تقويم تاريخ ،در چنين روزي ....

[محب الحسین]

11 اسفند 1388 / 15 ربيع الاول 1431 / 2 مارس 2010



1) 11اسفندماه سال1324هجري شمسي: براساس عهدنامه سه جانبه كليه نيروهاي انگليسي خاك ايران را ترك گفتند. اما نيروهاي روسيه ازتخليه ايران خوددراي كردند. درهمين روزراديو مسكو اعلام كرد: روسيه قواي خود را ازيك قسمت ازايران كه تااندازه‏اي آرام به نظرمي‎رسد خارج خواهد كرد. اين نواحي شامل مشهد، شاهرود و سمنان بود.
2) 11اسفندماه سال1378هجري شمسي: سرتيپ يوسف ابوالفتحي فرمانده ناحيه انتظامي فارس هنگام بازگشت ازمأموريت تجسسي براثربروز نقض فني دربالگرد حامل ايشان؛ به شهادت رسيد. سرتيپ ابوالفتحي مدتها درجبهه‎هاي نبرد حق بر باطل چون سربازي فداكارجنگيد و سرانجام به فيض شهادت نايل آمد.
3) 11اسفندماه سال1294هجري شمسي: نظاميان انگليسي به جنوب ايران وارد شدند و گروهي بنام تفنگداران جنوب را برياست سرپرستي سايكس تشكيل دادند. اين گروه كه با حروف اختصاري(اِس پي اِر) خوانده مي‎شدند بعد ازاجراي مفاد قرارداد استعماري1907و تقسيم ايران به سه منطقه تحت نفوذ دولتهاي انگليس و روسيه بوجود آمدند.
4) 11اسفندماه سال1300هجري شمسي: مرتضي حنّانه ازاستادان برجسته موسيقي ايران متولد شد. استاد حنّانه بعد ازگذراندن دوره هنرستان موسيقي با گروهي ازهنرمندان، اركسترسمفونيك تهران را پايه گذاري كرد. سپس به ايتاليا رفت و مدتي دراين كشور به تحصيل موسيقي پرداخت و پس ازبازگشت عضو شوراي عالي موسيقي راديو شد. درهمين ايام اركسترفارابي ردايو را پايه گذاري كرد. ازآثاراستاد مرتضي حنّانه قطعاتي همچون« صبرو ظفر، بزرگداشت فردوسي» را مي‎توان برشمرد؛ همچنين كتاب«گامهاي گمشده» ازتأليفات اوست.
5) بناي مسجد "قُبا" نخستين پايگاه عبادي در اسلام توسط پيامبر در نزديكي مدينه (1 ق)
6) آغاز غزوه‏ي "دُومةُالجَندل" به رهبري رسول اكرم(صلی الله علیه و آله و سلم) (5 ق): دُومةُالجَندل منطقه‏اي در حاشيه‏ي شرقي شام است كه داراي زمامداري مسيحي و فرمانبردار امپراتور روم بود. حاكم اين منطقه، مسافران و رهگذران را مورد اذيت و آزار قرار مي‏داد و تصميم گرفته بود تا به مدينه حمله نمايد. هنگامي كه خبر گستاخي و ستمگري وي به مسلمانان رسيد، بلافاصله عازم منطقه گرديدند وليكن اهالي آن تسليم شدند و جنگي ميان مسلمانان و آنان روي نداد. غزوه‏ي دومة الجندل نخستين برخورد مسلمانان با روميان به شمار مي‏رود.
7) درگذشت "اَعمَش" فقيه و محدث جليل القدر شيعه (148 ق) : ابومحمد سليمان بن مَهران اسدي كوفي معروف به "اَعمش" در كوفه به دنيا آمد. اصلش از ري بود. وي از فقها و محدثين كوفه محسوب مي‏شد كه در حدود 1300 حديث از تابعين روايت كرده است. همچنين برخي از افراد مانند: سفيان ثوري و حفص بن غياث از اعمش روايت كرده‏اند. پدرش از حاضرين جنگ در كربلا و شهادت امام حسين(علیه السلام) بود. خودش هم در همين روز به دنيا آمد. ابن طولون شامي كتابي در نوادر اَعمش نوشته است.
8) وفات "صدرالدين محمدقاضي جهان قزويني" موسيقي‏دان و استاد فصاحت (1008 ق)
9) رحلت آيت اللَّه "سيد روح‏اللَّه خاتمي" نماينده‏ي امام و امام جمعه‏ي يزد (1409 ق): آيت‏اللَّه سيد روح‏اللَّه خاتمي در سال 1324 ق در اردكان يزد به دنيا آمد. در اصفهان از محضر اساتيدي چون آيات عظام علي آقا شيرازي، سيد محمد و سيد علي نجف آبادي و... استفاده نمود. وي پس از شهادت آيت‏اللَّه صدوقي، از طرف حضرت امام خميني(رحمة الله علیه) به عنوان نماينده‏ي ولي فقيه و امام جمعه‏ي يزد انتخاب گرديد. وفات ايشان در سال 1409 ق برابر با 5 آبان 1367 ش در 85 سالگي روي داد.
11) تولد "تئودور نولْدْكِه" خاورشناس برجسته آلماني (1836م): پروفسور تئودور نولْدْ كه خاورشناس برجسته آلماني و متخصص تاريخ و تمدن اسلامي در دوم مارس 1836م در آلمان به دنيا آمد. وي تحصيلات خود را در رشته الهيات و فلسفه و كليه زبان‏هاي سامي تا مقطع دكتري به پايان رساند و در پايان نامه خود با عنوان تاريخ قرآن در دو بخش، به تاريخ ادبي قرآن، با استفاده از منابع اسلامي و تحقيقات خاورشناسان اروپايى پرداخت. نولدكه از 25 سالگي به تدريس در دانشگاه روي آورد و ساليان متمادي به اين كار مشغول بود. تسلط او بر زبان‏هاي گوناگون از جمله فارسي، عربي، تركي، يوناني، اسپانيايى و ايتاليايى باعث پديد آمدن آثاري شد كه هم از لحاظ كمّي و هم از حيث كيفي فراوان و قابل توجه و تقدير است. هرچند نولدكه نسبت به ايران چندان نظر خوبي نداشت و به يونان توجه بيشتري نشان مي‏داد اما كتاب‏هايى درباره ايران نگاشته است كه تاريخ ساسانيان و حماسه ملي ايران و... از آن جمله است. كليه آثار نولد كه با طرزي روشن و پسنديده نگارش يافته و خوانندگان فراواني دارد. نوشته‏هاي وي، داراي جنبه‏هاي مختلف است و در تمام آن‏ها مراتب دقت و بصيرت او مشاهده مي‏شود. گرچه نولد كه به بسياري از علوم مربوط به خاورشناسي آگاه بود، اما عمده اشتغال وي در دو رشته تاريخ تمدن اسلامي و زبان‏هاي سامي تمركز داشت. به طور كلي، كارهاي علمي و ادبي نولد كه هم از حيث كميت و هم كيفيتْ زياد و شايان تحسين است. به اين معني كه او يكي از پر كارترين محققانِ زمان خود بود و ده‏ها كتاب و صدها مقاله از خود به جاي نهاد. تئودور نولدكه در آلمان به عنوان پيرِ خاورشناسانِ آلماني معروف است. تلاش پايدار و درخشش ذهن و آگاهي گسترده‏اش به ادبيات يوناني و شناخت كاملش از سه زبان سامي شامل عربي، سرياني و عبري، همراه با عمر طولاني، به او امكان داد تا اين جايگاه را نه تنها در ميان خاورشناسان آلمان، بلكه در ميان تمام خاورشناسان به دست آورد. تئودور نولدكه سرانجام پس را عمري كار و تحقيق در بيست و نه دسامبر 1930م در 94 سالگي درگذشت.
12) كشف خاصيت "راديو اكتيويته" توسط "هانري بكرل" دانشمند فرانسوي (1896م): هانري بِكرِل فيزيك‏دان فرانسوي، پس از پي بردن به وجود تشعشات برخي عناصر، تحقيقات وسيعي براي كشف خاصيت تشعشع مواد راديواكتيويته انجام داد. پس از مشاهده تصويري كه به كمك اشعه ايكس برداشته شده بود، انديشه كشف ماده‏اي در ذهن بكرل نقش بست كه تحت تأثير نور ساده، از آن، اشعه ايكس صادر كنند. بكرل در دوم مارس 1896م اين خاصيت را در اورانيوم كه يكي از مواد راديو اكتيويته است، مشاهده كرد و با ادامه تحقيقات خود، در 30 ژوئن همان سال، موفق به كشف عناصر راديواكتيو اورانيوم نيز گرديد. اهميت كارهاي علمي بكرل باعث شد تا در سال 1902، جايزه فيزيك نوبل را دريافت كند. اين كشف سبب شد تا مقدمات ايجاد عصر تازه‏اي به نام عصر اتم فراهم آيد. هم‏چنين به همين سبب، هانري بكرل را پدر علم فيزيك جديد ناميدند. راديو اكتيو از سلسله‏اي از هسته‏ها تشكيل شده كه هر عضو آن، در نتيجه تلاش راديواكتيو به عضو ما بعد خود تبديل مي‏شود تا سرانجام، هسته‏اي پايدار پديد آيد. هم‏چنين ذراتي كه از مواد راديواكتيوِ در حال تجزيه پرتاب مي‏شوند، گرچه بسيار ريزند ولي به سبب سرعت زيادي كه دارند، داراي انرژي مهيبي مي‏باشند.
13) تصويب تحت الحمايگي كوبا در كنگره امريكا (1901م): در سال‏هاي پاياني قرن نوزدهم ميلادي، جنگي ميان امريكا و استعمارگران اسپانيايى در امريكاي مركزي درگرفت كه به شكست اسپانيا انجاميد. از آن زمان، نيروهاي امريكايى در منطقه حضور داشتند و در تمام اركان كشور كوبا نفوذ كردند. حضور سربازان امريكايى در كوبا پيامدهاي رواني نامطلوبي در مردم اين كشور ايجاد كرد. از آن طرف، در دوم مارس سال 1901م كنگره امريكا به موجب لايحه‏اي موسوم به پلات، تحت فشار تئودور روزولت رئيس جمهور وقت امريكا، كوبا را به تحت الحمايگي خود درآورد. وي سپس بلافاصله با اعمال نفوذ در كوبا، يك سري ماده و مفاد را در قانون اساسي كوبا گنجاند كه لايحه پلات را در اين كشور از نظر قانوني رسميت مي‏بخشيد. بر اين اساس، امريكا در هر زمان قادر بود تا در كوبا مداخله نظامي كند و پايگاهي را در اختيار خود بگيرد. بر همين مبنا بود كه پايگاه عظيم دريايى گوانتانامو در سواحل كوبا نيز در اختيار امريكا قرار گرفت. پس از امضاي اين معاهده توسط مقامات طرفين، تشخيص اينكه چه موقع استقلال كوبا در معرض خطر قرار مي‏گيرد و نتيجتاً، كمك امريكا به صورت مداخله نظامي مورد نياز است از اختيار كوبايى‏ها خارج شد و به عهده امريكايى‏ها واگذار گرديد. به اين ترتيب بود كه كليد در خانه كوبايي‏ها در دست امريكا قرار گرفت تا هر وقت كه خواست به ميل خود وارد آن شود. در طي سه دهه اول قرن بيستم، تفنگ‏داران امريكايي بارها به بهانه دفاع از جان و مال امريكايي‏هاي مقيم كوبا، در اين كشور مداخله كردند و اين روال تا دهه‏هاي مياني قرن بيستم ادامه يافت.
14) مرگ "ديويد هربرت لارنس" داستان‏سراي معروف انگليسي (1930م): ديويد هربرت لارنس نويسنده معروف انگليسي در 16 دسامبر 1885م در ناتينگهام انگلستان به دنيا آمد. زمان طفوليت او با سختي سپري شد زيرا پدرش مردي خشن بود و رفتار خشونت‏آميز پدر باعث گرديد كه ديويد به آغوش پرمهر مادرش پناه برد. محبت و توافق روحي بين او و مادرش به اندازه‏اي شديد بود كه در روحيه لارنس اثر گذاشت و احساسات مربوط به آن در برخي آثارش به خوبي منعكس شده است. ديويد لارنس پس از طي تحصيلات اوليه و اتمام دروس دانشگاهي در لندن، به تدريس پرداخت و از همين زمان به نويسندگي روي آورد. او در سال‏هاي بعد به اين فكر افتاد تا از زندگي صنعتي انگلستان فرار كند و گوشه عزلت اختيار نمايد. از اين رو پس از سفر به ايتاليا و استراليا، محيط مكزيك را براي اقامت خود مناسب يافت. طي سال‏هاي بعد، لارنس با نوشتن رمان فرزندان و دلدادگان كه كمابيش زندگي خود اوست به شهرت رسيد. اين رمان از جهت ترسيم زندگي معدنچيان انگليسي، شخصيت‏سازي زنده و گيرا و وصف شاعرانه طبيعت، در شمار بهترين آثار نويسندگان زمان جاي دارد. لارنس در نوشتن داستان كوتاه نيز دستي توانا داشت. دلنشين‏ترين نمونه داستان‏هاي كوتاه او، افسر پروسي نام دارد كه نشان مي‏دهد لارنس در نمايش تنفر نيز داراي قدرتي شگرف است. لارنس نويسنده‏اي است كه در آثار خود، همواره با جامعه موجود و شعور منطقي، سرِ ستيز و ناسازگاري دارد. معاصران لارنس، او را آميزه شگفت‏انگيز و نادري از يك فيلسوف و يك پيغمبر مي‏دانستند. فيلسوفي كه پاي‏بند احساسات و هوس‏هاي خويشتن است و فلسفه‏اش "در هر چه مي‏خواهي بكن" خلاصه و فشرده مي‏شود. او در اين راه، از پديد آوري آثاري كه نهايت دريدگي و بي‏پردگي را نيز به نمايش درمي‏آورد، ابايى ندارد. لارنس هم شاعر بود و هم نويسنده، هم مقاله نويس بود و هم نقاش. با اين حال، او تنها به هنر داستان‏نويسي خود ايمان داشت و به همين جهت است كه امروزه در سراسر جهان، او را تنها داستان‏سرا مي‏دانند. در واقع لارنس يكي از هوش‏مندترين و حساس‏ترين نويسندگان سده بيستم و يكي از بزرگ‏ترين رمان‏نويسان انگليسي است. او از طريق حواس و درك شهودي خود، با تمام مظاهر زندگي ارتباط برقرار مي‏كند. آثار لارنس از لحاظ حجم و تنوع بسيار گسترده‏اند واز جهت شدت احساس، بينش روان شناختي، ارائه تصاوير زنده از رويدادها ومكان‏ها و مظاهر طبيعت، در شمار بديع‏ترين و نغزترين آثار ادبي جهان قرار دارند. از جمله آثار لارنس، مي‏توان به قوس و قزح، كفش‏دوزك، مردي كه مرده بود و طاووس سفيد اشاره كرد. ديويد هربرت لارنس سرانجام در دوم مارس 1930م بر اثر بيماري سل در 45 سالگي درگذشت.
15) مرگ "هوارد كارتر" باستان‏شناس معروف انگليسي (1939م): هوارْدْ كارتر، باستان شناس انگليسي در سال 1874م در لندن به دنيا آمد. وي ضمن ادامه تحصيلات خود، طراحي و نقشه‏كشي را از پدرش فرا گرفت و از 17 سالگي راهي مصر شد. كارتر پس از چندي در اداره باستان‏شناسي مصر مشغول كار گرديد و با پيشرفت در اين اداره، به عنوان بازرس كل اداره باستان‏شناسي مصر انتخاب شد. او در طي ساليان متمادي، موفق به كشف مقبره‏هاي فرعون‏هاي مصر باستان گرديد و شهرت فراواني يافت. اما مهم‏ترين كار كارتر، كشف مقبره توت غَنْخ‏آمون، دوازدهمين فرعون از سلسله هجدهم فراعنه مصر بود كه در 1350 سال قبل از ميلاد مسيح(علیه السلام) درگذشته است. اين مقبره كه پس از شش سال كند و كاو در سال 1923م رسماً گشايش يافت علاوه بر پيكر موميايى توت غنج‏آمون كه در سه تابوت تو در تو قرار داشت مجموعه‏اي پر از اشياي ذرّين، جواهرات گوناگون، پارچه‏هاي الوان و ظروف گران‏قيمت را در برمي‏گرفت با اين حال جسد موميايى شده اين فرعون، پس از گذشت حدود 33 قرن همچنان تازه و قابل شناسايى بود. كارتر علاوه بر اكتشافات فوق، چندين كتاب در زمينه كاوش‏هاي خود به نگارش درآورد. حضور افرادي نظير هوارد كارتر گرچه زمينه جستجوهاي باستاني را فراهم مي‏ساخت اما راه را براي انتقال اين گنجينه‏هاي ارزش‏مند به كشورهاي اروپايي مهيا مي‏نمود و در اين گذر بسياري از آثار قديمي و گران‏بها سر از موزه‏هاي اروپا درآوردند. هوارد كارتر سرانجام در دوم مارس 1939م در 65 سالگي درگذشت.
16) آغاز حملات هوايي امريكا به ويتنام شمالي در جريان تهاجم به اين كشور (1956م): پس از آن كه امريكا، در اوت 1964م به بهانه‏هاي واهي، خود را درگير جنگ با ويتنام شمالي كردند، در دوم مارس1965م نيز حملات هوايى امريكا به ويتنام آغاز شد. در ماه‏هاي اول جنگ، ميلياردها دلار خسارت در ويتنام شمالي به بار آمد وده‏ها هزار نفر از مردم اين سرزمين در جريان بمباران‏هاي هوايى كشته شدند. اين بمباران‏ها به حدي بود كه تنها طي 2/5 سال، هواپيماهاي امريكايى بيش از 107 هزار حمله به خاك ويتنام شمالي انجام دادند و 2/5 ميليون تن بمب بر سر مردم بي‏دفاع اين كشور فرو ريختند. با اين حال، موج مخالفت‏هاي ضد جنگ مردمي و فشار افكار عمومي باعث شد كه امريكا پس از 9 سال جنگ بي‏امان، بدون اخذ نتيجه، اين جنگ را پايان دهد و با ذلت، ويتنام را ترك نمايد.
17) استقلال "مراكش" از اسپانيا و فرانسه (1956م)

