(...◕✿◕◕✿◕ ظهور و انعکاس اعمال در قیامت (1) ◕✿◕◕✿◕...)

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

[1]اعمال و رفتار هر انسانی ظاهر و باطنی دارد؛ ظاهرش همان است که در عالم دنیا واقع می شود، خواه به صورت اعمال زشت باشد، یا به صورت اعمال نیک و عبادات، باطن و حقیقت آن در عالم آخرت آشکار می شود؛

چرا که آن روز، روز آشکار شدن حقایق و کنار رفتن پرده ها است. قرآن کریم می فرماید: Gیَوْمَ تُبْلَی السَّرائِرF؛[2] «روزی که رازها فاش شود.» در آن روز قبول شدگان و یا مردودان، از چهره شناخته می شوند.

لازم نیست پروندة آنها را مشاهده کنی: Gیُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیمَاهُمْ فَیُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِی وَالأقْدَامِF؛[3] «تبهکاران از سیمایشان شناخته می شوند؛ پس موی پیشانی و پاها[ی آنها] گرفته می شود [تا به دوزخ انداخته شوند]».

جزا و پاداش نیز بر اساس همین ظهور و انعکاسها می با شد؛ چنانکه قرآن کریم می فرماید: Gجَزاءً وِفاقاًF؛[4] «پاداشی است موافق کردار». آنچه در این شماره[5] می خوانید، چهره ها و صورتهایی است که در آن روز بر اثر اعمال نیک نورانی و زیبا هستند.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

چهره های نورانی و سفید

گروهی از انسانها بر اثر اعمال نیک در روز قیامت چهره های نورانی و سفیدی دارند که در واقع انعکاس و ظهوری از اعمال نیک دنیایی آنهاست. قرآن گاه به صورت کلّی، بدون اینکه خصوصیات این افراد را نام ببرد، این حقیقت را بیان نموده، می فرماید: Gیَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهٌF؛[6] «روزی که چهره هایی سفید و چهره هایی سیاه شود» و در آیة بعد می فرماید: Gوَأَمَّا الَّذِینَ ابْیَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِی رَحْمَةِ اللَّهِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَF؛[7] «و امّا روسفیدان در رحمت خدا قرار می گیرند و در آن جاودانند» و همچنین نورانیّت چهره های برخی افراد را این گونه گزارش می دهد:

Gوُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ مُسْفِرَةٌ * ضَاحِکَةٌ مُسْتَبْشِرَةٌF؛[8] «و برخی چهره ها در آن روز روشن و نورانی است، خندان و شادمان است.»

و گاهی به صورت محدودتر می فرماید: مؤمنین در آن روز نورانی هستند: G... نُورُهُمْ یَسْعَی بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَبِأَیْمَانِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَاF؛[9] «[روزی که] نور مؤمنان پیشاپیش و سمت راستشان می شتابد، می گویند: پروردگارا! نورمان را برای ما کامل گردان.»

حال باید دید اینان چه کسانی هستند و چه اعمالی انجام داده اند که با چنین چهره هایی محشور شده اند! توجّه دارید که نورانی بودن چهره فقط یک نماد ظاهری نیست؛ بلکه نشانة رستگاری ابدی است؛ چنانکه اشاره شد، قرآن می فرماید: «و امّا روسفیدان در رحمت (و بهشت) خدا جاودانه هستند.»[10]

پیامبر اکرم و امامان معصوم: به عنوان مفسران و تبیین کنندگان قرآن، موارد عدیده ای از اعمال فردی، عبادی، رفتارهای اجتماعی و تربیتی و مسائل اعتقادی را نام برده اند که باعث نورانی شدن و سفیدی چهرة انسانها در قیامت می شود که به اهمّ آنها اشاره می شود:

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

1. طاعت خدا در تاریکی شب

طاعت و بندگی خدا، عبادت و پرستش الهی و تهجّد خصوصاً در نیمه های شب، عامل نورانیّت قلب انسان می شود و این نور در قیامت انعکاس و ظهور می یابد. در روایت آمده است که حضرت موسی 7 به خدا عرض کرد: «اِلَهِی! فَمَا جَزَاءُ مَنْ مَشَی فِی ظُلْمَةِ اللَّیْلِ إِلَی طَاعَتِکَ؟ قَالَ: أُوجِبُ لَهُ النُّورَ الدَّائِمَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ یُکْتَبُ لَهُ مِنَ الْحَسَنَاتِ بِعَدَدِ کُلِّ شَیْ ءٍ مَرَّ عَلَیْهِ سَوَادُ اللَّیْلِ وَ ضَوْءُ الْقَمَرِ وَ نَوْرُ الْکَوَاکِب؛[11] خدایا! پاداش کسی که در تاریکی شب به دنبال اطاعت [و عبادت] تو رود، چیست؟ خداوند فرمود: برای او در روز قیامت، نور دائم قرار می دهم و به تعداد هر چه که سیاهی شب و نور ماه و ستارگان بر آن گذشته، حسنات نوشته می شود.»

