در مورد زوجیت عام و زوجیت
    گیاهان ادعاى اعجاز علمى كرده‏اند . (16) مانند مصطفى صادق رافعى (م: 1938 م) در كتاب اعجاز القرآن و البلاغة النبویة .
    4- گروهى در پى نشان دادن اهمیت علم در نظر اسلام بوده‏اند مانند: طنطاوى و سید هبة الدین شهرستانى .
    5- گروهى در پى اثبات افكار انحرافى خود بودند و تلاش كردند كه با استفاده از علوم تجربى، معجزه‏هاى پیامبران را كه در قرآن بیان شده توجیه و انكار كنند . از جمله این افراد مى‏توان از سر سید احمد خان هندى و سید امیرعلى و رشید رضا (1865- 1935 م) در المنار نام برد .
    رشید رضا در ذیل آیه 243 سوره بقره مساله مرگ افراد را به شكست آن‏ها و از دست دادن استقلال و زنده شدن آنان را به استقلال و قوت مجدد تفسیر كرده است (17) و ذیل آیه 260 سوره بقره زنده شدن چهار مرغ را در داستان حضرت ابراهیم علیهما السلام به تربیت و انس آنان تفسیر كرده است . (18)
    به سبب وجود همین افراد بود كه افرادى همچون علامه طباطبایى‏رحمهم الله به تطبیق قرآن بر علوم تجربى خرده گرفتند و آن را رد كردند (19)

    امضاء

  10. Top | #9

    عنوان کاربر
    عضو ماندگار
    تاریخ عضویت
    October 2012
    شماره عضویت
    4158
    نوشته
    481
    تشکر
    295
    مورد تشکر
    2,468 در 627
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض دوم: دیدگاه مخالف تفسیر علمى


    1- ابواسحاق شاطبى (790 ق) فقیه مالكى مذهب اندلسى در كتاب الموافقات تفسیر علمى را انكار و دلیل‏هاى معتقدان آن را رد مى‏كند و معتقد است در زمان نزول قرآن، اعراب علومى داشتند مانند: نجوم، علم اوقات نزول باران، علم طب، بلاغت، فصاحت، علم كهانت، رمل، جفر و . . . . اسلام و قرآن، این علوم را به دو دسته تقسیم كرد . علومى كه صحیح بود تصدیق كرد و بر آن‏ها مطالبى افزود و علومى كه باطل بود (مانند كهانت، رمل و) . . . را باطل شمرد و منافع و مضار هر دسته را اعلام كرد . سپس براى هر دسته، مثال‏هایى از قرآن مى‏آورد . (20) سپس نوشته است «بسیارى از مردم از حد تجاوز كردند، ادعا كردند كه در قرآن، همه علوم گذشتگان و آیندگان وجود دارد، مانند: علوم طبیعى، هندسه، ریاضى منطق و علم حروف، ولى این صحیح نیست . سپس براى ادعاى خود دلیل مى‏آورد كه از سلف صالح، كسى این ادعا را نكرده است و قرآن هم، براى بیان احكام تكالیف و احكام آخرت و مسایل جنبى آن آمده است (21) . پس از آن دلیل‏هاى معتقدان به تفسیر علمى را كه به آیات قرآن «تبیانا لكل شى‏ء» (22) «ما فرطنا فى الكتاب من شى‏ء» (23) استناد كرده‏اند، رد كرده و نوشته است: این آیات مربوط به تعبد و تكلیف است و مراد از كتاب، در آیه دوم لوح محفوظ است و در مورد حروف فواتح سور هم مى‏گوید: كه عدد جمل (حروف ابجد و تطبیق آن با آیات) اثبات نشده و این از معارف اهل كتاب است و فواتح را از متشابهات مى‏داند . (24)

    2- شیخ محمود شلتوت (1893- 1964 م) از علماى الازهر مصر و دكتر ذهبى را نیز مى‏توان جزو مخالفان تفسیر علمى قرآن شمرد . (25)