[محب الحسین]

12 اسفند 1388 / 16 ربيع الاول 1431 / 3 مارس 2010


1) 12اسفندماه سال1299هجري شمسي: با انعقاد قرارداد مودّت ميان ايران و روسيه، اين كشور همه عهدنامه‎ها و قراردادهاي دوران تزاري را باايران ملغي اعلام كرد. درپي اين تصميم روسيه متعهد شد كليّه قواي خود را ازايران خارج كند و بنا برهمين تصميم ولايات فيروزآباد خراسان و جزيره آشوران درخليج استرآباد واقع دردرياي خزر به ايران بازپس داده شد.
2) 12اسفندماه سال1365هجري شمسي: عمليات كربلاي 7 درمنطقه عملياتي حاج عمران آغازشد. دراين عمليات كه نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران آن را با موفقيت به انجام رساند؛ چند منطقه ازحاج عمران و ارتفاعات مهمي درمنطقه عملياتي ازوجود دشمن بعثي پاك شد.
3) اقامه‏ي نخستين نماز جمعه‏ي تاريخ اسلام توسط پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله و سلم) (1 ق): بنابر برخي روايات، نخستين نماز جمعه، توسط پيامبر گرامي اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) ، پس از هجرت ايشان از مكه اقامه گرديد. حضرت محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) هنگام ظهر جمعه وقتي كه به نزديكي مدينه رسيد، در محل قبيله‏ي بني‏سالم بن عوف كه قُبا نام داشت، خطبه خواند و نماز جمعه را برپا كرد. به نقل راويان تاريخ، اين نخستين نماز جمعه‏اي بود كه در تاريخ اسلام خوانده شد. اين موضوع حاكي از اهميت فريضه‏ي سياسي - عبادي نماز جمعه است كه پيامبر اسلام در اولين فرصت، آن را برگزار كرد. بعدها در محل برپايي اولين نماز جمعه‏ي پيامبر، مسجدي ساخته شد كه هم اكنون نيز موجود است.
4) درگذشت "ابن‏مرزبان" اديب، مورخ، متكلم و محدّث مسلمان (309 ق): ابوالعباس محمد بن مرزبان‏دميري، معروف به ابن مرزبان، اديب، مورّخ، لغت شناس، و استاد بلاغت بود. او از جمله‏ي مشاهير مترجمين مي‏باشد كه بيشتر از پنجاه كتاب فارسي را به عربي ترجمه كرده است. الحاوي في العلومِ القُرآني و الحَماسَه، از مُصَنِّفات ابن مرزبان مي‏باشند.
5) درگذشت "ملاعبداللَّه بن محمد توني بشروي" معروف به "فاضل توني" (1071 ق): ملاعبداللَّه بن محمدبن توني بُشرَوي معروف به فاضل توني، فقيهي اصولي و عابد و زاهد و پيروِ مقدس اردبيلي بوده است. وي در ابتدا در اصفهان و مشهد ساكن بود و سپس راهي عتبات عاليات شد و در اين مسير در سال 1071 ق در كرمانشاه جان به جان آفرين تسليم كرد. آثار وي عبارتند از: حاشيه‏ي مدارك، حاشيه‏ي معالم، شرح ارشاد علامه، فهرست و تهذيب شيخ طوسي و وافِيه.
6) تشكيل دولت رضاخان ميرپنج (1342 ق): مشيرالدوله صدراعظم احمدشاه در روز 14 ربيع الاول سال 1342 ق استعفاي خود را به احمد شاه قاجار تقديم كرد و مجلس پنجم با اكثريتي كه هواخواه زمامداري سردار سپه بود تشكيل گرديد. احمد شاه قاجار كه تحت تاثير القائات اطرافيان و تزوير رضا ميرپنج بود، سرانجام به صدارت او رضايت داد و او را مامور تشكيل كابينه نمود. بدين ترتيب رضاخان ميرپنج(سردار سپه) اولين دولت خود را تشكيل داد و اعضاي كابينه را به حضور احمد شاه معرفي كرد.
7) رحلت آيت‏اللَّه "ميرزا احمد مدرس يزدي" مدرس برجسته‏ي حوزه‏ي علميّه‏ي مشهد (1319 ق)
8) تولد "فرانسوا لاروش‏فوكو" نويسنده و فيلسوف فرانسوي (1613م): پرنْسْ فرانْسْوا دوك دو لاروش‏فوكو، فيلسوف و نويسنده فرانسوي، در سوم مارس 1613م در خانواده‏اي اشرافي در پاريس به دنيا آمد. وي از دوران جواني وارد ارتش و سياست شد، اما پس از حضور در يكي از جنگ‏هاي داخلي از ارتش كناره گرفت. لاروش‏فوكو هم‏چنين پس از چند حضور ناموفق در عرصه سياست، از اين مقوله نيز دست كشيد و در پاريس، وارد محافل ادبي شد. وي سپس نخستين اثر خود را با نام خاطرات منتشر كرد كه در واقع به نوعي بررسي وقايع سال‏هاي مياني سده هفدهم ميلادي فرانسه مي‏پرداخت. كتاب ديگر لاروش‏فوكو با عنوان تفكرات يا حِكَم، چنان مورد استقبال قرار گرفت كه در طي ده سال آخر عمر نويسنده، چهار بار تجديد چاپ شد. اين كتاب شامل بيش از پانصد حكمت و مثل است. بخشي از اين حكمت‏ها نمايشگر روح بشر است كه عقل حاكم بر آن از راه اصلي منحرف نمي‏شود، اما بخشي ديگر، نشان دهنده مواردي خاص از نظرهاست كه برمبناي آن فقط سودجويى باعث حركت و موتور محركه آدمي است و البته اقدامات اين گروه به صورت مخفي و با ظاهري آراسته و در عين رياكاري انجام مي‏گيرد. در اين ميان، با وجود برخي مخالفت‏ها، بسياري از اين امثال و حكم در محافل ادبي راه يافت و موجب سرگرمي گشت و اگرچه انديشه‏ها و نظريه‏هاي نويسنده، غالباً واقعيت عواطف انساني و ارزش حقيقي او را ناديده مي‏گرفت، قالبي كه لاروش‏فوكو براي بيان انديشه‏هاي خود برگزيده بود، به سبب به كار بردن بسيار به جا و متناسب كلمات و دقت در تكامل شيوه بيان كه ثمره كار مداوم و وسواس او بود، ستايش اين محافل را برانگيخت. كمتر درس انشا و شيوه نگارشي وجود داشت كه مانند امثال و حِكم، آموزنده باشد. در اين كتاب كه به كلمات قصار نيز شهرت دارد، لاروش‏فوكو به عنوان يك فيلسوف شكاكْ، مطالبي عنوان كرده كه برخي از آن‏ها عبارتند از: آن كس كه خود را دوست مي‏دارد چاپلوس‏ترين مردم جهان است؛ همه ما به اندازه كافي توانايى تحمل بدبختي‏هاي ديگران را داريم؛ اعمال نيك ما، اغلب شديدتر از اعمال بدمان مورد مجازات واقع مي‏شود؛ عشق و عدالت فقط ترسي است از تحمل بي‏عدالتي‏ها؛ اگر ما موفق شده‏ايم كه بر عواطف خود غلبه كنيم، بيشتر به سبب ضعف عواطف است تا قدرت‏ها؛ تحمل خوش‏بختي بيش از تحمل بدبختي، نشانه فضيلت اخلاقي است و اغلب لجاجت ما ناشي از زبوني و تهوّرمان ناشي از بزدلي است. اين كتاب با عنوان شكوفه‏هاي جاويدان حكمت، به فارسي ترجمه شده است. فرانسوا لاروش‏فوكو در سال‏هاي پاياني عمر متحمل مصيبت‏هاي پياپي خانوادگي و بيماري شد و خود سرانجام در هجدهم نوامبر 1680م در 67 سالگي درگذشت.
9) درگذشت "رابرت هوك" دانشمند انگليسي و بنيان‏گذار علم هواشناسي (1703م): رابرت هوك دانشمند معروف انگليسي در 18 ژوئيه 1635م در منطقه‏اي در جنوب انگلستان به دنيا آمد. وي در ابتدا به كار نقاشي پرداخت ولي اين كار را رها كرد و به تحصيل پرداخت. او در دانشگاه با استادان بزرگي آشنا شد و به سبب پيشرفت در علوم رياضي، در 25 سالگي به استادي اخترشناسي دانشگاه آكسفورد دست يافت. هوك پس از عضويت در انجمن سلطنتي، همكاري نزديكي را با آن آغاز كرد و بدون هيچ چشمداشتي، تجربه‏ها و اكتشافات خود را در اختيار انجمن مي‏گذاشت. پس از ارائه اولين ميكروسكوپ توسط آنتوان ليونهوك، دانشمند هلندي، رابرت هوك از طرف انجمن مأموريت يافت كه يافته‏هاي ليُونْهوك را بررسي كند و به ساختن ميكروسكوپ جديدي مبادرت ورزد. هوك نيز با استفاده از مهارت و ابتكاري كه در اين قبيل كارها داشت، ميكروسكوپ دقيقي ساخت و در اختيار جهان علم قرار داد. وي در سال 1665م، اثر بزرگ خود موسوم به ميكروگرافيا يا ذره‏نگاري را منتشر كرد و طولي نكشيد كه نامش در زمره بزرگ‏ترين مردان علم ثبت شد. وي در اين كتاب تصويرهاي جالبي درباره وضع ساختماني بدن حشرات رسم كرد و با اين اثر، در شمار بنيان‏گذاران مطالعات ميكروسكوپي در زيست‏شناسي درآمد. هوك هم‏چنين در تشريح ساختمان چوب پنبه، براي اولين بار، كلمه سلول را به مفهوم واقعي زيست‏شناسيِ آن به كار برد. رابرت هوك، در زمينه علم هواشناسي نيز يافته‏هاي جديدي به دست آورد كه در ارتقاء سطح دانش بشري تأثير نهاد. از جمله اينكه او براي اولين بار پي برد كه پايين آمدن ناگهاني فشار هوا نشانه توفان است و هم‏چنين خاطر نشان ساخت كه وضع هوا معلول نيروهايى است كه تحت تأثير تشعشع خورشيد و گردش زمين، بر آن اعمال مي‏شود. او دستگاهي را طرح كرد كه براي ثبت حوادث جوّي از آن استفاده مي‏كرد از اين رو رابرت هوك را بايد بنيان‏گذار علم هواشناسي دانست. مسلماً كساني كه با فيزيك سرو كاري دارند، با نام رابرت هوك آشنا هستند چون قانون هوك، اندازه نسبي تغيير شكل متناسب با تلاش است و نتايج حاصل از آن، از قوانين درجه اول فيزيك مي‏باشد. وي در سال 1674م، رساله‏اي براي ثبت و تدوين اختلاف منظر ستارگان به وجهي منظم، تهيه كرد و براي انجام برخي كارهاي نجومي، وسايلي نيز ساخت. او با اختراع دستگاه‏هاي اندازه‏گيري و ساير وسايل، خدمات بزرگي به جهان علم كرد. ديگر اختراعات اين دانشمند، بادسنج، هواسنج ساعتي، باران سنج و رطوبت‏سنج است. هوك در دوران عمر خود هيچ‏گاه دست از فعاليت‏هاي علمي برنداشت تا آن‏كه در سوم مارس 1703م در 68 سالگي درگذشت.
10) تولد "الكساندر گراهام بل" دانشمند انگليسي و مخترع تلفن (1847م): الكساندر گراهام‏بل مخترع تلفن، در سوم مارس 1847م در شهر ادينبورو پايتخت اسكاتلند به دنيا آمد. وي دوران طفوليت را در امريكا گذراند و تحصيلاتش را در زادگاه خود ادامه داد. بل از آغاز جواني پيوسته درصدد يافتن راهي بود كه بتوان با ناشنوايان گفت و شنود كرد. بل در سال 1871م ساكن امريكا شد و به استادي فيزيولوژي صوتي دانشگاه بوستون رسيد. بل در امريكا براي ساختن دستگاهي جهت تعليم كودكان كر و لال با ساموئل مورس، مخترع تلگراف ديدار كرد و درباره دستگاه انتقال صدا به تبادل نظر علمي پرداخت. اشتياق فراوان بل باعث شد تا مورس هر آن‏چه در اين زمينه مي‏دانست اعم از علم و تجربه در اختيار بل قرار دهد. فكر اصلي اختراع تلفن از اينجا شروع شد كه با ديدن دستگاه ساده‏اي شامل دو جعبه كه از يك باطريْ برقْ گرفته و هنگامي كه كسي در يكي از جعبه‏ها حرف مي‏زد، در جعبه ديگر ارتعاشاتي برمي‏خاست كه به وسيله يك سوزن منعكس مي‏شد. بل تشخيص داد كه اگر تعداد سوزن‏ها زياد شود ارتعاشات صوتي به صورتي واضح‏تر انعكاس خواهند يافت. گراهام‏بل بالأخره، پس از مدتي كار و شنيدن سرزنش ديگران، در دهم مارس 1876م با همكاري دوستش واتْسون، موفق به اختراع تلفن شد و در ژانويه سال بعد، آخرين تلفن بل به كار افتاد. وي هم‏چنين آزمايشگاهي به نام آزمايشگاه ولتا تأسيس كرد و در آن‏جا اولين صفحات فونوگراف يا ضبط صوت را با موفقيت تهيه كرد. هم‏چنين، فوتوفون، وسيله‏اي براي انتقال گفتار به وسيله امواج نور و اُودْيومتر ياشنوايي سنجي و نيز فونوگراف يادستگاه ضبط صوت از ديگر اختراعات اوست. الكساندر گراهام بل پس از عمري تلاش در راه علم ودانش سرانجام در 18 اوت سال 1922م در 75 سالگي درگذشت و در آن هنگام تمامي تلفن‏هاي دنيا به احترام وي، يك دقيقه از كار افتادند.
11) آغاز انقلاب مجارستان عليه سلطه اتريش (1848م) : مجارستان از جمله كشورهايى است كه از قديم الايام تحت سيطره امپراتوري‏هاي مختلف قرار داشته است. امپراتوري روم، عثماني و اتريش - مجارستان از جمله حكومت‏هايى هستند كه هر كدام مدت زماني بر اين سرزمين حاكميت داشته‏اند. مجارستان در قرون شانزدهم و هفدهم ميلادي از ايالات عثماني بود و بخشي از آن در اختيار اتريش قرار داشت. اما از اوايل قرن نوزدهم نهضت‏هاي آزادي خواهي و استقلال‏طلبي در اين منطقه اوج گرفت در سال 1848م بيشتر كشورهاي اروپايى دچار انقلاب و هرج و مرج شدند كه عمدتاً ريشه اقتصادي داشت، اما در مسير سياسي ادامه يافت كه در اين ميان در سوم مارس 1848م قيام مردمي مجارستان نيز آغاز گرديد. تصميم امپراتور اتريش مبني بر قرار دادن زبان آلماني به عنوان زبان رسمي در سراسر اين امپراتوري باعث آغاز ناآرامي‏ها و شورش‏ها گرديد و برخي انقلابيون اين كشور با الهام از انقلاب فرانسه نهضت ناسيوناليستي - ليبراليستي به راه انداختند و در 14 آوريل 1849م استقلال مجارستان را اعلام كردند. اما امپراتوري اتريش با كمك نيروهاي روس به مقابله با جدايى‏خواهان پرداختند و موفق به شكست آنها شدند. در نتيجه، اين جمهوري تازه استقلال يافته متلاشي گرديد و بار ديگر جزئي از امپراتوري اتريش اعلام شد. اين وضعيت ادامه داشت تا اينكه با پايان جنگ جهاني اول و فروپاشي امپراتوري اتريش - مجارستان و تجزيه آن، مجارستان نيز به استقلال دست يافت.
12) امضاء معاهده "سان استِفانو" بين روسيه و عثماني (1878م): به دنبال شكست امپراتوري عثماني در جنگ با روسيه، دو كشور در محلي به نام سان استِفانو قراردادي به همين نام امضا كردند. حمله روسيه به عثماني به خاطر مطامع روسيه در سرزمين‏هاي تحت تصرف امپراتوري عثماني در بالكان بود. روسيه در اين راستا، در اوت 1877م با سه كشور بلغارستان، صربستان و روماني كه تحت اختيار عثماني بودند، پيمان اتحاد بست و متعهد شد كه آنها را مستقل كند و تهاجم روسيه به عثماني نيز به همين دليل انجام شد. در اين جنگ، روس‏ها به خاطر ضعف امپراتوري عثماني، توانستند به سرعت پيشروي كنند تا اينكه دولت عثماني، تقاضاي صلح كرد. در نتيجه پيمان سان استفانو كه در سوم مارس 1878م به امضاء رسيد، صربستان و روماني از عثماني جدا و مستقل شدند و بلغارستان نيز استقلال داخلي يافت.
13) درگذشت "گوتليپ دايْمْلِر" مهندس آلماني و مخترع موتور سيكلت (1900م): گوتليپ دايْمْلِر مبتكر آلماني در 18 سپتامبر 1834م در آلمان به دنيا آمد. حرفه اوليه دايملِر تفنگ‏سازي بود. اين مخترع آلماني از نوجواني به كارهاي صنعتي علاقه داشت و در اين زمينه مطالعات فراواني كرد تا موفق به اختراع موتور سيكلت شد. دايملر در سال 1885م صورت تغيير يافته‏اي از موتور خود را بر دوچرخه‏اي نصب كرد و اين نخستين موتور سيكلتي است كه ساخته شد. وي در سال 1887م موفق شد وسيله نقليه چهار چرخه‏اي را با موتور ساختِ خود به حركت درآورد و بدين ترتيب نخستين اتومبيل را بسازد. دايلمر در سال 1890م كمپاني دايملر موتور را تأسيس كرد و همين كمپاني است كه به ساختن اتومبيل مرسدس بنز مبادرت نمود. گوتليپ دايملر سرانجام در سوم مارس 1900م در 66 سالگي درگذشت.
14) امضاي قرارداد صلح بين آلمان و شوروي در جريان جنگ جهاني اول (1918م): يكي از نخستين نتايج استقرار حكومت بلشويكي در روسيه، قطع عمليات نظامي در جبهه شرق و آغاز مذاكرات صلح بين حكومت جديد روسيه و آلمان و اتريش در شهر برستْ ليتوسك بود. دور اول مذاكرات در 22 دسامبر سال 1917م به علت شرايط سنگين و خفت‏آوري كه آلماني‏ها پيشنهاد مي‏كردند به نتيجه نرسيد و آلماني‏ها نيز حاضر به تعديل شرايط پيشنهادي خود نشدند. با تهاجم تازه آلمان در 18 فوريه 1918م و پيشروي سريع نيروهاي آنان در شوروي، لنين اعضاي كميته مركزي حزب بلشويك را به تشكيل يك جلسه اضطراري دعوت كرد و اين بار با اصرار، خواستار قبول پيشنهاد خود براي صلح به هر قيمت شد. با وجود مخالفت چند تن از اعضاي كميته مركزي، اكثريت اعضاي كميته كه از ادامه پيروزي آلماني‏ها و خطر سقوط پايتخت بيم‏ناك بودند، نظريات لنين را تاييد كردند و دولت شوروي در اواخر فوريه تقاضاي تجديد مذاكرات صلح را نمود. آلماني‏ها اين بار شرايط سنگين‏تر و خفت آورتري براي صلح پيشنهاد كردند ولي با دستور صريح و اكيد لنين درباره امضاي قرارداد صلح تحت هر شرايطي، هيأت نمايندگي روسيه به شرايط پيشنهادي آلمان گردن نهاد و قرارداد ترك مخاصمه بين نيروهاي طرفين، در روز سوم مارس 1918م در برسْتْ ليتوسْكْ به امضا رسيد. به موجب اين قرارداد، روسيه علاوه بر لهستان و فنلاند، ايالات ساحلي بالتيك و روسيه سفيد و اوكراين را هم تسليم آلماني‏ها كرد و از متصرفات خود در بالكان به نفع اتريش صرفنظر نمود. روس‏ها هم‏چنين متعهد شدند نيروهاي خود را از ايران خارج كنند و قسمتي از متصرفات خود در قفقاز را به ترك‏هاي عثماني واگذار نمايند. با متاركه جنگ در جبهه شرق، نيروهاي آلمان و اتريش در اين جبهه آزاد شدند و ميليون‏ها سرباز آلماني و اتريشي كه از جبهه بازگشته بودند به قواي متحد در جبهه غرب و بالكان و ايتاليا پيوستند.
15) آغاز انتفاضه مردم مسلمان عراق عليه رژيم ديكتاتوري صدام حسين (1991م): پس از شكست سنگين ارتش بعث عراق در تهاجم نيروهاي نظامي ائتلاف غرب به رهبري امريكا در جريان جنگ كويت و تحريم هرگونه پرواز در عراق توسط شوراي امنيت، مردم مسلمان عراق موقعيت را غنيمت شمرده و با استفاده از ضعف دولت بعث، در نواحي وسيعي از شمال تا جنوب اين كشور، عليه رژيم صدام قيام كردند. درجريان اين انقلاب كه به دليل تقارن آن با ايام ماه مبارك شعبان 1411ق به انتفاضه شعبانيه مشهور گرديد، كنترل بخش اعظم كشور به دست نيروهاي مردمي افتاد و از 18 استان عراق، 14 استان، از دست حكومت بعث خارج شد. در اين مدت كه حدود يك ماه به طول انجاميد، مردم تحت نظر مراجع حوزه علميه بر امور نظارت داشتند و مناطق را اداره مي‏كردند. در اين هنگام، امريكاييان و متحدانشان متوجه شدند كه ناخواسته، زمينه‏هاي ايجاد حكومتي مردمي و اسلامي در عراق پا گرفته و چيزي به سقوط حزب بعث نمانده است. در اين حال كه تمامي فرودگاه‏ها و نقاط حساس نظامي و پادگان‏هاي عراق در اختيار و زير نظر متجاوزان غربي قرار داشت و اجازه هيچ حركت هوايى داده نمي‏شد، شرايط ناگهان تغيير كرد و با اشاره امريكا، ارتش عراق، سركوب بدون مرز را سرلوحه كار قرار داد. مزدوران حزب بعث عراق براي قلع و قمع انقلابيون، حتي از به كارگيري سلاح‏هاي شيميايى و بمب‏هاي خوشه‏اي و آتش‏زا عليه ملت خويش نيز دريغ نكردند. در اين كشتار كه هيچ گاه از سوي ديكتاتورترين و خون آشام‏ترين رژيم‏هاي يك قرن اخير نيز صورت نپذيرفته بود، صدها هزار نفر به صورت دسته جمعي قتل عام و در گورهاي چند صد نفري به طور ناشناس دفن شدند. دامنه اين جنايات به حدي رسيد كه صدام، محو مراكز قيام از جمله كربلا و به ويژه نجف اشرف از نقشه جغرافياي عراق را در سر مي‏پروراند. از اين رو از هرگونه اهانت و جسارت به ساحت مقدس حرم‏هاي ائمه بزرگوار مدفون در اين شهرها، كوتاهي نمي‏كرد. صاحب‏نظران معتقدند كه در اين چند روز، در حدود سي‏صد الي پانصد هزار نفر توسط رژيم بعث به شهادت رسيدند. بدين ترتيب اين قيام مقدس به دليل ضعف بنيه دفاعي مردم و عدم وجود رهبري واحد و هماهنگ، سركوب وحشيانه و بدون مرز ارتش خون‏خوار صدام، سكوت مجامع بين‏المللي و كمك امريكا به صدام، پس از يك ماه به شكست انجاميد و برگ ننگين ديگري برتاريخ سراسر جنايت و سياه رژيم بعث و حاميان جهانخوار آن افزوده گشت. با اين حال، امريكا هنگامي كه صدام را خطري براي منافع خود احساس كرد، در يورشي وحشيانه و سناريويي از پيش تعيين شده، با حمله به عراق در 20 مارس 2003م، موجبات سقوط وي در 9 آوريل آن سال را فراهم آورد و دور جديدي از تجاوز و اشغال‏گري در اين كشور آغاز شد.
16) روز ملي "مراكش" (مغرب): كشور پادشاهي مغرب يا مراكش با 458/730 كيلومتر مربع وسعت در شمال غربي قاره افريقا و در كنار درياي مديترانه و اقيانوس اطلس و همسايگي الجزاير و جمهوري صحرا واقع شده است. جمعيت مغرب بيش از 28 ميليون نفر و عمدتاً سفيد پوست و از تيره‏هاي عرب و بربر مي‏باشند كه پيش‏بيني مي‏شود جمعيت آن تا سال 2020م بيش از 38 ميليون نفر گردد. 99 درصد مردم مراكش مسلمان هستند و زبان رسمي آن، عربي و خط رايج، عربي و لاتين است. واحد پول كشور درهم مغرب است. شهر رباط پايتخت مغرب و كازابلانكا يا دارالبيضاء، پرجمعيت‏ترين شهر اين كشور مي‏باشد. مغرب در سال 1956م از فرانسه مستقل گرديد و به عضويت سازمان ملل درآمد. نظام سياسي حاكم بر كشور مغرب، مشروطه سلطنتي با 2 مجلس قانون‏گزاري مي‏باشد. سوم مارس 1961م سال‏روز تاج‏گذاري پادشاه پيشين مراكش (ملك حسن دوم) را به نام روز ملي مراكش نام‏گذاري كرده‏اند.