خصوصاً اگر این طاعت و عبادت در قالب تهجّد و نماز شب باشد، نورانیتی بسیار در پی دارد تا آنجا که در همین دنیا نیز بر چهره ظاهر می شود. به این روایت توجّه کنید:

«از علی بن الحسین(ع) سؤال شد: چرا چهرة کسانی که تهجّد و شب بیداری (با حال عبادت) دارند، نیکو و نورانی است؟ حضرت فرمود: «لِأَنَّهُمْ خَلَوْا بِاللَّهِ فَکَسَاهُمُ اللَّهُ مِنْ نُورِهِ؛ زیرا آنها با خدا خلوت کرده اند و خدا نیز با نور خود آنها را پوشانده است.»[12]

اگر این طاعات، عبادات و تهجّدها در مساجد باشد، نورانیّت آن دو چندان می شود. محمد منکدر می گوید: «در شبی بسیار تاریک به سوی مسجد می رفتم؛ دیدم ابا جعفر محمد بن علی (باقر العلوم)7 به سوی مسجد می رود. من بر سرعت خود افزودم تا به آن حضرت رسیدم و بر آن حضرت سلام کردم. حضرت جواب سلامم را داد و فرمود: «یَا مُحَمَّدَ بْنَ الْمُنْکَدِرِ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ 9 بَشِّرِ الْمَشَّاءِینَ إِلَی الْمَسَاجِدِ فِی ظُلَمِ اللَّیْلِ بِنُورٍ سَاطِعٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ؛[13] ای محمد بن منکدر! پیامبر خدا(ص) فرمودند: بشارت ده به کسانی که در تاریکی شب به مساجد می روند که آنها در قیامت نوری درخشنده دارند.»

راز اینکه نورانیّت انسان بر اثر عبادت در مساجد دو چندان می شود این است که مساجد به عنوان محل عبادت و خانة خدا، خود نورانی و درخشنده اند. شاهد این سخن، حدیث قدسی می باشد که از پیامبر اکرم(ص) رسیده است که فرمود: «قَالَ اللهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی: أَلَا إِنَّ بُیُوتِی فِی الْأَرْضِ الْمَسَاجِدُ تُضِی ءُ لِأَهْلِ السَّمَاءِ کَمَا تُضِی ءُ النُّجُومُ لِأَهْلِ الْأَرْضِ...؛[14] خداوند بلند مرتبه می فرمایند: بدانید! که مساجد خانه های من در زمین است، که برای آسمانیان نورافشانی می کند؛ همان گونه که ستارگان برای اهل زمین نور افشانی می کنند.»

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

2. وضو

وضو گرفتن و با وضو خوابیدن نورانیّت می آورد؛ چرا که وضو خود نور است. چنانکه در حدیث آمده است: «الْوُضُوءُ نُورٌ؛[15] وضو نور است.» و در روایت دیگر آمده است که تجدید وضو نیز نورانیّت می آورد: «الْوُضُوءُ عَلَی الْوُضُوءِ نُورٌ عَلَی نُورٍ؛ وضو گرفتن بعد از وضو داشتن، نوری است بر نور»[16] و این نورانیّت نیز به مسلمانان اختصاص دارد؛ چرا که وضو گرفتن مخصوص امّت اسلامی است، چنانکه پیامبر اکرم(ص) با افتخار تمام فرمود: «یَحْشُرُ اللَّهُ أُمَّتِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ بَیْنَ الْأُمَمِ غُرّاً مُحَجَّلِینَ مِنْ آثَارِ الْوُضُوءِ؛[17] خداوند امّت مرا روز قیامت در بین امّتها بخاطر آثار وضو نورانی محشور می کند.»