    امضاء

  11. Top | #10

    عنوان کاربر
    عضو ماندگار
    تاریخ عضویت
    October 2012
    شماره عضویت
    4158
    نوشته
    481
    تشکر
    295
    مورد تشکر
    2,468 در 627
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض

    پى‏نوشت‏ها:


    1) جرجى زیدان، تاریخ التمدن الاسلامى، ج 2، ص 153 .
    2) البته در برخى احادیث اهل بیت علیهما السلام نیز نكته‏هاى علمى در تفسیر آیات قرآن آمده است . مثلا در مورد تعداد 360 مشرق و مغرب در سوره معارج آیه 40 (شیخ صدوق، معانى الاخبار، ص 221) و نام سیاره‏ها در تفسیر تكویر آیه 15- 16 (مجمع البیان، ج 1، ص 677) و . . . كه یكى از موارد تفسیرى اهل بیت علیهما السلام به شمار مى‏آید، ولى تفسیر علمى مصطلح نیست; چون از یافته‏هاى علمى در تفسیر قرآن استفاده نشده است‏بلكه اهل بیت علیهما السلام اسرار علمى آیه را با كمك علم امامت‏بیان كرده‏اند كه این جزئى از تفسیر روایى مى‏شود .
    3) ر . ك: رسائل ابن سینا، چاپ هند، 1908 م ص 124- 125; ذهبى، التفسیر والمفسرون، ج 2، ص 426 .
    4) احیاء علوم دین، باب رابع از ابواب آداب تلاوت قرآن، ج 1، ص 289 .
    5) جواهر القرآن، فصل پنجم، ص 25 .
    6) البرهان فى علوم القرآن، ج 2، ص 181 .
    7) بحارالانوار، ج 57، ص 5 .
    8) محمدبن ابراهیم صدرالدین شیرازى، تفسیر القرآن الكریم، ج 2، ص 289، 293 .
    9) طبایع الاستبداد و مصارع الاستعباد، ص 43- 46 .
    10) سوره بقره (48) آیه 67- 72 .
    11) الجواهر فى تفسیر القرآن، ج 1، ص 84- 89 .
    12) سوره زخرف (49) آیه 10 .
    13) شهرستانى، اسلام و هیئت، ترجمه خرمشاهى، ص 110 .
    14) همان .
    15) القرآن و العلم الحدیث، ص 156 .
    16) ر . ك: المیزان، ج 1، ص 7 .
    17) المنار، ج 2، ص 458 .
    18) همان، ج 1، ص 55 .
    19) ر . ك: المیزان فى تفسیر القرآن، ج 1، ص 7 .
    20) التفسیر و المفسرون، ج 2، ص 458، به نقل از الموافقات، ج 2 ص 76- 69 (با تلخیص).
    21) همان، ص 488 .
    22) سوره نحل (50) آیه 89 .
    23) سوره انعام (51) آیه 38 .
    24) التفسیر و المفسرون، ص 489 .
    25) مجله الرسالة، شماره‏هاى 407 و 408، 1941 م، به نقل از احمد عمر ابو حجر التفسیر العلمى فى المیزان، دارالقیبه، ص 299- 302 .
    دكتر محمد على رضایى
    منبع:

    فصلنامه طلوع، شماره

    امضاء

اطلاعات موضوع

کاربرانی که در حال مشاهده این موضوع هستند

در حال حاضر 1 کاربر در حال مشاهده این موضوع است. (0 کاربران و 1 مهمان ها)

کلمات کلیدی این موضوع

مجوز های ارسال و ویرایش

  • شما نمیتوانید موضوع جدیدی ارسال کنید
  • شما امکان ارسال پاسخ را ندارید
  • شما نمیتوانید فایل پیوست کنید.
  • شما نمیتوانید پست های خود را ویرایش کنید
  •  
© تمامی حقوق از جمله طراحی قالب برای سایت آیه های انتظار محفوظ می باشد © طراحی و ویرایش Masoomi