[محب الحسین]

13 اسفند 1388 / 17 ربيع الاول 1431 / 4 مارس 2010



1) 13اسفندماه سال1357هجري شمسي: به فرمان حضرت امام خميني(رحمة الله علیه) رهبرفقيد انقلاب اسلامي بنياد مستضعفان تشكيل شد. حضرت امام(رحمة الله علیه) درحكمي به شوراي انقلاب، به اين نهاد مأموريت دادند كه تمام اموال منقول و غيرمنقول سلسله پهلوي و شاخه‎ها و عُمّال مربوط به اين سلسله را به نفع مستمندان و كارمندان ضعيف مصادره كند. گفتني است كه اين سازمان درحال حاضربا نام بنياد مستضعفان و جانبازان مشغول فعاليت و اداي وظيفه است.
2) 13اسفند ماه سال1371هجري شمسي: علي خادم عكاس پرآوازه و هنرمند كشورمان مشهور به عكاس تاريخ اجتماعي ايران بدرود حيات گفت. خادم در عكاسخانه پدرش محمد جعفررشد يافت و با هنر عكاسي آشنا شد. او دراوايل نوجواني علاوه بركاردرعكاسخانه به عنوان عكاس به خدمت وزارت معارف و اوقاف و صنايع مُستَظرفِه درآمد. بعدها با مطبوعات ايران و چندين مؤسسه مطبوعاتي علمي مهم جهان همكاري كرد. حاصل عمرعلي خادم مجموعه‎اي بي‎نظيرشامل «بيش ازنيم ميليون قطعه عكس و فيلم ازتحولات تاريخي- اجتماعي- سياسي- اقتصادي و عمراني ايران دريك قرن اخيراست.
3) ميلاد خجسته‏ي آخرين رسول الهي پيامبر اكرم حضرت محمد بن عبداللَّه (صلی الله علیه و آله و سلم) (52 سال قبل از هجرت برابر با سال عام ‏الفيل): ولادت حضرت محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) به اتّفاق نظر شيعيان در 17 ربيع الاول در سال عام الفيل مي‏باشد، ولي برخي از مسلمانان، اين واقعه را در روز دوازدهم اين ماه دانسته‏اند. كنيه‏ي آن حضرت، ابوالقاسم و القاب ايشان، رسول اللَّه، نبي اللَّه، خاتم الانبيا، سَيِّدُالبَشَر و... مي‏باشد. پدر ايشان عبداللَّه بن عبدالمطلب و نيز مادر آن حضرت آمنه بنت وَهَب است. رقيه، ام كلثوم، زينب، قاسم، عبداللَّه، ابراهيم و حضرت فاطمه‏ي زهرا(سلام الله عليها) فرزندان پيامبر اسلام مي‏باشند كه به جز فاطمه(س) همگي در دوران حيات پيامبر، از دنيا رفتند. دوران زندگي پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در دو شهر مكه و مدينه سپري شد. ايشان پس از آن كه در چهل سالگي براي پيامبري برگزيده شدند، در ابتدا دين الهي را به طور مخفيانه تبليغ مي‏كردند و پس از سه سال، به دعوت آشكار دست زدند. رنج‏ها و سختي‏هاي فراواني كه پس از درگذشت ابوطالب، عمو و حضرت خديجه(س) همسر آن حضرت بر ايشان گذشت و همچنين اعلام آمادگي مردم يثرب براي پذيرفتن آن پيامبر عظيم‏الشأن، زمينه ساز هجرت بزرگ ايشان به مدينه گرديد. ده سال آخر عمر و رسالت حضرت محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) در مدينه، همراه با جنگ‏ها، فتوحات و انتشار آيين آسماني اسلام همراه بود.
4) ولادت امام صادق(علیه السلام) ششمين امام شيعيان و رئيس مذهب جعفري(83 ق): حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) فرزند امام محمد باقر(علیه السلام) و از مادري به نام اُمّ‏فَروَه دختر قاسم بن محمد بن ابي‏بكر است. ابوعبداللَّه، ابواسماعيل، ابوموسي از كنيه‏هاي آن حضرت و صادق، فاضل، طاهر، صابر و... از القاب آن جناب مي‏باشند. حضرتش در سال هشتاد و سوم هجري در مدينه به دنيا آمده است. فرزندان آن حضرت را ده تن ذكر كرده‏اند. در ميان امامان، عصر امام صادق(علیه السلام) منحصر به فرد بوده و شرايط اجتماعي و فرهنگي عصر آن بزرگوار، در زمان هيچ يك از امامان وجود نداشته است. زيرا آن دوره از نظر سياسي، دوره‏ي ضعف و تزلزلِ حكومت بني‏اميه و فزوني قدرت بني‏عباس بود و اين دو گروه، مدتي در حال كشمكش و مبارزه با يكديگر براي كسب حكومت بودند. از اين رو اين دوران، دوران آرامش و آزادي نسبيِ امام صادق(علیه السلام) و شيعيان و فرصت بسيار خوبي براي فعاليت علمي و فرهنگي آنان به شمار مي‏رفت. از نظر فكري و فرهنگي نيز عصر امام صادق(ع) عصر جنبش فكري و فرهنگي بود. در آن زمان، شور و شوق علمي بي‏سابقه‏اي در جامعه‏ي اسلامي حاصل شده و علوم مختلفي اعم از علوم اسلامي يا علوم بشري پديد آمده بود. امام صادق(علیه السلام) با توجه به فرصت مناسب سياسي به دست آمده و با ملاحظه‏ي نياز شديد جامعه و آمادگي زمينه‏ي اجتماعي، دنباله‏ي نهضت علمي و فرهنگي پدر بزرگوار خود، امام محمدباقر(ع) را گرفت، حوزه‏ي وسيع علمي و دانشگاه بزرگي به وجود آورد و در رشته‏هاي مختلف علوم عقلي و نقليِ آن روز، هزاران شاگردِ فاضل را پرورش داد.
5) روز اخلاق و مهرورزي
6) تصرف عكا توسط مسلمين و پايان جنگ‏هاي صليبي(690 ق): ملك اشرف خليل در چهارم ربيع الاول سال 690 ق با سپاهي عظيم به عكا رسيد و آن شهر را محاصره كرد. سپاهيان قبرس به كمك صليبي‏ها آمدند، اما شكست خود را قطعي ديده و از طريق دريا گريختند. مسلمانان به عكا حمله برده و جنگ شديدي در روز هفدهم ربيع الاول سال 690 ق روي داد. در اين نبرد، مسلمين پيروز شده و صليبي‏ها شكست خوردند. عكا از سال 496 ق تا سال 690 ق در دست صليبي‏ها بود. ملك اشرف خليل پس از بازپس گرفتن عكا، شهرهاي صور و صيدا را نيز از دست صليبي‏ها بيرون كرد.
7) درگذشت ميرزا محمد مهدي قمشه‏اي (1330 ق)
8) تولد "ويليام تامسون" معروف به "لُرد كلوين" فيزيك‏دان انگليسي (1824م): ويليام تامسون ملقَّب به لُرد كِلوين، رياضي‏دان و فيزيك‏دان انگليسي، در چهارم مارس 1824م در شهر بلفاست در ايرلند به دنيا آمد. وي پس از طي تحصيلات خود راهي پاريس شد و زير نظر يكي از فيزيك‏دان‏ان عصر، به كار در آزمايشگاه پرداخت. ويليام تامسون در سال‏هاي بعد تحقيقات وسيعي درباره حرارت و برق در علم فيزيك انجام داد و در تكنولوژي انتقال پيام از زير دريا ابداعاتي به عمل آورد كه در نهايت موفق به اختراع تلگراف زيردريايى شد. تامسون در تحقيقات خود، نظريه‏هاي دانشمندان معاصر خويش در مورد حرارت را جمع‏آوري و تنظيم كرد. اين فيزيك‏دان بزرگ، بعدها به سبب خدمات فراواني كه به دنياي علم و دانش كرد به درجات بالا و القاب سِر و لُرد كِلوين نائل آمد و در سال 1890م رئيس انجمن سلطنتي انگليس شد. هم‏چنين درجه‏بندي معروف كلوين براي سنجش دما به نام او نام‏گذاري شده است. لُرد كلوين سرانجام در بيست و هفتم اكتبر 1907م در هشتاد و سه سالگي درگذشت.
9) امضاء قرارداد ننگين خروج ايران از هرات در زمان ناصرالدين شاه قاجار (1857م): هنگامي كه انگلستان در سال 1856م درگير جنگ كريمه در اروپا بود، ناصرالدين شاه قاجار، به تحريك و تشويق روس‏ها كه در جنگ كريمه با انگليسي‏ها درگير شده بودند به هرات لشكركشي كرد و با استفاده از گرفتاري انگليس اين شهر را در اول نوامبر 1856م به تصرف خود در آورد. دولت انگليس در همان روز كه هرات به تصرف نيروهاي ايران درآمد، به ايران اعلان جنگ داد. بلافاصله هشت كشتي جنگي انگليس با تعدادي كشتي‏هاي بخاري و بادي به حركت در آمده و در چهارم دسامبر همان سال، بنادر و جزاير ايران را در خليج فارس مورد حمله قرار دادند. در نتيجه تا پايان سال، جزيره خارك و بندر بوشهر به تصرف نيروهاي انگليسي در آمد و در ژانويه سال 1857م، سربازان انگليسي و هندي با پيشروي در داخل خاك ايران، تا ناحيه كرمان پيش رفتند. در همين احوال، قواي انگليس در حوالي خرمشهر پياده شدند و كشتي‏هاي جنگي آنان، اهواز را به تصرف خود در آوردند. ناصرالدين شاه كه از عاقبت كار بيم‏ناك شده بود، با اعزام نماينده‏اي به پاريس، خواستار ميانجي‏گري فرانسه در اين زمينه گرديد. در نتيجه قراردادي در چهارم مارس 1857م منعقد شد كه به موجب آن، دولت ايران تعهد داد كه در برابر خروج نيروهاي انگليس، از ايران، بي‏درنگ هرات را تخليه و از هرگونه ادعاي حاكميت و سلطنت بر افغانستان صرف نظر نمايد و ثانياً بندرعباس و چابهار را در ازاء مبلغ ناچيزي اجاره، به واليِ مسقَط در كشور عُمان واگذار كند. بند دوم، موضوعي بود كه به هيچ وجه ارتباطي به اختلافات ايران و انگليس نداشت. با اين حال دولت هراسان ايران، بلافاصله اين قرارداد ننگين را پذيرفت و ناصرالدين شاه بدون اخذ هيچ نتيجه‏اي، با سرافكندگي، دستور عقب‏نشيني نيروهاي ايران از افغانستان را صادر كرد. از اين زمان بود كه افغانستان به كلي از ايران، جدا شد و افغانستان تحت الحمايه انگلستان قرار گرفت.
10) انحلال جبهه نجات اسلامي توسط دولت الجزاير (1992م): پس از آنكه انتخابات پارلماني الجزاير در دسامبر 1991م با روي كار آمدن مجدد شاذلي بن جديد و پيروزي گروه‏هاي اسلامي پايان يافت، 188 كرسي از 430 كرسي پارلمان، توسط اسلام گرايان به ويژه جبهه نجات اسلامي اشغال شد. شاذلي بن جديد كه از پيروزي بنيادگرايان اسلامي احساس خطر مي‏كرد و از سوي نظاميان و گروه‏هاي مخالف اسلام‏گرايان نيز به شدت تحت فشار بود، از مقام خود استعفا داد و جاي خود را به يك شوراي چهار نفره مركب از سه تن از افسران عالي‏رتبه ارتش و نخست وزير واگذار كرد. شوراي مزبور نيز در چهارم مارس 1992م، تشكيلات بنيادگرايان اسلامي را منحل كرد و آراء حدود چهارصد شهر و آبادي را كه اسلام گرايان در آن‏ها به پيروزي رسيده بودند، باطل نمود. اين مساله، دامنه اختلافات بين دولت و اسلام گرايان را هر چه بيشتر گسترش داد و زد و خوردهاي خياباني را شدت بخشيد. اوج اين اختلافات، به قتل محمد بوضياف، سرپرست شوراي دولتي انجاميد و با انتصاب علي كافي به جاي او، شدت مخالفت عليه اسلام گرايان افزوده شد. اين اغتشاشات در طول سال 1993م نيز جريان داشت و نبردهاي خونين بين بنيادگرايان اسلامي و نيرهاي دولتي همچنان ادامه يافت. اين ناآرامي‏ها، كم و بيش تا پايان دهه 1990م ادامه يافت و از آن پس، آرامش بر الجزاير حاكم شد.

