اقسام حجاج در کلام حضرت استاد صمدی آملی(روحی فداه

[توحید صمدی]

1) حجّاج تاجر:عدّه ای از اینجا که می روند با خود اشیای ارزان قیمتی را می برند و در آنجا با قیمتِ گران می فروشند و در ازای آن از آنجا اشیای ارزان قیمتی را خریداری نموده و با قیمت گران در ایران می فروشند؛در ضمن هواپیما سواری و هتل های سر بفلک کشیده مدینه و مکه با سرویس های مجهّز بهداشتی،و رستورانهای متلوّن به الوان انحاء خوراکی های خوشمزه و آماده،و میوه های چیده شده روی سفره از موزهای زرد رنگ دلربا،و تختهای شاهانه برای استراحت و خواب و مبلهای قشنگ برای شوخی و مطایبه،و در ضمن یک زیارت رفتن به مسجدین شریفین و تماشا کردن زیبایی های مناره ها و گلدسته ها و گنبدها و ستونهای مجلّل و سقفهای طلایی و نقره ای و بلورین همراه با هوای بسیار خنک و یخچالی،و برای اینکه خالی از عریضه نباشد چند رکعت نماز هم به همراه آنان خواندن و به همان اکتفا نمودن،ولی در بازگشت به هتلِ درجه یک شاهنشاهی،همه مغازه های لوکس و اشیای ذی قیمت آن را مورد دقت بسزا قرار دادن و خریدهای کلان تجاری و سوغاتی و ... خلاصه در حین فرود هواپیما به فرودگاه یک عرقچین بسر نهادن و با استقبال عظیم روبرو شدن و فیلمبرداری و گاهاً هم با یک ساز و آواز دلنواز،و پیش مردم مُومُو گفتن،و در بازار ابوسفیان یک دُم بلند خریدن و نصب آن به جهت عوام فریبی ووو...؛و کیفهای عظیم الجثه توپر ره آورد حجّی است که این تاجرانِ طائف دور سنگ و گِل با دلی که مشتی گِل است به ارمغان می آورند.در ضرب المثل خوش مازندرانی آمده است که :«حاجی ته بار چیه؟سبزیره گرد».
2)حجّاج تعصّبی و چشم هم چشمی که چون دیگران رفته اند و نام حاجی آقا و حاج خانم دارند چرا ما این نام را یدک نکشیم،مگر ما از نظر آبرو و خانوادگی و حیثیّت اجتماعی و مردمی کمتر از فلانی و فلانی هستیم.لذا به هر وسیله ای باشد یا پول جمع می کنند و یا قرض می گیرند تا از این راه یک ثوابی هم به قرض دهنده برسانند! و یا وام می گیرند و یا محصول سبز نرسیده و میوه های کال نپخته را پیش فروش می کنند تا در مسابقه حاج آقا و حاجیه خانم شدن،گوی سبقت را حتی از بالاتر از خود هم در اجتماع ببرند،البته سعی دارند که بدرقه و استقبالشان هم روی دیگران را کم کند و پذیرایی میهمانان گرامی هزار نفره در تالار و هتل های کذایی و رستورانهای سرشناس داشته که مایه افتخار و کرامت اجتماعی شان باشد،البته بی میل هم نیستند که هیچ حاجی دیگری مثل او موفق به امر بهتری نباشد،تا زبانزد خاص و عام باشند و در همه جهات جلوتر از دیگران گام بردارند.
3)حجّاج متعبّد:آنان کسانی هستند که بدون رسیدن به اسرار حجّ،در سعی و تلاش زندگی،مالی به مقدار انجام حجّ بدست می آورند و بر اساس تعبّد به دستورات الهی به حجّ می روند و سعی در انجام واجبات و ترک محرمات آن دارند البته سوغاتی هم به عنوان چشم روشنی می آورند و برای خودش و همه اموات و دوستان هم نماز و دعا و زیارت من نمایند و به جهت،ثواب ولیمه ای هم تقدیم مدعوّین می کنند و از همه التماس دعا دارند و برای همه حجّ تعبّدی طلب می کنند و خمس و زکات مالشان را هم حساب می نمایند.
4)حجّاجی که خوب اند ولی به حجّ می روند و با حالی سوء و نامناسب مراجعت می کنند.
5)حجّاجی که سوء حال قبل از حجّ دارند،ولی توفیق توبه پیدا می نمایند و حقوق الله از خمس و زکات و انجام واجبات را ادا می نمایند و حقوق الناس را هم تأدیه می نمایند و با تغییر حال به حجّ می روند و خوب و احسن حال مراجعت دارند.