به این جهت است که در دعای وضو لحظه صورت شستن مستحب است گفته شود: «اللَّهُمَّ بَیِّضْ وَجْهِی یَوْمَ تَسْوَدُّ فِیهِ الْوُجُوه...؛[18] خدایاصورتم را سفید گردان در روزی که چهره ها در آن روز سیاه می شوند.»

راز نورانیّت وضو و نوربخشیدن به کسی که وضو می گیرد این است که در واقع وضو مجموعه ای از اعمال است که هر کدام نور آفرین و دور کنندة تاریکی و ظلمت آفرین؛ یعنی شیطان است. شخصی یهودی از پیامبر اکرم(ص) دربارة راز و فلسفه وضو پرسید و این که چرا شما مسلمانها وضو می گیرید. حضرت فرمود: «[وضو حکمتهای فراوانی دارد؛ چرا که] هنگامی انسان مؤمن برای وضو دست خود را در آب قرار می دهد، شیطان از او دور می شود و وقتی دهان خود را می شوید، خدا قلب و زبان او را با حکمت، نورانی می گرداند و وقتی بینی خود را می شوید، خدا او را از آتش ایمن می گرداند و استشمام بوی بهشت را به او روزی می کند و وقتی صورت خود را می شوید، خدا صورت او را در روزی که برخی صورتها سفید و برخی سیاه می گردد، سفید و نورانی می گرداند و وقتی دستهای خود را تا آرنج می شوید، خدا بر او غل و زنجیر آتش را حرام می گرداند و وقتی سر خود را مسح می کند، خدا گناهان او را مسح و پاک می کند و وقتی که پاهای خود را مسح می نماید، خدا او را در صراط که پای عده ای می لغزد، ثابت قدم قرار می دهد.»[19]

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

3. نماز

نماز، چه واجب و چه مستحب، خود نور است و نمازگزار را نورانی می کند؛ چنان که پیامبر اکرم(ص) فرمود: «الصَّلَاةُ نُورُ الْمُؤْمِنِ وَ الصَّلَاةُ نُورٌ مِنَ اللَّهِ؛[20] نماز نور مؤمن است و نماز نوری است از جانب خدا.» مخصوصاً نمازهایی چون عشا، صبح، نافلة شب که در تاریکی اقامه می شوند، در قیامت و مراحل مختلف آن و حتی در همین دنیا ایجاد نورانیّت می کند.

پیامبر اکرم(ص) فرمود: «وَ أَمَّا صَلَاةُ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ فَإِنَّ لِلْقَبْرِ ظُلْمَةً وَ لِیَوْمِ الْقِیَامَةِ ظُلْمَةً فَأَمَرَنِی اللَّهُ وَ أُمَّتِی بِهَذِهِ الصَّلَاةِ فِی ذَلِکَ الْوَقْتِ لِتُنَوَّرَ لَهُمُ الْقُبُورُ وَ لِیُعْطَوُا النُّورَ عَلَی الصِّرَاط[21]؛ امّا [راز وجوب] نماز عشاء این است که قبر تاریکی دارد و روز قیامت [نیز] تاریکی دارد. خداوند مرا و امتم را به این نماز (عشا) در این وقت امر نمود تا قبر برای آنان نورانی شود و در [حال عبور از] صراط [نیز] به آنها نور عطا شود.»

دربارة نوردهی نماز شب، حضرت صادق(ع) چنین فرمود: « ِ وَ طَلَبْتُ نُورَ الْوَجْهِ فَوَجَدْتُهُ فِی صَلَاةِ اللَّیْل[22]؛ من نور صورت را جستجو کردم، پس آن را در نماز شب یافتم.»

ولی اگر کسی اهل نماز نباشد و یا نماز را درست اقامه نکند، در این دنیا نورانیّت از او گرفته می شود و در عالم برزخ قبرش تاریک خواهد بود. حضرت فاطمه زهرا(س) از پدربزرگوارش نقل نموده است که هر کس نماز را سبک بشمارد، به پانزده بلا گرفتار می شود، از جمله: «...وَ یَمْحُو اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ سِیمَاءَ الصَّالِحِینَ مِنْ وَجْهِهِ... تَکُونَ الظُّلْمَةُ فِی قَبْرِهِ...؛[23] خداوند عزیز و جلیل [نورانیّت] صورت صالحان را از چهرة او محو می کند و دچار تاریکی در قبر خواهد شد.»