[محب الحسین]

14 اسفند 1388 / 18 ربيع الاول 1431 / 5 مارس 2010



1) 14اسفندماه سال1235هجري شمسي: نمايندگان ايران و انگليس در فرانسه معاهده پاريس را امضا كردند. درآن زمان انگلستان ازروابط ايران و روسيه ناخشنود بود و قصد داشت با دولت ايران روابط بهتري داشته باشد؛ ازاين رو با تحريكات خود درافغانستان كه تحت حاكميت ايران بود شورشهايي برپا كرد. چون قواي ايران درصدد دفاع برآمد، انگلستان ابتدا جزيره خارك را تصرف و سپس دربندربوشهرنيرو پياده كرد. نظاميان انگليسي به شيرازو اهوازنيزحمله كردند. بدين ترتيب وقتي كه خبرپيشروي نيروهاي انگليسي درجنوب به ناصرالدين شاه رسيد او پذيرفت كه نماينده ايران با ميانجيگري دولت فرانسه معاهده صلح پاريس را با نماينده ايران با ميانجيگري دولت فرانسه معاهده صلح پاريس را با نماينده دولت انگليس امضا كند. به موجب اين معاهده هرات و ديگر بخشهاي افغانستان ازقشون ايران خالي شد. مهمترين پيامد معاهده پاريس نفوذ دريايي انگلستان درخليج فارس و درياي عمان بود.
2) 14اسفندماه سال1345ميلادي: دكترمحمد مصدق نخست وزيرو سياستمدارايران بدرود حيات گفت. دكترمصدق درسال1303شمسي درمقام نماينده مردم تهران به مجلس پنجم راه يافت ولي دردوره بعد ازسياست كناره گرفت. او دراين زمان مدتي درتوقيف شهرباني بود اما پس ازآزادي دردوره‎هاي 14و 16 مجلس بارديگرنماينده مردم تهران بود و دراين دوره ازفعاليت سياسي خود براي بازپس گرفتن حقوق مردم ايران ازشركت نفت انگليس تلاش گسترده‎اي كرد. دكترمصدق درسال1332شمسي پس ازحوادث 30تيربه نخست وزيري انتخاب شد اما دراثناي كودتاي اِمريكايي1332دستگيرو زنداني شد. مصدق پس ازمحاكمه به سه سال زندان محكوم شد و بعد ازآن هم بحالت تبعيد درقريه احمد آباد بسربرد. دكترمصدق پس ازمرگ درمنزل خود دراحمد آباد بخاك سپرده شد.
3) 14اسفندماه سال1357هجري شمسي: فرمان حضرت امام (رحمة الله علیه) مبني برتشكيل كميته امداد صادرشد. اين نهاد براي ايجاد رفاه و برقراري تسهيلاتي درامركمك رساني به محرومان و مستضعفان جامعه دايرشد. گفتني است كه اين نهاد انقلابي اكنون بنام كميته امداد امام خميني مشغول فعاليت است.
4) روز احسان و نيكوكاري
5) 14اسفندماه سال1369هجري شمسي: دكترعلي شفايي استاد فلسفه در59 سالگي درگذشت. ايشان علاوه برسالها تدريس دردانشكده الهيات و معارف اسلامي دانشگاه فردوسي مشهد سه سال نيزرياست اين دانشكده را به عهده داشت. ازآثاردكترعلي شفايي «علم و فلسفه» را مي‎‎توان نام برد كه شامل تحقيقات گسترده ايشان درزمينه فلسفه ملاصدرا است.
6) آغاز بناي مسجدالنبي در مدينةالرسول به دست مبارك پيامبر اكرم و ياران (1 ق): پس از ورود حضرت محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) به مدينه، ايشان دستور ساخت مسجد را صادر كرده با كمك مهاجرين و انصار، شروع به بناي آن نمودند. ديوار مسجد از سنگ و آجر و سقف آن از چوب درخت بود و در كنار مسجد اتاق‏هاي پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و برخي از اصحاب وي قرار داشت. رسول گرامي اسلام از مسجد نه تنها براي انجام عبادت، بلكه جهت برگزاري امور قضاوت، مجالس مشورتي، آموزش‏هاي فني و حل و فصل ديگر امور مسلمانان استفاده مي‏كردند به همين دليل اين مسجد اهميت فوق العاده‏اي براي مسلمانان داشت.
7) درگذشت فقيه بزرگوار "سيدمحمد طباطبايي عاملي" محدث و محقق شيعه (1009 ق): سيدمحمد بن علي بن حسين موسوي عاملي، ملقب به شمس الدين، دخترزاده‏ي شهيد ثاني، عالمي فقيه، محدثي فاضل و محقق بود. وي نزد پدر و مقدس اردبيلي و ديگران درس آموخت. حاشيه‏ي استبصار، مداركُ الاحكام و حاشيه‏ي روضَةُ البَهيَّه از جمله تصنيفات او مي‏باشند. وفات اين سيد بزرگوار در جبل عامل روي داد.
8) قتل "اميركبير" صدراعظم ناصرالدين شاه به دستور پادشاه ‏قاجاريه (1268ق): ميرزا تقي خان فراهاني فرزند كربلايى قربان، آشپز ميرزا ابوالقاسم قائم مقام، در اصل از هزاوه و خانواده‏اي فقير بود. وي در دستگاه قائم مقام پرورش يافت و دبيري كارآمد و منشي لايقي شد. وي سمت‏هاي متعددي در زمان فتحعلي شاه و محمدشاه قاجار داشت و در خدمت ناصرالدين ميرزاي وليعهد، فعاليت مي‏كرد. ميرزاتقي خان پس از مرگ محمدشاه قاجار تلاش فراواني در به سلطنت رساندن ناصرالدين شاه نمود و لقب اتابك اعظم گرفت. نزديكي وي به شاه به حدي بود كه ناصرالدين شاه قاجار تنها خواهر خود را به عقد ميرزاتقي درآورد، هرچند مهد عليا مادر شاه، از اين امر راضي نبود. پس از صدر اعظمي و فرونشاندن ناآرامي‏ها و به جريان انداختن امور كشور، به اميركبير ملقب گرديد و بيشتر از قبل مورد حسادت درباريان واقع شد. سرانجام با بدگويي‏هاي فراواني كه نزد شاه از او گفتند به دستور شاه قاجار از صدارت عزل گرديد و بدخواهان از ترس تغيير نظر شاه، حكم قتل وي را نيز از سلطان گرفتند. وي را در حمام فين كاشان با گشادن شريان بازويش به قتل رسانده و سپس جسدش را به عراق برده و در كربلا به خاك سپردند.
9) درگذشت "سنت آنْسْلِم" فيلسوف معروف اروپايي (1109م): سِنْتْ آنْسْلِم، فيلسوف شهير اروپايى، در نوزدهم اوت 1037م در كشور ايتاليا به دنيا آمد. وي به عنوان يك مسيحي با ايمان، به فلسفه روي آورد چرا كه بر اين عقيده بود كه از طريق فلسفه مي‏تواند ايمانش را بفهمد. او يكي از متفكرين دوران قرون وسطي در اروپا به شمار مي‏رود. عمق افكار آنسِلم درباره وجود خداست و معتقد بود كه خداوند را از راه ايمان، بهتر از طريق تعقل مي‏توان شناخت. وي درباره اثبات وجود خدا، دلايل متعددي ارائه مي‏كند، از جمله مي‏گويد: اشياء از حيث كمال، مساوي نيستند و هر يك به نسبتي از كمال برخوردار است؛ بنابراين در بالاي همه آنها، بايد كمال مطلق موجود باشد تامنبع بهره‏برداري اشياء و موجودات گردد و آن موجود، خداست. آنسلم هم‏چنين به برهان ديگري درباره خدا اشاره مي‏كند. بر اساس اين نظر، بايد موجودي باشد كه نتوان كامل‏تر از آن را تصور نمود. پسْ موجودي كه كمالش مطلق باشد وجود دارد، پس خدا وجود دارد. به عبارت ديگر آنچه ممكن الوجود باشد و بودنش ضروري باشد، وجود دارد. اين برهان كه به برهان وجودي معروف است، با آنكه مستلزم دور و تسلسل است مورد توجه فلاسفه بزرگ نيز قرار گرفت. آنسلم با اين‏كه يك كشيش مؤمن و پارسا بود،برخلاف اعتقاد بسياري از افراد آن زمان، فلسفه را گمراه كننده و مايه تباهي انسان نمي‏دانست بلكه معتقد بود كه چون تعلق خاطرش به فلسفه كاملاً بي‏شائبه است پس افراد مي‏توانند با حفظ بي‏طرفي و تا آن‏جا كه مباني اعتقاديشان اجازه مي‏داد، از مباني فلسفه در راه اثبات وجود "كمال مطلق" استفاده كنند. آنسلم به علت افكار منطقي وقوي خويش شهرت فراوان كسب كرد و به عنوان قديس شناخته شد. سنت آنسلم سرانجام در پنجم مارس 1109م در 72 سالگي درگذشت.
10) تولد "گراردوس مركارتور" جغرافي‏دان برجسته بلژيكي (1512م): در زمينه جغرافيا، اعتبار دانش جغرافيايى يونان به پايان رسيد و عصر جغرافيايى نويني آغاز گرديد. گراردوس مركاتور سرانجام در پنجم گرهارْدْ كِرْمِرْ جغرافي‏دان بلژيكي كه به رسم معمول عصر خود، تخلّص لاتيني گراردوس مركاتور را براي خود برگزيده بود، در پنجم مارس 1512م در بلژيك به دنيا آمد. وي از جواني به جغرافيا و مسائل جغرافيايى علاقه‏مند بود. مركاتور در همان سال‏هاي جواني تصميم گرفت نقشه‏هايى براي دريانوردان تهيه كند. وي با همين فكر و تصميم، در سال 1534م، مؤسسه عالي جغرافيايى را تأسيس كرد و با استفاده از وسايل مهندسي كه شخصاً ساخته بود، به تهيه مجموعه‏اي از نقشه‏هاي جغرافيايى صحيح و دقيق پرداخت. اين در حالي بود كه در آن زمانْ، اصول جغرافيايى، صرفاً بر پايه عقايد و نظرات بطلميوس، دانشمند يونان باستان بود و نقشه‏ها نيز بر آن مبنا رسم مي‏شد. مركاتور هم نخست تحت تاثير نفوذ عقايد بطلميوس قرار گرفت. با اين حال، بزرگ‏ترين پيشرفت مركاتور در سال 1568م رخ داد. وي كوشيد تا سطح كروي زمين را روي سطحي صاف و مستوي بكشد. بديهي است كه ضمن انتقال از سطح كروي به سطح مسطح، تغيير شكل‏هايى روي مي‏داد كه اجتناب‏ناپذير بود. مركاتور به اين فكر افتاد كه از تصوير استوانه‏اي استفاده كند. بدين ترتيب كه وي استوانه‏اي در نظر گرفت كه مقياس شعاع قاعده آن برابر شعاع كره زمين بود. وي چراغي را در مركز زمين فرض كرد كه نور اين چراغ، سايه قسمت‏هاي مختلف زمين را بر سطح استوانه مي‏افكنْد. حال اگر استوانه، گسترش يافت، نقشه از سطح كروي بر صفحه مستوي و صاف به وجود مي‏آمد. اين همان است كه به "تصوير مركاتور" تعبير مي‏شود. از ويژگي‏هاي اين نقشه اين كه، نصف النهارها به صورت عمودي و موازي يك‏ديگر هستند. اين نصف النهارها از دو طرف بر سطح كُره به تدريج به يك‏ديگر نزديك شده و در قطبين به هم ملحق مي‏گردند. امروزه بيشتر نقشه‏هاي جغرافيايي بر طبق اصول تصوير مركاتور ترسيم مي‏شود. مركاتور سال‏هاي آخر عمر خود را به تهيه مجموعه‏اي از نقشه‏هاي مختلف اروپا گذرانيد. با كارهاي مركاتور دسامبر 1594م در 82 سالگي در آلمان درگذشت.
11) درگذشت "پيرسيمون لاپْلاس" رياضي‏دان بزرگ فرانسوي (1827م): پيرسيمون ماركويس لاپلاس فيزيك‏دان و اخترشناس فرانسوي در 23 مارس 1749م درفرانسه به دنيا آمد. از كودكي لاپلاس چيز مهمي در دست نيست و خودش هم آن را مخفي مي‏كرد. با اين حال، از كودكي به رياضيات علاقه فراواني داشت و به سرعت در آن پيشرفت كرد. لاپلاس در 18 سالگي عقايد و افكار خود را براي دالامبِر، بزرگ‏ترين رياضي‏دان وقت فرانسه نوشت ولي دالامبر توجهي به آن‏ها نكرد. پس از چندي، لاپلاس با تهيه رساله‏اي در باب مكانيك بر دالامبر غلبه كرد و به سمت استاد مدرسه نظامي پاريس انتخاب شد. اولين مسئله مورد توجه لاپلاس، دنبال نمودن كار اسحاق نيوتن دانشمند انگليسي بود. زيرا نيوتن قانون اصلي مكانيك آسماني را يافته بود و لاپلاس مي‏خواست اين قانون را در مورد تمام اجسام منظومه شمسي به كار بَرَد. وي در ابتدا قوانين مكانيك سيارات راتعيين كرد و عنوان كرد كه اگرچه وضع سيارات نسبت به خورشيد تغيير مي‏كند ولي اين تغييرات، تناوبي است. لاپلاس تمام اين اكتشافات را تحت عنوان مكانيك آسماني در 5 جلد منتشر ساخت ولي چون فهم مطالبش براي همه مقدور نبود لذا كتاب شرح دستگاه جهان را با روش آسان‏تري نگاشت. لاپلاس هم‏چنين درباره حركت ماه، سيارات و ستارگان دنباله‏دار و جزر و مد درياها، مطالعه و تحقيقات بسيار انجام داد و نظريه‏هايى ارائه نمود. براساس نظريه سحابي لاپلاس، سحاب چرخنده بزرگي، مدت زيادي در فضا حركت مي‏كرده است. به مرور زمان، گازهاي فروزاني از آن جدا شده، خورشيد و سيارگان را تشكيل داده است و تكه جدا شده از سحاب، كرات مستقل و اقمارشان را به وجود آورده است. نظريه لاپلاس گرچه با مخالفت‏هايى روبرو شد اما سرانجام اعتبار و ارزش خود را به دست آورد. با اين حال بيشتر شهرت او به سبب ارائه فرضيه آفرينش و تشكيل جهان و منظومه شمسي است. لاپلاس درباره تشكيل زمين بر اين عقيده بود كه زمين، ميليون‏ها سال قبل، از ستاره مذاب خورشيد جدا شده است. زمين از آن پس در فضاي بي‏پايان به دور خورشيد به چرخش درآمد و طي مرور زمان، سرد و سخت گرديده است. هم‏چنين چون بخارْ اطراف آن را گرفته بود، باران‏هاي شديدي باريده است و با پر شدن گودال‏هاي اين سياره، درياها پديدار شدند. لاپلاس در شيمي نيز دست به آزمايش‏هايى زد و به يافته‏هايى رسيد. او ثابت كرد كه مقدار حرارت لازم براي تجزيه يك جسمِ مركب به عناصر سازنده آن، درست معادل حرارتي مي‏باشد كه هنگام تركيب عناصر سازنده و تشكيل جسم مركب به دست مي‏آيد و اين كشف، آغاز شيمي حرارتي بود. در فيزيك نيز لاپلاس به اندازه‏گيري گرماسنجي مربوط به حرارت مخصوص مواد و به فعل و انفعالات شيميايى و بيان فرمول ظاهراً زائد است، تغييرات يك گاز و به كار بستن آن در تعيين سرعت سير صوت پرداخته است. لاپلاس علاوه بر نجوم و رياضيات، استاد بزرگ فيزيك نيز بود و درباره لوله‏هاي مويين و انتشار امواج صوتي، مطالعات فراواني داشت. پيرسيمون لاپلاس سرانجام در پنجم مارس 1827م در 78 سالگي جان سپرد و آخرين حرف او اين بود كه: آنچه مي‏دانيم بسيار ناچيز است و آنچه نمي‏دانيم، عظيم و وسيع است.
12) درگذشت "الكساندر ولتا" فيزيك‏دان معروف ايتاليايي (1827م): الكساندر ولتا كه بعدها وُلت ناميده شد، در هجدهم فوريه 1745م در شهر كومو در ايتاليا به دنيا آمد. وي تا هفت سالگي، كودكي عقب مانده مي‏نمود اما تحصيلات خود را ادامه داد و به مباحث برق علاقه‏مند شد. ولتا در 29 سالگي به سمت استاد فيزيك دبيرستان شهر منصوب شد و پنج سال بعد به سمت استادي فيزيك يكي از دانشگاه‏هاي ايتاليا مفتخر گشت. الكساندر ولتا هم‏زمان با تدريس در دانشگاه، به مطالعه و تحقيق نيز پرداخت و موفق شد دستگاه اندازه‏گيري مقدار برق يا الكترومتر، وسيله‏اي براي ذخيره كردن الكتريسيته و نيز دستگاه الكتروفور براي توليد الكتريسيته ساكن را بسازد. ولتا در سال 1800م دو عنصر سديم و پتاسيم را با استفاده از جريان الكتريسيته براي تجزيه يك محلول كشف كرد كه اين روش، الكتروليز ياعمل تجزيه مواد شيميايى با برق ناميده شد. وي هم‏چنين در سال 1808م، براي اولين بار صاعقه توليد شده از الكتريسيته را به وسيله كربن به وجود آورد. ولتا مدتي بعد، پيل الكتريكي را اختراع كرد كه به نام خودش، "پيل ولتا" ناميده شد. اختراع ولتا، نوآوري جالبي بود كه راه تازه‏اي را در پيشرفت علم گشود. با استفاده از پيل ولتا، شيمي‏دان‏ها و دانشمندان توانستند در مدت زمان كوتاهي،آب را به دو عنصر اكسيژن و هيدروژن تجزيه كنند. با اين اختراع، آوازه شهرت ولتا در جهان آن روز پيچيد و افتخارات فراواني نصيب او ساخت. پيل ولتا در حقيقت، بشر را در آستانه بهره برداري از نيروي برق قرار داد و جامعه را به سوي جهاني نو سوق داد. الكساندر ولتا سرانجام در 5 مارس 1827م در 82 سالگي درگذشت. 66 سال پس از مرگ الكساندر ولتا در سال 1893م، دانشمندان علم الكتريسيته، كنگره‏اي تشكيل دادند و به اتفاق آرا، واحد نيروي محركه برق را به افتخار الكساندر ولتا، ولت نام نهادند.
13) مرگ "هنري راولين سون" محقق و خاورشناس انگليسي (1895م): هنري كروزْويك راوْلين‏سون خاورشناس معروف انگليسي در 11 فوريه 1810م در نزديكي آكسفورد انگلستان به دنيا آمد. وي پس از طي تحصيلات متوسطه، وارد ارتش شد و از طريق شركت هند شرقي عازم هندوستان گرديد. راولين سون درجريان اين سفر به فراگيري زبان و ادبيات فارسي تشويق شد و اين زبان را آموخت. آشنايى و تسلط او به زبان فارسي باعث شد تا به همراهي جمعي از افسران انگليسي جهت آموزش نظامي به ايران اعزام شوند. از آنجايى كه راولين سون فارسي را به رواني حرف مي‏زد مورد توجه شاه ايران و مقامات دربار قرارگرفت. وي پس از چندي به كرمانشاه عزيمت كرد و به تحقيق و بررسي درباره سنگ نوشته‏هاي آثار باستاني كرمانشاه مشغول شد. از اين رو تا زماني كه در ايران بود از كتيبه‏هاي تخت جمشيد، كتيبه‏هاي ميخي طاق بستان و كوه بيستون رونوشت برداشت و سال‏ها بر روي آنها مطالعه نمود تا توانست به كشف آنها نائل آيد. خواندن كتيبه‏هاي بيستون مانند كليدي بود كه درهاي بسته تاريخ قديم را باز كرد. هم‏چنين نبوغ راولين سون در پيدا كردن اين كليد و ترجمه سنگ نوشته‏هاي ميخي، از كاميابي‏هايى است كه نصيب وي شد. او اين متون را ترجمه كرد و ترجمه‏اي از آن را به زبان فارسي به محمدشاه قاجار اهدا نمود. توفيق او در اين امر باعث شد تا كمپاني هند شرقي به او مدال طلا دهد و به عنوان نماينده پارلمان انگلستان انتخاب گردد. راولين‏سون چندي پس از آن به عنوان وزيرمختار به ايران آمد اما كار اصلي او همچنان تحقيق در تاريخ ايران و متون ميخي بود. هرچند در اين ميان به عنوان وزيرمختار بريتانيا، سياست‏هاي استعماري انگلستان را در منطقه دنبال مي‏كرد و در جستجوي مطامع استعمار پير هم بود. در كنار آن، موفقيت‏هاي علمي راولين سون موجبات عضويت وي در انجمن‏هاي علمي متعددي را فراهم آورد و القاب و عناوين زيادي را دريافت كرد. از راولين سون آثاري بر جاي مانده كه كتب كتيبه ميخي فارسي در بيستون، مطالعات درباره كتبيه‏هاي ميخي آسياي غربي و يادداشت‏هايي درباره قديمي‏ترين ادوار تاريخي بابل و مقالات متعدد ديگر از آن جمله‏اند. هنري كروزويك راولين سون سرانجام در پنجم مارس 1895م در 85 سالگي درگذشت.
14) مرگ "ژوزف استالين" رهبر ديكتاتور اتحاد جماهير شوروي سابق (1953م): ژوزف ويساريونوويچ جوگاشويلي موسوم به استالين ديكتاتور سفاك شوروي سابق، در 21 دسامبر 1879م در شهري نزديك تفليس در گرجستان به دنيا آمد. وي در حين تحصيل به علت فعاليت‏هاي سياسي از كالج الهيات تفليس اخراج شد. استالين در 19 سالگي به سازمان زيرزميني و مخفي سوسيال دموكرات ماركسيست تفليس پيوست و پس از دستگيري بارها از زندان گريخت. استالين از سال 1902م به بعد به مدت پانزده سال در حال تبعيد و زندان بود و حتي پنج بار از تبعيدگاه سيبري گريخت. وي در سال 1905م با لنين آشنا شد و به عنوان نماينده مخفي بلشويك‏ها عازم گرجستان گرديد. او در 1917 همراه با لنين، انقلاب موفق بلشويكي را به پيروزي رساند و از طرف لنين به وزارت كشور روسيه منصوب شد. استالين در سال 1922م به جانشيني لنين كه به علت بيماري توان انجام كار نداشت برگزيده شد و از اين تاريخ به بعد، استالين با قبضه كردن تشكيلات حزب كمونيست به تدريج قدرت را به دست گرفت. در اواخر سال 1922م، استالين براي اينكه رهبري بلامنازع كشور را به دست بگيرد، لنين را به عنوان استراحت و معالجه و در واقع براي دخالت نكردن در امور، به شهر كوچك گوركي در پنجاه كيلومتري مسكو منتقل كرد و ارتباط او را با خارج به تدريج قطع نمود. در اين زمان، لنين يادداشتي براي رهبران حزب كمونيست شوروي نگاشت و در آن خواستار بركناري استالين از مقام دبيركلي حزب گرديد. اما مزدوران استالين مانع رسيدن اين نامه به دست شوراي مركزي حزب كمونيست گرديدند به طوري كه اين يادداشت، سي سال پس از مرگ استالين و در واقع شصت سال پس از نگارش آن، افشا شد. استالين، پس از مرگ لنين در 1924م حاكم مطلق شوروي گرديد. از لحظه مرگ لنين هر دستور استالين واجب الاجرا بود و در اين راه هرگونه مخالفتي را با كشتار مردم و حتي بزرگان و افراد برجسته پاسخ مي‏داد. استالين پس از مرگ لنين، ياران و همكاران نزديك خود را كه رقباي بالقوه خود تشخيص مي‏داد، يكي پس از ديگري از مقامات حزبي و دولتي بركنار نمود. وي در سال 1927م نخستين برنامه پنج ساله اقتصادي شوروي را با هدف اشتراكي كردن كشاورزي و ايجاد واحدهاي بزرگ صنعتي آغاز كرد و ميليون‏ها دهقان روسي را كه حاضر نبودند با رها كردن زمين خود، در مزارع دولتي و اشتراكي كار كنند، قتل عام نمود. در دهه 1930 و همگام با تأسيس سازمان پليس مخفي، صدها هزار نفر از مردم، دچار تصفيه‏هاي خونين شدند و ميليون‏ها نفر به سيبري و اردوگاه‏هاي كار اجباري تبعيد گشتند. در اين دهه، سازمان پليس مخفي شوروي به عنوان منفورترين و سهمناك‏ترين سازمان‏هاي پليسي جهان، تقريباً از تمامي اقشار جامعه و حتي بسياري از مقامات ميانه‏رو حزب كمونيست شوروي سابق را به جوخه آتش سپرد. در جريان اين تصفيه‏ها، عده‏اي از برجسته‏ترين فرماندهان ارتش سرخ نيز دستگير، محاكمه و تيرباران شدند و تعميم اين تصفيه تا رده‏هاي پايين افسران ارتش سرخ، توان نظامي شوروي را در آستانه جنگ دوم جهاني تحليل برد. واژه سياسي استالينيسم، بيانگر اختناق هولناك سال‏هاي زمام‏داري استالين به ويژه در دهه 1930م مي‏باشد. استالين از 1941 تا 1945 جنگ عليه آلمان را رهبري كرد و با شركت در كنفرانس تهران و يالتا نفوذ قابل ملاحظه‏اي براي شوروي در اروپا و سازمان ملل كسب كرد. استالين در سال‏هاي پس از جنگ سياست دوري از غرب را در پيش گرفت كه بعدها به سياست پرده آهنين معروف شد. ژوزف استالين سرانجام در پنجم مارس 1953م پس از عمري جنايت و خون‏ريزي، در 74 سالگي درگذشت و بسياري از مردمان را از شرّ خويش راحت كرد. از آثار معروف استالين مي‏توان از كتاب‏هاي مسائلِ لنينيسم، اساس لنينيسم، تاريخ اتحاديه حزب كمونيست و رساله‏هاي راه قدرت، وظيفه جوانان، امپرياليسم عاليترين مرحله كاپيتاليسم و جنگ آزادي ملي نام برد. پس از ژوزف استالين، نيكيتا خروشچف به زمام‏داري شوروي رسيد.