6)کسانی که می روند و تصمیم می گیرند که بعد از مراجعت خوب بمانند ولی دوباره شکار دنیا می شوند و از نعمت استقامت بی بهره می گردند که اینان اهل حال و مقال اند.
7)کسانی که بعد از مراجعت بر تصمیم شان می مانند و اهل استقامت اند و تا آخر بر طریق صراط مستقیم می مانند و آبروی حجّ و مقام حاجی را حفظ می کنند.
8)حجّاجی که به راحتی مناسک حجّ را طیّ کرده اند و در رفت و آمدها به راحتی طیّ طزیق نموده اند.
9)حجّاجی که از باب «أفضل الأعمال أحمزها»با سختی و مشقِّاتی(از جمله پیاده روی راههای طولانی هزاران کیلومتری و به همراه اسب و چهارپا،و در ضمن با خطرات جانی و مالی و قتل و غارتگری یاغی های گردنه ها،مریض شدنها و از قافله عقب افتادنها،و تنهایی و غریبی روبرو شدن،و برای حداقل شش ماه الی یک سال دوری و بی خبری از اهل و عیال و دوستان و فامیلان ووو...)به این سفر روحانی دست یازیدند و در عین حال بعد از مراجعت،آن معنویت را هم به خوبی حفظ کرده اند.
10)حاجی ناجی:او کسی است که به دنبال صاحبِ خانه و کعبه و عارف به او است.وی را سفر روحانی علاوه از جسمانی است،او درویش وار ترک مال و جان و ماسوا می کند و در همه ماهها و در تمام عمر سیر انفسی علاوه از سیر آفاقی می کند.او همانند دیگران نمی رود تا برگردد و نام و نشانی داشته باشد،بلکه می رود که بی نام و نشان باشد؛زیرا او عرش پیمایی می کند که فرشیان از آن بی اطلاع اند.او نه با گفتن بلکه با شنیدن لبّیک مَحرم می شود و نه فقط به مسجد الحرام می رود بلکه از مسجد الاقصی هم می گذرد و به معراج می رود.او شق القمر می کند نه فقط استلام حجر،او را روح صفا است که بر قلّه کوه صفا است و لذا سعی و هروله او در مطلق کلمات دار وجود است.او به مُقام و محل اقامت ابراهیم(علیه السلام)می رسد و از آب حیات انسانی که آب زمزم را می جوشاند بهره می گیرد و لذا بجای عرفات،عرصات صف محشر می بیند و لذا دائماً بدرگاه الهی وقوف دارد و همیشه از دنیا به محشر،بجای مشعر کوچ می کند و از همه آرزوها صرف نظر می کند و لذا بجای بهیمه در منای دوست،خود را قربانی می نماید.برای همین قربانی شدن بجای رمی جمرات،رجم هَمزات و بجای حلقِ رأس،ترک سر می نمایند و دل به دلدار و دلبر می دهد و در همه عمر از جدال و فسوق بر کنار می رود،و بهشت آفرین مطلوب و مقصود و کعبه او می گردد که وی طائف همیشگی «هو» است و لذا «یا هو یا من لا هو الا هو» ذکر ذاتی او می شود و مقام فَنای در ذات ره آورد این سفر روحانی اوست.پس به تعبیر عارفانه مولایم در الهی نامه(که القائات سبّوحی کشفی را با تفکّرات عقلی مثل شیر و شکر به هم در آمیخته است):
«خنک آن حاجی که ناجی است».
حاجی ناجی مَحرمی است که محروم نیست.«الهی حرم بر نامحرم حرام است،مَحرم چرا محروم باشد.» «الهی،عاشق را ترک ماسوای معشوق،عین فرض است،که یک دل و دو معشوق کذب محض است».
منبع: کتاب « پیرامون اسرار حج و تجلی اعظم در مدینه منوره و مکه مکرمه»

[طباطبايي]

با تشكر از مطلب خوبي كه ارسال كرديد ولي گه گاه از تراوشات ذهني استاد صمدي املي مطالب نامناسبي هم ارائه مي شود كه باعث مي شود مطالب ايشان چندان قابل اعتماد نباشد . به گونه اي كه در برخي از موارد استاد علامه حسن زاده آملي در رد انتساب انديشه هاي ايشان به خود مواضعي نيز داشته اند.