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

4. روزه

روزه گرفتن عامل دیگری برای نورانی شدن انسان در قیامت است؛ چنان که در همین دنیا چهره شیطان را سیاه می کند: « اَلصَّوْمُ لِلَّهِ یُسَوِّدُ وَجْهَهُ[24]؛ روزه برای خدا چهرة شیطان را سیاه می کند.»

روزه در روز قیامت چهرة روزه دار را همچون ماه نورانی می کند، مخصوصاً روزه گرفتن در ماه مبارک رجب[25].»

پیامبر اکرم(ص) فرمود: «مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ خَمْسَةَ أَیَّامٍ کَانَ حَقّاً عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یُرْضِیَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ بُعِثَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ وَجْهُهُ کَالْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ وَ سَاقَهُ إِلَی أَنْ قَالَ: وَ مَنْ صَامَ مِنْ رَجَبٍ سِتَّةَ أَیَّامٍ خَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ وَ لِوَجْهِهِ نُورٌ یَتَلَأْلَأُ أَشَدُّ بَیَاضاً مِنْ نُورِ الشَّمْسِ وَ أُعْطِیَ سِوَی ذَلِکَ نُوراً یَسْتَضِی ءُ بِهِ أَهْلُ الْجَمْعِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ بُعِثَ مِنَ الْآمِنِینَ حَتَّی یَمُرَّ عَلَی الصِّرَاطِ بِغَیْرِ حِسَابٍ؛[26] کسی که پنج روز از ماه رجب را روزه بگیرد، بر خدای عزیز و جلیل حق است که او را روز قیامت خشنود گرداند و در روز قیامت مبعوث شود در حالی که صورتش همچون ماه شب چهارده [می درخشد]، تا آنجا که فرمود: و کسی که شش روز از ماه رجب را روزه بگیرد، از قبرش خارج می شود در حالی که صورتش نوری دارد که می درخشد و سفیدیش برتر از نور خورشید است و غیر از این، نوری به او عطا می شود که مردم بوسیله او طلب نور می کنند و در گروه امنیت یافتگان مبعوث می شود تا آنجا که بدون حساب از پل صراط مرور می کند.»

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

5. خواندن قرآن


قرآن از طرف خدایی نازل شده است که نُورُ السَّمَوَاتِ وَ الْاَرْضِ است؛ لذا نورانی و نورزاست.


در قرآن می خوانیم:قَدْ جاءَکُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ کِتابٌ مُبِینٌ؛[27] « از طرف خداوند نور و کتاب روشن کننده آمده است.» از این رو کسی که قرآن بخواند، قلبش نورانی می شود و این نور در چهرة او نیز ظاهر می گردد. کلّ قرآن چنین خصوصیتی دارد، علی الخصوص سوره هایی که مباحث قیامت در آن مطرح است؛ مانند سوره قیامت که پیامبر اکرم(ص) دربارة خواندن آن فرمود: «مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْقِیَامَةِ شَهِدْتُ أَنَا وَ جَبْرَئِیلُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَنَّهُ کَانَ مُؤْمِناً بِیَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ جَاءَ وَ وَجْهُهُ مُسْفِرٌ عَلَی وُجُوهِ الْخَلَائِقِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ؛ هر کس سوره قیامت را بخواند، من و جبرئیل در روز قیامت به نفع او گواهی می دهیم که او به روز قیامت ایمان داشته است و [به محشر] می اید در حالی که صورتش بر چهرة مردم در آن روز می درخشد.»[28]

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

6. تعلیم قرآن


قرآن خود نور است و از طرف خدایی که نور هستی است، نازل شده؛ لذا هر جا قرائت شود و به هر کس تعلیم داده شود، نورانیّت ایجاد می کند، خصوصاً اگر این تعلیم متوجه فرزندان خود شخص باشد، هم خانه و هم فرزندان و هم پدر و مادر را نورانی می کند.


رسول گرامی اسلام(ص) فرمود: «مَنْ قَبَّلَ وَلَدَهُ کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ حَسَنَةً وَ مَنْ فَرَّحَهُ فَرَّحَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ عَلَّمَهُ الْقُرْآنَ دُعِیَ بِالْأَبَوَیْنِ فَیُکْسَیَانِ حُلَّتَیْنِ یُضِی ءُ مِنْ نُورِهِمَا وُجُوهُ أَهْلِ الْجَنَّةِ[29] هر کس فرزند خود را ببوسد، خداوند عزیز و جلیل برای او حسنه ای می نویسد و کسی که او را خوشحال کند، خدا او را در قیامت خوشحال می کند و هر کس به فرزندش قرآن یاد دهد، روز قیامت والدین او فرا خوانده می شوند و آنگاه به آنها دو حلّة نورانی پوشانده می شود که از نور آن دو، چهره های بهشتیان نورانی می شود.»