[محب الحسین]

15 اسفند 1388 / 19 ربيع الاول 1431 / 6 مارس 2010



1) 15اسفندماه سال1364هجري شمسي: حضرت آيت الله آقاي حاج مرتضي حائري يزدي فرزند آيت الله حاج شيخ عبدالكريم حائري يزدي بينانگذارو مؤسس حوزه علميه قم پس ازيك عمرتلاش خستگي ناپذيركه درراه احيا و نشرعلوم و معارف اسلامي انجام داد دارفاني را وداع گفت. ايشان ازاعضاي خبرگان تدوين قانون اساسي نيزبودند.
2) روز درختكاري
3) مرگ "هلاكوخان" ايلخان خونخوار مغول (663 ق): در عهد مغول، شعبه‏اي از اين خاندان در ايران داراي يك سلسله‏ي پادشاهي شد كه آن را سلسله‏ي ايلخانان يعني خان‏هاي محلّي مي‏گويند. مؤسس اين سلسله، هلاكوخان مغول، برادر منگوقاآن است. هلاكو در آغاز ورود به ايران، قصد براندازي فرقه‏ي اسماعيليه را كرد و پس از تصرف قلعه‏هاي اين گروه، ركن‏الدين خُوَرشاه، آخرين شاه اسماعيلي را در 655 ق كُشت. سپس با هدف تسخير بغداد پايتخت خلافت عباسي، راهي اين شهر شد و پس از قتل عام بسيار و كشتار هزاران نفر از مردم و غارت پايتخت عباسيان، خليفه‏ي عباسي را به قتل رساند. با قتل المستعصم باللَّه، در ماه صفر 656 ق، دولت پانصد ساله‏ي بني‏عباس نيز منقرض گشت. از آن پس، شام را تصرف نمود و ولايات آن را غارت كرد. در نهايت، در حالي كه هلاكو قصد داشت بر مصر بتازد و شكست سردار خود را در اين كشور جبران كند، در آذربايجان به ديار نيستي رفت و در 48 سالگي پس از عمري جنايت و كشتارهاي وحشتناك، مُرد.
4) رحلت آيت اللَّه ميرزا حسن علياري (1358 ق): آيت اللَّه ميرزا حسن علياري مجتهد عالي قدر و راوي بزرگ مسلمان، در يكي از روستاهاي توابع تبريز به دنيا آمد. در جواني علوم معقول و منقول، رياضيات و ديگر مقدمات دروس ديني را نزد پدرش فرا گرفت. آيت‏اللَّه علياري براي ادامه‏ي تحصيلات ديني به حوزه‏ي علميه‏ي نجف اشرف رفت و در محضر درس اساتيد برجسته‏ي آن حوزه هم‏چون آيات عظام ميرزا ابوالقاسم حائري و فاضل شربياني شركت كرد و بهره‏هاي فراوان علمي برد. ايشان كه از بزرگان علم و ادب و از فقهاي اسلام به شمار مي‏رود داراي آثار متعددي است كه از جمله‏ي آن‏ها مي‏توان به كتاب صراطُ النَّجاة و جامِعُ السَّعادَه در دو جلد، اشاره كرد.
5) پايان جنگ‏هاي سيزده ساله در اروپا (1714م): جنگ‏هاي 13 ساله اروپا در 14 مه 1702م به تحريك انگلستان و پس از بروز اختلافاتي درباره سلطنت در اسپانيا آغاز شد. در اين سال و بر اساس قرارداد موسوم به "تجزيه" قرار بود با مرگ پادشاه اسپانيا، تاج و تخت آن به فرمان‏رواي اتريش برسد كه ادعاي فرانسه براي پادشاهي بر اسپانيا، باعث شعله‏ور شدن جنگي شد كه 13 سال بطول انجاميد و در جريان آن، هزاران نفر از نيروهاي طرفين، جان خود را از دست دادند. جنگ‏هاي سيزده ساله ميان فرانسه و اسپانيا از يك سو و دولت‏هاي عضوِ اتحاد كبير لاهه يعني انگليس، هلند و آلمان از سوي ديگر روي داد. اين جنگ‏ها سرانجام در 6 مارس 1714م به موجب معاهده راش تات كه ميان شارل ششم، امپراتور پروس و اتريش و لويي چهاردهم شاه فرانسه به امضا رسيد، خاتمه پذيرفت.
6) تولد "والنتينا تروشكوا" اولين زن فضانورد جهان (1937م): والنتينا تِروشكوا، اولين زن فضانورد جهان، در 6مارس 1937م در شوروي سابق به دنيا آمد. وي در جواني پس از شركت در دوره‏هاي چتربازي، باموفقيت در اين دوره، به درجه كاپيتاني در نيروي هوايى شوروي نائل گرديد. وي هم‏چنين به قهرماني چتربازي دست يافت و از آن پس به تمرين خلباني پرداخت. به دنبال احراز شايستگي‏هاي فراواني كه تروشكوا از خود نشان داد، به او اجازه تمرينات فضايى داده شد. وي سرانجام در 16 ژوئن 1963م، در 26 سالگي، به عنوان اولين زن فضانورد جهان، پرواز فضايى خود را با سفينه "وستوك 6" آغاز نمود. والنتينا در حالي اين سفر را به انجام رساند كه دو سال از پرواز فضايى يوري گاگارين، اولين مرد فضانورد جهان و هم‏وطن او گذشته بود. تروشكوا موقعي در مدار خود قرار گرفت كه فضانورد ديگر شوروي مشغول گردش به دور كره زمين بود. وي مدت سه شبانه روز در فضا بود و 48 بار به دور زمين چرخيد. تروشكوا، علاوه بر اين امور، به كارهاي سياسي و اجتماعي نيز علاقه داشت و چندين سال رياست كميته زنان اتحاد جماهير شوروي را برعهده گرفت.
7) روز ملي و استقلال كشور افريقايي "غنا" از استعمار انگلستان(1957م): استعمار سرزمين غنا از قرن پانزدهم ميلادي با ورود پرتغالي‏ها به اين كشور افريقايى آغاز شد. پس از پرتغال، اين سرزمين كه به سرزمين طلا شهرت يافته بود، تحت استعمار انگلستان قرار گرفت. اما قيام‏هاي استقلال طلبانه مردم غنا در اواسط قرن بيستم، مقدمات خودمختاري اين كشور را فراهم كرد. به دنبال اين قيام‏ها، نخستين انتخابات عمومي در غنا برگزار شد و قوام نكرومه به نخست وزيري رسيد. او در 6 مارس 1957م غنا را مستقل اعلام كرد و در سال 1960 آن را جمهوري خواند اما در سال 1966، دولت ملي نكرومه با يك كودتا سرنگون شد. از آن پس، غنا شاهد كودتاهاي نظامي متعددي بوده است. كشور غنا 238/537 كيلومتر مربع وسعت و بيش از 20 ميليون نفر جمعيت دارد. داراي نژاد سياه و زبان انگليسي مي‏باشد و پيش‏بيني مي‏شود كه جمعيت آن تا سال 2025م بيش از 36 ميليون نفر گردد. اين كشور با نظام سياسي جمهوري چند حزبي با يك مجلس قانون‏گزاري اداره مي‏شود. واحد پول آن سدي و پايتخت آن شهر اكرا مي‏باشد. از شهرهاي مهم آن كوماسي و تمالي است. 6 مارس سال‏روز استقلال اين كشور از انگلستان و روز ملي غنا نيز مي‏باشد.
8) خروج ارتش رژيم صهيونيستي از غزّه (1957م)
9) امضاي قرارداد الجزاير بين ايران و عراق درباره اختلافات مرزي دو كشور (1975م): در فرصت تشكيل اجلاس سران دول صادركننده نفت كه از تاريخ چهارم تا ششم مارس 1975م در الجزيره پايتخت الجزاير تشكيل گرديد، ايران و عراق طي اعلاميه مشتركي در روز ششم مارس، اعلام كردند كه درمورد رفع اختلافات دو كشور به توافق رسيده‏اند و امنيت و اعتماد متقابل را در امتداد مرزهاي مشترك خويش برقرار خواهند ساخت. طرفين تصميم گرفتند روابط حُسن هم‏جواري و دوستانه خود را به ويژه در راه حذف و از بين بردن كليه عوامل منفي و ايجاد همكاري متقابل برقرار سازند تا منطقه از هرگونه دخالت خارجي مصون بماند. به منظور اجراي تصميمات اتخاذ شده در الجزيره، وزيران امور خارجه ايران، عراق و الجزاير جهت تنظيم وامضاي سند حاوي اعلاميه الجزاير، چندين بار با يك‏ديگر ملاقات كردند كه در نهايت در 12 ژوئن 1976م به امضاي دو طرف رسيد. پس از توافق الجزيره، سطح روابط دو كشور به حد اعلاي خود رسيد و طرفين ضمن اعلام تصميم قاطع خود براي اجراي كامل مفاد اين قرار داد، از اقدامات جدي دو طرف در اجراي مفاد قرارداد الجزيره، به منظور پايان بخشيدن به كليه اختلافات معوقه بين دو كشور و حفظ مناسبات ديني و تاريخي و روابط حُسن هم‏جواري، ابراز خشنودي كردند. اما اين موافقت نامه كه به قرارداد 1975 الجزاير معروف گرديد بيش از پنج سال دوام نيافت و در 21 سپتامبر 1980م بانقض آشكار آن توسط صدام حسين رئيس جمهور بعث عراق، مرزهاي جمهوري اسلامي ايران مورد هجوم رژيم عفلقي قرار گرفت و جنگ هشت ساله‏اي به دولت و ملت ايران تحميل شد. در پايان جنگ و در شكستي مفتضحانه، صدام حسين حاكم ديكتاتور دولت عراق، دوباره اين قرارداد را به رسميت شناخت.

[محب الحسین]

16 اسفند 1388 / 20 ربيع الاول 1431 / 7 مارس 2010



1) 16اسفندماه سال1329هجري شمسي: علي رزم آرا نخست وزيروقت ايران و مهره سرسپرده استعمارانگليس بدست خليل طهماسبي مبارزمسلمان و ازياران نزديك مجاهد جليل القدرنواب صفوي درجمعيت فدائيان اسلام مورد قهرانقلابي قرارگرفت و كشته شد. رزم آرا درتيرماه همين سال پس ازاستعفاي منصوربه نخست وزيري رسيد و درعين حال برامورارتش نيزنظارت داشت. پس ازمعرفي او به عنوان نخست وزيرآيت الله كاشاني و دكترمصدق همراه با مردم به مخالفت علني و صريح با او برخاستند. قتل رزم آرا به منزله هشداري براي نمايندگان وابسته به انگليس درمجلس شانزدهم و مخالفان ملي شدن صنعت نفت بود. اما پس ازحركت انقلابي خليل طهماسبي و قتل رزم آرا كميسيون نفت اصل ملي شدن صنعت نفت را درسراسركشور پذيرفت.
2) 16اسفندماه سال1367هجري شمسي: درپي صدور حكم حضرت امام(رحمة الله علیه) مبني براعدام سلمان رشدي به سبب انتشاركتاب كفرآميزآيات شيطاني وزارت امورخارجه ايران قطع روابط ايران را با انگليس اعلام كرد. پس ازاين اقدام مجلس شوراي اسلامي طرح قانوني قطع كامل روابط ايران و انگليس را كه به امضاي بيش از100تن ازنمايندگان رسيده بود تصويب كرد. دولت انگليس نيزناچاركليّه ديپلماتهاي خود را ازايران فراخواند.
3) درگذشت "ابوسهل هروي" دانشمند و اديب (433 ق): محمد بن علي هروي نحوي ولغوي شهير، معروف به مؤذن، از ادباي قرن پنجم هجري قمري بوده است. وي داراي آثار قلمي از جمله اَسماءُ الاَسَد، اَسماءُ السَّيف و التَّلويحُ في شرحِ الفَصيح مي‏باشد. وفات وي در قاهره روي داد.
4) رحلت "ابوطيب طبري" فقيه واديب مسلمان (450 ق): ابوطيب طبري، فقيه و اديب مسلمان در سال 348 ق در آمل متولد شد و براي كسب دانش به نقاط مختلف سفر كرد. ابوطيب بالاخره در بغداد سكني گزيد و به درس و بحث پرداخت و در زمره‏ي علماي بزرگ زمان خود درآمد. وي تا پايان عمر طولاني خود، مسند قضا و افتاء را در بغداد برعهده داشت. ابوطيب طبري با ادبيات و شعر آشنا بود و اشعاري نيز سروده است. از جمله آثار ابوطيب مي‏توان به جواب في السّماع و الغِناء و التَّعليقةِ الكبري في الفروع در ده جلد، اشاره كرد.
5) وفات "محمد بن ابيوردي" شاعر و اديب(507 ق): از محمد بن احمد بن عثمان مشهور به ابيوردي، شاعر و اديب مشهور، به عنوان شاعري خوش قريحه و لغت‏شناسي اديب ياد شده است كه درعلم لغت، حديث، تاريخ و برخي از علوم ديگر استاد بود. وي در فن كتابت، مهارتي بسزا داشت و كُتُبش هنوز هم از جمله منابع مهم لغت به شمار مي‏رود. اشعار ابيوردي از زيبايي خاصي برخوردار بوده و بيان وي، شيرين و روان مي‏باشد. وي در اشعارش برخي معاني تازه را به نظم كشيده است. تاريخ ابيورد و طبقاتُ العُلوم از اوست. وفات ابيوردي در اصفهان روي داد.
6) درگذشت قدّيس "توماس آكويْناس" فيلسوف بزرگ ايتاليايي (1274م): قدّيس توماس آكويْناس، معروف به حكيم آسماني و يكي از بزرگ‏ترين قدّيسان كاتوليك، در سال 1226م در نزديكي شهر ناپْلْ ايتاليا در خانواده‏اي از طبقه ممتاز به دنيا آمد. وي در ابتدا در صومعه به فراگيري علوم مذهبي پرداخت و سپس در دانشگاه شهر ناپل به تحصيل فلسفه مشغول شد. آكويناس در دوران تحصيلْ غالباً خاموش و متفكر بود و پس از اتمام تحصيلات به مطالعه آثار فلسفي روي آورد، تا اين‏كه به نشر افكار خود مشغول گرديد. توماس آكويناس معتقد بود كه الهيات و علوم، تناقضي با يك‏ديگر ندارند زيرا سر و كار هر دو با حقيقت است و حقيقت هم قابل تجزيه نيست. وي بر اساس همين تفكر، به نوشتن شرح و تفسيرهايى بر آثار ارسطو پرداخت و كوشيد تا ميان فلسفه مابعدالطّبيعه ارسطويى با عقايد مسيحي و اخلاق يهوديت تلفيقي به وجود آوَرَد. اين عمل، يكي از بزرگ‏ترين كارهايى است كه در فلسفه صورت گرفته است و برجسته‏ترين مرحله فلسفه مدرسي و نظرات مطرح شده در مدارس قرون وسطي به شمار مي‏رود. در فلسفه مَدْرسي، كه نظام فلسفي قدماي كليسا بود، ايمان بر عقل ترجيح داده مي‏شد و عقل، متكي بر ايمان قلمداد مي‏گرديد. آكويناس هم‏چنين از آراء ابن رشد، فيلسوف مسلمان اندلسي، استفاده بسيار كرد و نظرات علمي خود را نيز بر آن افزود. او از اين مسير، تركيبي به وجود آورد كه نزديك به چهارصد سال، فلسفه رسمي حوزه‏هاي علمي و مذهبي اروپا بود و هنوز هم در ميان دانش‏پژوهاني كه مقيد به اصول ديانت كاتوليك هستند، محترم و معتبر است. آكويناس مانند نويسندگان انجيل معتقد بود كه بزرگ‏ترين خير و سعادت براي بشر، سير به سوي كمال الهي است. وي هم‏چنين همانند ارسطو بر اين عقيده بود كه در درون هر كس، صورتي يا نيرويى وجود دارد كه قادر است او را به فرشته‏اي تبديل كند. اكويناس علي رغم دارا بودن خانواده‏اي ثروت‏مند و بانفوذ، از جامعه فاصله گرفت و نظام انديشه‏اي خود را برپا كرد. برخي از عقايد او عبارت از اين است كه مي‏گفت: اگر شما به خوبي و نيكي خداوند ايمان داشته باشيد مي‏توانيد براي عالَمي كه اجزاي آن با هماهنگي در كارند و حقيقت اعلاي آن، رستگاري روح جاويدان آدمي است، يك فلسفه عقلاني طرح كنيد. او مي‏گفت: در حقيقت، ما به اين جهان آمده‏ايم تا از راه استيلا بر بدي‏ها به نيكي‏ها دست يابيم. زيرا بدي، تلاش براي جدا ساختن انسان از انسان، و انسان از خداست، اما نيكي، حاصل وحدت مجدد ميان خدا و انسان است. در اين ميان نيروي محركي كه ما را ياري مي‏رساند، عشق الهي به مخلوقات خود مي‏باشد. وي معتقد بود كه در خداوند، مادهْ به معني جنبه نقص وجود ندارد و تنها صورت يا كمال راه دارد. كليسا تا مدت‏ها از پذيرفتن آراء آكويناس خودداري مي‏كرد، ولي سرانجام فلسفه او را كه توميسم نام داشت پذيرفت. بزرگ‏ترين خدمت توماس اكويناس به پيشرفت علوم، توجه فوق العاده وي به مذهب اصالت عقل است. او مي‏گفت دليل و منطقْ عالي‏ترين وسيله در راه بسط مرزهاي دانش بشري است. همين طرز تفكر بود كه موجب شد علم و دانش كه مدت مديدي در اروپا از اعتبار افتاده بود و ميراث كفر و بت‏پرستي تلقي مي‏شد بار ديگر مورد توجه قرار گيرد و ارزش يابد. آكويناس، زندگي و حيات پس از مرگ را لازم مي‏دانست و آن را ادامه حيات انسان مي‏شمرد. توماس آكويناس سرانجام در هفتم مارس 1274م در 48 سالگي درگذشت. با اين حال، وي از كوتاهي كتاب زندگي خود در اين جهان متاسف نبود و مي‏گفت: اگر خداوند مرا در سني كمتر از ديگران، داناييِ بيشتر عطا كرده است، براي آن است كه مي‏خواسته است، زودتر مرا به سوي جلال و عظمت خود باز خوانَد.
7) آغاز استعمار "مراكش" توسط استعمارگران فرانسوي (1912م): كشور افريقايى مراكش از نيمه دوم قرن 19م به طور پراكنده مورد تجاوز دول اروپايى قرار مي‏گرفت و به ويژه اسپانيا توانست به امتيازاتي در اين منطقه دست يابد. با آغاز قرن بيستم دولت‏هاي انگلستان، فرانسه، آلمان و اسپانيا به صورت رسمي‏تر و آشكاري وارد صحنه جغرافيايى اين كشور شدند. اين امر در حالي صورت مي‏گرفت كه بر سر تسلط كامل بر كشور مراكش ميان دول اروپايى اختلافاتي برپا شده بود. در نهايت در 7 مارس 1912م ميان سلطان وقت مراكش و دولت فرانسه توافقنامه‏اي امضا شد كه به موجب آن، تحت الحمايگي مراكش توسط فرانسه رسميت مي‏يافت و فرانسه نيز متعهد مي‏شد منافع اسپانيا در اين منطقه را تامين نمايد و متصرفات اسپانيا در مراكش را محترم بشمارد. در اين ميان، با وجود اينكه دولت‏هاي سرسپرده استعمار، در مراكش به حكومت رسيدند، اما مبارزات مردم و از جمله قيام عبدالكريم ريفي و حوادث پس از جنگ جهاني دوم باعث شد تا كشور مراكش (مغرب) پس از حدود نيم قرن از سلطه فرانسه آزاد شده و در سال 1956م اعلام استقلال نمايد.(ر.ك: 2 مارس)
8) بازگشايي كانال سوئز پس از جنگ سوئز و خروج نيروهاي بيگانه (1957م) 9) 7مارس سال1936ميلادي: نيروهاي مسلح آلمان نازي وارد منطقه خلع سلاح شده رناني شدند و بدين ترتيب اولين تجاوزنظامي نيروهاي نازي درقرن20ميلادي روي داد. سپاهيان آلماني به فرمان آدلف هيتلرمقررات ورساي و معاهده لوكارنو را زيرپا گذاشتند و به اين منطقه وارد شدند. برطبق معاهدات ورساي و لوكارنو منطقه رناني كه مورد اختلاف آلمان و فرانسه بود بي طرف اعلام شده بود اما نيروهاي آلماني اين منطقه را كه عرض آن 50 كيلومتر بود دراين روزاشغال كردند.
10) 7مارس سال1957ميلادي: كانال سوئز معتبرترين و مهمترين معبردريايي شرق قارّه اِفريقا ازمبارزه‏هاي طولاني و پيگيرملت مسلمان مصربارديگرافتتاح شد. درپي ملي شدن كانال سوئزدرسال1956ميلادي به فرمان جمال عبدالناّصر رژيم اشغالگر قدس و قواي انگليس و فرانسه به خاك مصردرشبه جزيره سينا حمله كرد تا خليج عقبه را برروي كشتي هاي رژيم صهيونيستي بازكنند. درپي اين جنگها شبه جزيره سينا به تصرف آنها درآمد ولي با تهديد شوروي سابق و فشارسازمان ملل متحد قواي اشغالگر قدس ازشبه جزيره سينا خارج شدند. ازاين پس كانال سوئز كه درياي مديترانه را به درياي سرخ و درنتيجه اقيانوس هند متصل مي‎كند بطوركامل دراختياردولت مصركه درجنگ پيروزشده بود، قرارگرفت.
11) 7مارس سال1975ميلادي: علامه فيلسوف احمد محمد حيدر، اديب و مفسرسوري بدرود حيات گفت. او دردامان خانواده‎ا ي با تقوا پرورش يافت و ابتدا ادبيات عرب و تاريخ را فراگرفت و به مدد حافظه قوي خود نهج البلاغه را ازحفظ كرد. علامه احمد حيدر علاوه برديوان اشعارتأليفاتي چون«النَّغَمُ القُدسي، التَّكوينُ و التَّجَّلي و كِتابُ الخَيرات» دارد كه دربيان فضايل اميرالمؤمنين و ائمّه اطهار(علیهم السلام) است.