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

7. شیعه حضرت علی(ع) بودن

کسی که واقعاً شیعه باشد، در واقع به همة دستورات نورانی اسلام و قرآن عمل کرده است، لذا تمام وجود او نورانی می شود. روایات بسیاری این مسئله را متذکر شده اند.

امام باقر(ع) فرمود: «روزی پیامبر اکرم(ص) در میان جمعی از یاران که حضرت علی(ع) نیز حضور داشت، نشسته بودند و فرمودند: «یَخْرُجُ قَوْمٌ مِنْ قُبُورِهِمْ وُجُوهُهُمْ أَشَدُّ بَیَاضاً مِنَ الْقَمَرِ عَلَیْهِمْ ثِیَابٌ أَشَدُّ بَیَاضاً مِنَ اللَّبَنِ عَلَیْهِمْ نِعَالٌ مِنْ نُورٍ شُرُکُهَا مِنْ ذَهَبٍ فَیُؤْتَوْنَ بِنَجَائِبَ مِنْ نُورٍ عَلَیْهَا رَحَائِلُ مِنْ نُورٍ أَزِمَّتُهَا سَلَاسِلُ ذَهَبٍ وَ رُکُبُهَا مِنْ زَبَرْجَد... فَقَالَ عَلِیٌّ 7: مَنْ هُمْ یَا رَسُولَ اللَّهِ؟! فَقَالَ: أُولَئِکَ شِیعَتُکَ وَ أَنْتَ إِمَامُهُمْ[30]؛ گروهی از قبرهایشان خارج می شوند [و به محشر می آیند]، در حالی که صورتهای آنها از ماه سفیدتر است، لباسهایی بر تن دارند که از شیر سفیدتر است. و کفشهایی از نور پوشیده اند که بند آن از طلا است. پس برای آنها مرکبهایی از نور آورده می شود و بر آن مرکبها، پارچه هایی از نور گسترده اند. افسار مرکبها، زنجیری از طلا است و رکاب آن مرکب، از زبرجَد ... سپس امیر مؤمنان(ع) عرض کرد: ای رسول خدا! اینها چه کسانی هستند؟ حضرت فرمود: اینها شیعیان تو هستند و تو امام آنها هستی.»

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

همچنین از ابن عباس نقل شده است که: ناگهان در بهشت، اهل بهشت نور ماه و خورشید را مشاهده می کنند، پس می گویند: آیا پرورگار ما به ما وعده نداده بود که در بهشت ماه و خورشید را نمی بینیم؟ «فَیُنَادِی مُنَادٍ قَدْ صَدَقَکُمْ رَبُّکُمْ وَعْدَهُ لَا تَرَوْنَ فِیهَا شَمْساً وَ لَا قَمَراً وَ لَکِنْ هَذَا رَجُلٌ مِنْ شِیعَةِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ 8 یَتَحَوَّلُ مِنْ غُرْفَةٍ إِلَی غُرْفَةٍ فَهَذَا الَّذِی أَشْرَقَ عَلَیْکُمْ مِنْ نُورِ وَجْهِهِ[31] پس منادی ندا می دهد که پروردگار شما در وعده خود که در بهشت، ماه و خورشید دیده نمی شود، صادق است؛ ولکن این مردی از شیعیان علی بن ابی طالب 8 بود که از غرفه ای به غرفه دیگر منتقل شد و این نور که بر شما تابید از نور صورت اوست.»


در دعای مبارکه ندبه می خوانیم: «وَ شِیعَتُکَ عَلَی مَنَابِرَ مِنْ نُورٍ مُبْیَضَّةً وُجُوهُهُمْ حَوْلِی فِی الْجَنَّةِ وَ هُمْ جِیرَانِی ؛[32] و شیعیان تو بر منبرهایی از نور هستند؛ در حالی که چهره های شان سفید (و نورانی) است، در بهشت گرد من هستند و آنها همسایه های من می باشند.»


طاعت و بندگی خدا، عبادت و پرستش الهی و تهجّد خصوصاً در نیمه های شب، عامل نورانیّت قلب انسان می شود و این نور در قیامت انعکاس و ظهور می یابد.