[محب الحسین]

17 اسفند 1388 / 21 ربيع الاول 1431 / 8 مارس 2010


1) 17اسفندماه سال1356هجري شمسي: درپي كشتاروحشيانه مردم مسلمان و انقلابي تبريزبه دست نظاميان رژيم ستمشاهي اكثردانشگاهها و مدارس متوسطه درسراسرايران براي اعتراض به اين اعمال غيرانساني به مدت يك هفته با تحريم كلاسهاي درس به حالت تعطيل واعتصاب عمومي درآمدند.
2) 17اسفندماه سال1368هجري شمسي: استاد حسين قوامي ازاستادان پرآوازه موسيقي اصيل ايراني ديده ازجهان فروبست. او مدت 7سال رديفها و دستگاههاي موسيقي را بخوبي آموخت و درسال 1367شمسي شوراي ارزشيابي مشاغل هنري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي نشان درجه يك هنري معادل دكتري به او اعطا كرد. استاد قوامي را پس ازفوت درامامزاده طاهركرج دركناراستاد بنان و مرتضي حنّانه به خاك سپردند.
3) 17اسفندماه سال1371هجري شمسي: استاد احمد عبادي راوي رديف و استاد كم نظيرسه تارو هنرمند ارزشمند عرصه موسيقي اصيل ايراني درگذشت. استاد عبادي ازابتداي تأسيس راديو با اين مركزهمكاري كرد. سبك استاد عبادي تركيبي ازشيوه پدرش ميرزا عبدالله و ابداعات وخلاقيتهاي خاص خودش بود كه براثرسالها ممارست بدست آورده بود. ازوي آثاربسياري درعرصه موسيقي بجاي مانده كه براي رهروان موسيقي سنتي ايران گنجينه‎اي گرانبهاست. ازجلمه اين آثار«اجراي كوكهاي مختلف سه تار است» كه حاصل 80 سال تجربه استاد عبادي است.
4) 21ربيع الاول سال 628 هجري قمري : « ابوبكرمحيي الدين محمّد» مشهور به ابن عربي از علماء و دانشمندان صوفيه دردمشق بدرود حيات گفت . وي در آندلس متولد شد و پس از تحصيل علوم متداول و رسمي آن روزگار به تزكيه نفس و سير و سلوك پرداخت . ابن عربي سفرهاي بسياري به تونس ، مكه ، بغداد ، حلب و آسياي صغير كرد و همه جا مورد احترام و تكريم قرارگرفت . اين عالم فاضل قائل به حديث وجود بود و از پيروان طريقه ظاهريه بشمار مي رفت . او از ابن عربي آثاري چون« فتوحات مكيه؛ و فُصُوصُ الحِكم» به جاي مانده است .
5) 21ربيع الاول سال 1243 هجري قمري : شهر ايروان در جريان دومين جنگ ايران و روس به تصرف قواي روسيه درآمد . اين شهر در زمان فتحعليشاه قاجار سقوط كرد و به روس ها واگذار شد . نتيجه اين شكست ، انعقاد عهدنامه تركمانچاي بود كه به موجب اين عهدنامه و بدليل بي تدبيري هاي شاه قاجار بخش وسيعي از اراضي شمالي آذربايجان و قفقاز از خاك ايران جدا و ضميمه روسيه شد .
6) قتل "مُنتصر" آخرين فرمانرواي سلسله‏ي ساماني (395 ق): اواخر دوران حكومت سلسله سامانيان به هرج و مرج و آشفتگي گذشت. خبر اوضاع نابسامان حكومت، ايلَك خان ترك از سرداران سلطان محمد غزنوي را به بخارا كشاند و او، شاه ساماني و شاهزداگان را دستگير كرده و به فرمانروايى آن سلسله پايان داد. آخرين شاهزاده‏ي اين خاندان، ابوابراهيم ملقب به منتصر بود كه چندبار با ايلك خان و ديگر مدعيان نبرد كرد ولي سرانجام شكست خورد و در مرو به دست يكي از روساي قبايل عرب كشته شد. با قتل منتصر، سلسله‏ي سامانيان پس از روي كار آمدن نُه پادشاه و حكومتي 110 ساله پايان پذيرفت و زمينه‏ي تشكيل سلسله "زَيّاريان" فراهم آمد.
7) تصرف شهر "ايروان" توسط قواي روسي در جريان دومين جنگ ايران و روس(1243ق): در جريان دومين جنگ ايران و روسيه در زمان فتحعلي شاه قاجار، عباس ميرزاي وليعهد، در ابتدا پيروزي‏هايى به دست آورد ولي بر اثر خيانت برخي از نيروهايش، قلعه‏ي استراتژيك عباس آباد در ايروان كه دژي محكم بود، به دست روس‏ها افتاد. پس از مدتي جنگ، عباس ميرزا شكست خورد و تبريز و اردبيل به دست قواي روسيه سقوط كرد. اين حادثه زمينه‏ي عقد قرارداد ننگين تركمانچاي گرديد و مناطق پهناوري از ايران را به خاك روسيه‏ي تزاري ملحق كرد.
8) مرگ "سرگئي پروكُفيف" نابغه موسيقي در روسيه (1891م): سرگئي پروكُفيف آهنگ‏ساز روسي، در 23 آوريل 1891م در شهري در جنوب روسيه به دنيا آمد. پدر و مادرش، از كودكي، او را با موسيقي آشنا كردند به طوري كه از 5 سالگي شروع به تصنيف آهنگ كرد و در 9 سالگي يك اپرا به نام غول تصنيف نمود. پروكفيف در 12 سالگي براي ادامه تحصيل در موسيقي نزد اساتيد زمان راه يافت و به عضويت كنسرت پطرْزْبورگ انتخاب شد. او در اين زمان، در حالي كه نوجواني بيش نبود، چندين سَنفوني و اُپِرا و قطعه موسيقي ساخت و به زودي كارهاي او موجب حيرت همگان گشت. پروكفيف هم‏زمان با انقلاب روسيه راهي اروپا شد و در پاريس به ساختن آثار ديگري مشغول گرديد. او در اين سال‏ها علاوه بر رهبري كنسرت، پيانيست هم بود و اپراهاي معروفي اجرا كرد. پروكفيف پس از 16 سال دوري از وطن به كشورش بازگشت و آهنگ‏هاي مشهوري ساخت. هرچند به دليل وجود حكومت كمونيستي، تمام آهنگ‏هاي او در تجليل از حكومت و سياست شوروي و كمونيسم بود.به علاوه، قطعه‏اي موسيقي براي اطفال ساخت كه در آن، حسِّ نفرت از غربي‏ها را هنگام جنگ كُره، در اطفال به وجود مي‏آورد. با اين حال تمامي آثار وي قبل از اجراي عمومي به سمع و نظر مقامات كمونيستي مي‏رسيد و در صورتي كه خارج از ايدئولوژي حزب نبود، اجازه اجرا داده مي‏شد. با همه اين سخت‏گيري‏ها، جلال و عظمت آهنگ‏هاي پروكفيف حتي بيش از اصول كمونيسم است. او، استيل پر آهنگ و كاملاً جديدي را با تكنيك‏هاي جاويدان و عالي موسيقي كلاسيك پيوند داد كه همگي از ابتكارات شخصي اوست. جنگ و صلح، فرزند ولخرج، عصر فولاد و دلقك از جمله آثار مشهور اين موسيقي‏دان روسي است. سرگئي پروكفيف سرانجام در حالي در هشتم مارس 1953م در 62 سالگي درگذشت كه آثار بزرگي از خود به جاي گذارده بود.
9) آغاز حاكميت حزب بعث در سوريه (1963م): هر چند سوريه بعد از جنگ جهاني دوم مستقل گرديد اما حوادث متعددي باعث شد تا آرامش سياسي پايدار دراين كشور برقرار نشود. وقوع جنگ با اسرائيل در سال‏هاي 1948 و 1956، شكل‏گيري و فروپاشي جمهوري متحد عربي و وقوع كودتاهاي پي‏درپي در سوريه، نمونه‏اي از مشكلات فرا روي اين كشور تازه استقلال يافته بود. در اين ميان، كودتاي 28 سپتامبر 1961 و خروج تدريجي سوريه از جمهوري متحده عربي، مرحله‏اي ديگر از حيات سياسي اين كشور را رقم زد. با اين حال حزب بعث سوريه آرام آرام جايگاه خويش را تثبيت مي‏نمود و از طريق افكار عمومي و جرايد، دولت را براي پذيرش خواسته‏هاي خود تحت فشار قرار مي‏داد. با مشخص شدن ضعف دروني و ناتواني دولت‏مردان و بروز اختلافات داخلي در هيأت حاكمه، يگان‏هايى از ارتش به فرماندهي افسران بعثي در 8 مارس 1963 دست به كودتا زده و ضمن سرنگوني دولت، حاكميت را به طور يك پارچه در اختيار گرفتند. كودتاگران كه نيروهاي برگزيده‏اي از تفكرات اجتماعي حزب بعث بودند در 24 مارس همان سال قدرت قانون گذاري و اجرايي را به "شوراي ميهني رهبري انقلاب" سپردند. حاكميت حزب بعث در سوريه پس از گذشت بيش از چهار دهه، همچنان ادامه دارد.
10) آغاز مبارزه "جبهه آزادي بخش مورو" عليه حكومت "ماركوس" در فيليپين (1968م): پس از انتخاب ماركوس به رياست جمهوري فيليپين در سال 1965م، حكومت ديكتاتوري وي تحت حمايت امريكا و كشورهاي غربي، به سركوب مخالفان خود اقدام كرد و تعداد زيادي را كشته و بسياري ديگر را به زندان افكند. اين امر اعتراضات متعددي را در كشور برانگيخت و گروه‏هاي متعددي عليه ديكتاتوري ماركوس تشكيل شدند. هم‏چنين از سال 1968م مبارزات خلق مسلمان جنوب كشور براي ايجاد يك كشور مستقل اسلامي شدت گرفت. در اين ميان، جبهه آزادي بخش مورو كه مهم‏ترين نيروي مخالف چريكي ماركوس بود به وجود آمد و از هشتم مارس همين سال به مدت حدود 20 سال به مبارزه مسلحانه عليه سياست‏هاي ضد اسلامي ماركوس ادامه داد. اما پس از بركناري ماركوس، در پي مذاكرات اين جبهه با دولت، طرفين در مورد آتش‏بس و امضاي قرارداد صلح به توافق رسيدند. بر اساس توافق فيمابين در 30 سپتامبر 1996م آتش‏بس برقرار شد و نيز قرار شد مسلمانان از كرسي‏هاي مخصوص در پارلمان برخوردار شده و در ديوان عالي كشور، دولت و رده‏هاي بالاي نيروي نظامي و انتظامي مشغول شوند. هم‏چنين براساس اين قرارداد، مسلمانان در ايالت مسلمان نشين ميندانائو به خودمختاري دست يافتند.
11) روز جهاني زن

[محب الحسین]

18 اسفند 1388 / 22 ربيع الاول 1431 / 9 مارس 2010


1) 18اسفندماه سال1275هجري شمسي: «سيد جمال الدين اسدآبادي» حكيم، فيلسوف و آزاديخواه جهان اسلام درگذشت. سيد جمال درجواني ازايران به هند رفت و اين آغازسفرطولاني او به سرزمينهاي اسلامي و مبارزه با استعماربود. سيد جمال درمصربا شيخ محمد عبده به ترويج افكاراسلامي پرداخت و براي اين كار «هفته نامه عُروَةُ الوُثقي» را منتشركرد. اين روزنامه پس از18شماره توقيف شد. سيد جمالُ الدّين اسدآبادي را مظهرانديشه اتحاد اسلام خوانده‎اند. او درمقطعي ازمبارزه خود به دعوت ناصرالدّين شاه به ايران آمد. اين شاه قاجاري قصد داشت ازوحدت اسلامي مورد نظررسيد و همچنين شخصيت سيد جمال به نفع خود سو بَرَد اما درمدتي كوتاه دريافت كه سيد و انديشه‎هايش براي او خطرناكند؛ ازاين رو وي را به عراق تبعيد كرد. جوهره افكارسيد جمال الدّين اسدآبادي را دروحدت مسلمانان جهان مي‎توان خلاصه كرد.
2) 22 ربيع الاول سال 575 هجري قمري : « ابوبكر محمد بن عمربن خليفه اموي »، مشهور به ابن خير محدث ، لغت شناس و قاري برجسته قرآن در قرطبه درگذشت . او در اشبيليه آندلس بدنيا آمد و نخستين استادش قاضي و خطيب شهر بود و تا پايان عمر استاد دركنار او باقي ماند. ابن خير همچون ديگر بزرگان ، علم آموزي را با دقت و پشتكار ، و شوق درآميخته بود و در اين راه رنج سفرهاي متعدد را در جستجوي استادان ديگر و علوم جديد برخود هموار كرد . شهرت ابن خير در روزگار ما بيشتر بواسطه اثر مهمش «فهرسه» مي باشد . اين كتاب حاوي اطلاعات ارزشمندي درباب آموزش هاي علمي در اسپانياي مسلمان قرن ششم هجري است و آگاهيهايي درباره كتابهاي مشهور و مرجع تدريس آن دوران و مكانهاي آموزشي به خواننده مي دهد .
3) وقوع غزوه‏ي "بني‏نضير" و بيرون راندن يهوديان از مدينه (4 ق): پس از واقعه‏ي غزوه‏ي احد و شكست سپاه اسلام در برابر بت‏پرستان و مشركان قريش، فرصتي براي يهوديان مقيم مدينه به دست آمد تا عليه پيامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) و مسلمانان مدينه توطئه و دسيسه نمايند. از جمله اين كه آنان با ترفندهايى قصد كشاندن پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به داخل قلعه‏ي بني‏نضير را نموده تا در آن جا به وي آسيبي رسانند. مسلمانان جهت تاديب آنان و خفه كردن نطفه‏ي نفاق، به قلعه‏ي آنان هجوم آورده و پس از 6 روز محاصره، يهوديان بني‏نضير را وادار به تسليم نمودند. آنان با پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) مصالحه نمودند كه جلاي وطن كرده و سرزمين و خانه‏هاي خود را در اختيار مسلمانان قرار دهند.
4) درگذشت "محيي الدين مغربي" منجم آندلسي (682 ق) محي الدين مغربي رياضي‏دان و منجم آندلسي در زادگاهش فقه را آموخت اما چون گرايش بيشتري به رياضي و نجوم داشت به مطالعه در اين علوم روي آورد و دانش بسيار اندوخت. محي الدين مدتي به عنوان دستيار خواجه نصيرالدين طوسي در رصد خانه‏ي مراغه به كار اشتغال داشت و در اين مدت، تجارب بسيار با ارزشي كسب كرد. وي داراي تاليفاتي از قبيل شكل القطاع و نيز تحرير اصول اقليدس مي‏باشد.
5) شهادت "شيخ خليفه مازندراني" رهبر نهضت سربداران‏خراسان توسط مغولان (736 ق)
6) افتتاح كليساي معروف "نُتْرْدام" در پاريس (1250م) كليساي نُتْرْدام، كليسايى است كه در قديم، محل دو زيارتگاه بود. در سال 1136م اسقف وقت پاريس تصميم گرفت به جاي دو زيارتگاه قديمي، بنايى بزرگ بسازد. از اين رو، در 22 ژوئن 1136م نخستين سنگ اين بنا گذاشته شد و پس از آن كه ساختمان اصلي آن در سال 1177م به پايان رسيد، نماي ظاهري و نيز صحن كليسا در سال 1196م خاتمه يافت. با اين حال دراوايل قرن سيزدهم تعميرات ديگري در آن انجام شد و سرانجام پس از 114 سال كه از زمان شروع ساخت آن گذشت، در نهايت در نهم مارس 1250م با شكوه و جلال خاصي افتتاح شد. كليساي نُتْرْدام در زميني به طول 130 متر و عرض 108 متر قرار دارد كه ارتفاع ساختمان آن 35 متر و تا نوك اين بنا، 69 متر مي‏باشد. اين كليسا سه در به نام‏هاي سِنْتْ آن، قيامت و حضرت مريم(س) دارد. از نكات برجسته كليساي نُتْرْدام، نقشْ برجسته‏هايي است كه فضايل و رذايل را مجسم مي‏سازد. كليساي معروف نُتْرْدام در پاريس به عنوان سمبل معماري كهن فرانسه، ساليانه پذيراي ميليون‏ها توريست از سراسر جهان است.
7) مرگ "ميكل آنْژْ" نقاش و مجسمه‏ساز بلندآوازه ايتاليايي (1475م) ميكل‏آنْژْ، نقاش، مجسمه ساز و معمار بزرگ ايتاليايى در 18 اوت سال 1475م در شهر كاپرزه ايتاليا متولد شد و با وجود مخالفت پدرش به نقاشي و مجسمه سازي پرداخت. ميكل آنژ به زودي، استعداد خود را در زمينه نقاشي، مجسمه سازي و معماري نشان داد و طي سال‏هاي بعد شاه‏كارهاي متعددي را خلق كرد. ميكل آنژ بيشترْ خود را پيكر تراش مي‏دانست. وي به عنوان هنرمندي از قرن شانزدهم ميلادي هم‏چون ديگر هنرمندان اين عصر، ناگزير بود تحت حمايت حامياني كه زر و زور كافي براي سفارش دادن كارهايى در خور نبوغ او داشتند، به سر بَرَد. در سراسر دوران زندگي، بلند پروازي‏هاي هنري ميكل آنژ، با هوس‏هاي اين حاميان و ناپايداري اجتماعي زمانه و رَشْكْمندي هنرمندان ديگر و نيز تعارض‏هاي اخلاقي كه از درون روح خود او سرچشمه مي‏گرفت، در معرض تهديد و بي‏حاصلي بود. با اين حال تركيبات او مورد قبول پيروانش قرار گرفت و در مدت چندين نسل، از آن‏ها تقليد مي‏شد. اهميت ميكل آنْژْ بيش از هر چيز در اين بود كه در هر دوره از كارش، از قوانين مرسوم فراتر مي‏رفت و قوانيني جديد بنياد مي‏نهاد. هنر ميكل آنژ گرچه بر تمامي شيوه‏هاي قديم فائق مي‏آمد، در عين حال با مشخصات هيچ سبكي قابل توضيح نبود. ميكل آنژ، به عنوان بزرگ‏ترين هنرمند عصر خود، تأثير فراواني بر هنر در دوره‏هاي بعد و نيز هنر در دوره رنسانس نهاد. وي در فن معماري نيز استاد بود و هنرش را در اين رشته با ساختن قصر فارِنْزْ و كتابخانه فلورانس نشان داده است. در سال 1505م، ميكل آنژ را به رم خواندندتا آرامگاهي براي پاپ بسازد. با اين حال پاپ تمايل داشت تا سقف كليساي سيسْتين را تزيين كند. كار اين سقف بين سال‏هاي 1508 تا 1512م به پايان رسيد. روحانيت عميق و شكوه و جلال اسلوب اين سقف، آن را به صورت يكي از شاه‏كارهاي بزرگ جهان درآورده است. هم‏چنين مجسمه‏هاي عظيم حضرت موسي(ع) و عيسي(ع) و كتيبه بزرگ كليساي سَن‏پيِر در رُم و تصوير عظيم و هنرمندانه روز محشر، از مهم‏ترين آثار ميكل آنژ به شمار مي‏روند. ميكل آنژ سرانجام در نهم مارس 1564م در 89 سالگي درگذشت.
8) تاج‏گذاري "نادرشاه افشار" و آغاز سلطنت افشاريه (1736م): پس از آرام شدن اوضاع داخلي ايران كه به دنبال شورش افغان‏ها و سقوط صفويه در كشور ايجاد شده بود نادر قلي افشار با درايت و جنگجويى خود توانست يكي پس از ديگري بر مشكلات فائق آيد و اوضاع را كنترل كند. وي در سال 1736م كليه معتمدان محلي و كشوري را در صحراي مُغان جمع كرد و شرحي از خدمات خود و بي‏كفايتي آخرين شاه صفوي خواند. سپس نادر از اين افراد خواست كه درباره سلطنت تعيين تكليف كنند و در اين ميان، حاضرين او را نامزد سلطنت كردند. نادر در ابتدا با سياست كاري سعي كرد از پذيرش سلطنت خودداري نمايد. اما سرانجام پس از يك ماه تامل به شرط اينكه كسي از خاندان صفوي حمايت نكند و تمامي شركت كنندگان بايد نسبت به نادر و فرزندان او وفادار باشند، سلطنت را پذيرفت. وقتي اين شرايط مورد پذيرش حضار قرار گرفت نادرقلي افشار در نهم مارس 1736م به نام نادرشاه افشار در دشت مغان تاج‏گذاري كرد. وي در طول نزديك به 12 سال سلطنت خود جنگ‏هاي مهمي از جمله جنگ با هند و عثماني كرد و غنايم بي‏شماري نصيب ايران نمود. نادر شاه در سال‏هاي پاياني عمر خود تغيير اخلاق داد و پس از كور كردن فرزندش، اغلب اطرافيان خود را كشت. در نتيجه تعدادي از سردارانش به سراپرده او حمله كردند و او را از پاي درآوردند. نادرشاه افشار به دليل جنگ‏هاي فراوان و كشورگشايي‏هايي متعدد به عنوان "ناپلئون شرق" معروف است.
9) درگذشت "هانري فابر" دانشمند فرانسوي (1915م): ژان هانري فابر دانشمند علوم طبيعي و حشره شناس معروف فرانسوي در 20 ژانويه سال 1823م در فرانسه به دنيا آمد و بعد از اتمام تحصيلات خود به تحقيق و مطالعه در علوم طبيعي پرداخت. وي علاوه بر تدريس، وقت خود را جهت مطالعه پيرامون مسائل زيست‏شناسي و رفتار حشرات اختصاص داد و به علت مطالعه و كنكاش فراوان درباره حشرات به او "شيفته حشرات" مي‏گفتند. فابر نخستين دانشمندي بود كه درباره مكانيسمِ واكنش‏هاي غريزي جانوران، به ويژه حشرات براي حفظ حياتشان به تحقيق جامع پرداخت و اطلاعات ارزش‏مندي نيز به دست آورد و نتيجه تحقيقات و مطالعات خود را در قالب نزديك به 40 اثر علمي ارائه نمود كه 10 جلد از آن به عنوان "يادداشت‏هاي حشره‏شناسي" كه طي 28 سال نگاشته شده، به موضوع مورد علاقه وي اختصاص دارد و حاوي مشاهدات و نظرات وي درباره رفتار حشرات مي‏باشد. ديگر آثار فابر عبارتند از: زندگي اجتماعي در دنياي حشرات و اطلاعات مقدماتي درباره علم طبيعي. هرچند در اين ميان، نظرات فابر به ويژه در مورد اثبات غريزه در حشرات، باعث برپا شدن بحث‏هاي فراواني شد و انتقاداتي را نيز برانگيخت. وي سرانجام در 9 مارس 1915م در 92 سالگي درگذشت.
10) مرگ "مناخيم بگين" سياست مدار و از پايه گذاران رژيم صهيونيستي (1992م): مناخيم بگين، سياست‏مدار كهنه‏كار رژيم صهيونيستي در 16 اوت 1913م در منطقه بالتيك در لهستان به دنيا آمد. وي پس از اتمام تحصيلات دانشگاهي، به فرماندهي سازمان يهودي ايرْگون كه كار انتقال يهوديان به فلسطين اشغالي را بر عهده داشت انتخاب گرديد. بگين در سال 1948م، جنبش سياسي موسوم به هروت را كه منعكس كننده افكار و عقايد وي و همفكرانش بود پايه‏ريزي كرد و در سال بعد نيز به عضويت پارلمان اسرائيل موسوم به كِنِست درآمد. او در سال 1967م وزير مشاور در امور خارجي و در سال 1977م نخست‏وزير رژيم صهيونيستي گرديد و اين سمت را تا سال 1982م حفظ كرد. آغاز توسعه سريع شهرك‏هاي يهودي‏نشين، الحاق جولان به قلمرو رژيم صهيونيستي، تلاش براي انتخاب بيت المقدس به عنوان پايتخت اسرائيل، طرح تجاوز سراسري به لبنان در سال 1982م و پيشروي تا بيروت و بالاخره قتل عام ساكنين اردوگاه‏هاي صبرا و شتيلا از مهم‏ترين رخدادهاي دوران پنج ساله نخست وزيري ننگين وي محسوب مي‏شوند. او در دوران نخست‏وزيري خود با كمك‏هاي اطلاعاتي گسترده سازمان‏هاي جاسوسي رژيم صهيونيستي موساد و سازمان جاسوسي امريكا، سيا و بهره‏گيري از دستگاه‏هاي ارتباط جمعي غربي و صهيونيستي، انور سادات، رئيس يكي از بزرگ‏ترين كشورهاي عربي يعني مصر را فريفت و با انعقاد پيمان كمپ ديويد در سال 1978م، با نشان دادن خود به عنوان چهره‏اي طلح‏طلب به دريافت جايزه صلح نوبل نائل گرديد. بگين در سال‏هاي پس از استعفاي خود دچار نوعي بيماري جنون و عدم تعادل رواني گرديد و سرانجام بر اثر حمله شديد قلبي در نهم مارس 1992م در 79 سالگي جان سپرد. مناخيم بگين، سياست‏مدار اسرائيلي، به عنوان يكي از ستون‏هاي اصلي حاكميت سياسي اسرائيل ظرف نيم قرن بود. او از زماني كه وجود صهيونيست‏ها در جغرافياي خاورميانه فقط در حد چند گروهك آدمكش و تروريست خلاصه مي‏شد و هرگز چيزي به نام دولت اسرائيل در فلسطين اشغالي وجود نداشت، از اركان اصلي نظام آتي صهيونيستي محسوب مي‏شد. بگين طي پنجاه سال تاريخ فعاليت‏هاي سياسي خويش، يك شاخص براي ترسيم ماهيت نظام حكومتي اسرائيل بود. تاريخ جنايات، تروريسم، تخريب، آدمكشي، قتل، غارت و شكنجه در اسرائيل با تاريخ حيات سياسي بگين ارتباطي ناگسستني دارد و با آن عجين شده است.

[محب الحسین]

19 اسفند 1388 / 23 ربيع الاول 1431 / 10 مارس 2010



1) 19اسفندماه سال1360هجري شمسي: آيت الله حاج شيخ عبدالرّحيم ربّاني شيرازي فقيه برجسته و مبارز خستگي ناپذير شيعه درگذشت. آيت الله شيرازي مبارزات سياسي خود را ازسال1342شمسي آغازكرد و تا پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي بارها زنداني يا به مناطق گوناگون تبعيد شد. آيت الله شيرازي نماينده شيرازدرمجلس خبرگان بود و سرانجام دراين روز هنگاميكه عازم شركت درجلسه شوراي نگهبان درتهران بود درحادثه رانندگي درگذشت.
2) 19اسفندماه سال1363هجري شمسي: حاج حبيب الله افتخاريان فرمانده سپاه مريوان به شهادت رسيد. وي درزمان ورود حضرت امام به ايران ازمحافظان ايران بود و سپس همراه شهيد چمران درجنگهاي نامنظم و پاكسازي جنگهاي گيلان و مازندران ازشرمنافقان حضوري فعال داشت. معاونت قرارگاه حمزه سيّد الشّهدا درجنوب و فرماندهي لشكر25كربلا ازجمله مسئوليتهاي اين شهيد بزرگواربود. آخرين مأموريت شهيد افتخاريان فرماندهي سپاه مريوان بود و درهمين مأموريت به هنگام هدايت مردم به پناهگاهها به فيض شهادت نائل آمد.
3) 19اسفندماه سال1367هجري شمسي: دكترعباس رياضي كرماني منجّم و رياضيدان معاصرايراني درگذشت. دكتررياضي كرماني ازاستادان برجسته دانشكده علوم دانشگاه تهران بود. ايشان درسال1345هجري شمسي به تهيه تقويم رسمي ايران پرداخت و تاسال1369روزشمارايران را محاسبه كرد. ازتأليفات ايشان «هيئت و نجوم و مثلثات كروي » را مي‎توان نام برد.
4) 23ربيع الاول سال 1261 هجري قمري : دكتر ابوالحسن خان بهرامي پزشك و جراح حاذق ايراني و از پيشگامان ترويج طب نوين دريكي از روستاهاي تفرش بدنيا آمد و همانجا پرورش يافت . وي به تشويق پدر، ادبيات هيئت و طب قديم را در زادگاهش آموخت و بعد از اقامت در تهران به سبب علاقه اش به علم طب به تحصيل در اين رشته همت كرد . در سال 1291 هجري ، پس از اخذ ديپلم پزشكي از دارالفنون و مدتي طبابت در شهراراك به علت شيوع بيماري طاعون در رشت ، عازم آن شهر شد و به مداواي بيماران و تحقيق در اطراف علل بروز اين بيماري پرداخت . حاصل اين سفر رساله اي تحقيقي درباره بيماري طاعون بود كه مورد تحسين پزشكان نامدار عصر قرارگرفت . وي كه در ارتش خدمت مي كرد مدتي رياست بيمارستان دولتي را به عهده داشت اما بعد ازكناره گيري از اين منصب در مطب شخصي خود كارطبابت و مداواي بيماران را ادامه داد . دكتر بهرامي به زبانهاي فرانسه، عربي و تركي تسلط كامل داشت و علاوه بر تأليف چند اثر در زمينه پزشكي آثاري نيز ترجمه كرده است . كتابهاي پاتولوژي طبي ، فيزيولوژي ؛ و مسائل عمده حفظ صحت از جمله آثار اين پزشك برجسته ايران بشمار مي رود .
5) 23ربيع الاول سال 1362 هجري قمري : ميرزا حسين خان دانش از فضلا و شعراي ايران در 70 سالگي با زندگي وداع كرد . به نقل از ميرزا محمد خان قزويني، وي مردي فاضل و آگاه ؛ و باذوق بود و به دانش تخلص مي كرد . قابل توجه است كه اين شاعر ايراني بخشي از ايام عمرش را در استانبول و آنكارا سپري كرد و تمام اين مدت را به تحقيق و تأليف در زمينه ادب فارسي گذراند . از آثار دانش ، دستورزبان فارسي، سرآمدان سخن ، در تراجم احوال 15 تن از مشاهير شاعران ايراني از رودكي تا حافظ به زبان تركي و ترجمه رباعيات عمر خيام به زبان تركي مهمترين آنها بشمار مي روند .
6) ورود حضرت معصومه(سلام الله عليها) به شهر مقدس قم (201 ق) : يك سال پس از سفر تبعيد گونه‏ي امام رضا(علیه السلام) به شهر مرو، حضرت معصومه، خواهر آن امام، به همراه عده‏اي از برادران خود براي ديدار برادر و تجديد عهد با امام زمان خويش راهي ديار غربت شد. در مسير راه به شهر ساوه رسيدند ولي در آنجا عده‏اي از مخالفين اهل بيت با مأموران حكومتي همراهي نموده و با همراهان حضرت به نبرد و جنگ پرداختند كه عده‏اي از همراهان حضرت در اين حادثه غم‏انگيز به شهادت رسيدند. حضرت در حالي كه از غم و حُزن اين واقعه، بسيار مريض بود با احساس ناامني در شهر ساوه فرمود: مرا به شهر قم ببريد، زيرا از پدرم شنيدم كه فرمود، شهر قم، مركز شيعيان ما مي‏باشد. سپس به طرف قم حركت نمود. بزرگان قم وقتي از اين خبر مسرت بخش مطلع شدند به استقبال آن حضرت شتافتند و حضرت معصومه(س) در حالي وارد شهر گرديد كه شور و احساسات مردم قم، پذيراي وجود شريف آن عزيز بود. آن بزرگوار هفده روز در شهر ولايت و امامت به سر برد و سپس جان به جان آفرين تسليم كرد.
7) تولد "پير كورني" نويسنده و اديب معروف فرانسوي (1606م): پيِر كورني، نخستين شاعر دراماتيك و داستاني قرن هفدهم، در 10 مارس 1606م در شهر روان فرانسه به دنيا آمد. وي پس از پايان تحصيلات خود، ابتدا به شغل وكالت دعاوي پرداخت و پس از چندي به نمايش‏نامه‏نويسي روي آورد. كورني بعدها ساكن پاريس شد و زندگي خود را با سختي ادامه داد؛ با اين حال از كار دست نكشيد و به نوشتن ادامه داد. پيِر كورني به نمايش‏نامه‏نويسي علاقه بسيار داشت و در اين كار تا آنجا پيشرفت كرد كه بعدها پدر نمايش‏نامه نويسي فرانسه و بنيان‏گذار تئاتر كلاسيك در اين كشور لقب گرفت. كورني در اشعارش زباني ساده وروان را به كار مي‏گرفت و به همين دليل بسياري از اشعار او به صورت پند در ميان مردم فرانسه رواج يافته است. كورني در نمايش‏نامه‏هاي خود در پي توصيف روح بشر بود و نمايش روح بشر را جاي‏گزين نمايش ظواهر و افعال و حركات نمود. وي موضوع نمايش‏نامه‏هاي خود را از اساطير و تاريخ مي‏گرفت. قهرمانان آثار او از معيار عادي زندگي فراتر رفته، انسان‏هايى شجاع و بشر دوست هستند و قدرت اراده و غرور و عقل را تا حد فوق بشر ارائه مي‏دهند. اين صفات اخلاقي در آثار كورني، با غريزه، احساس و سرشت آدمي به كشمكش مي‏پردازند. كورني در نمايش‏نامه‏هايش به جاي اظهار ناتواني و سستي در برابر سرنوشت، آزادي بشر و قدرت اراده او را ترسيم مي‏كرد و انسان برتر و دستيابي به اعتلاي بشري را مي‏ستود. كورني يك شاعر دراماتيك است گرچه چند نمايش‏نامه كمدي نيزنوشته است ولي شهرت او بيشتر در تراژدي مي‏باشد. او در حقيقت، تراژدي و حتي تئاتر كلاسيك جديد را خلق كرد و خود او آن را به جايى رساند كه برخي از آثارش در رأس اشعار دراماتيك زبان فرانسه قرار گرفته‏اند. كورني به سبب خلق شخصيت‏هاي بزرگ و خصوصيت‏هاي عالي تراژدي و به سبب عظمت سبك انشاء، شخصيتي برجسته و ممتاز به شمار مي‏آيد. هم‏چنين تراژدي‏هاي كورني كه غالباً شهرت جهاني دارند از عالي‏ترين نمونه‏هاي ادبيات كلاسيك جهان محسوب مي‏شدند. با اين حال، كورني در اواخر عمر در تهي‏دستي و گمنامي در 26 ژوئيه 1686م در هشتاد سالگي درگذشت. اما بعدها با ساخت فيلم و تئاتر از آثار او، شهرت كورني فراگير شد. هوراس، سيدْ و پوليوكت از آثار مشهور اوست.
8) تولد "ژرژ سورا" نقاش بزرگ فرانسوي (1859م): ژرژ سورا نقاش معروف فرانسوي در دهم ماه مارس سال 1859م در خانواده متوسطي در فرانسه به دنيا آمد. او از 17 سالگي به آموختن هنر نقاشي پرداخت و طي مدت كوتاهي، در شمار نقاشان معروف عصر خود درآمد. سورا در 19 سالگي در مدرسه هنرهاي زيباي پاريس نام نويسي كرد و در همين سال به مطالعات عميق در رشته ادبيات و هم‏چنين تحقيق علمي درباره رنگ و خط و نور پرداخت. پس از چندي، سورا و جمع ديگري از نقاشان جوان كه از روش نمايشگاه رسمي فرانسه ناراحت بودند و نظرات داوران آن را مردود مي‏دانستند گروه نقاشان مستقل را بنياد نهادند. هرچند اين گروه در ابتداي كار با استقبال مواجه نگرديد ولي به تدريج طبقه هنردوست جوان به آن پيوستند. در اين زمان، سبك‏هاي گوناگوني در نقاشي وجود داشت و كشاكش زيادي برسر شيوه نقاشي و هنر، بين مردم جاري بود. با اين حال، سورا مكتب و اصول جديدي را بنا نهاد كه تا جنگ جهاني اول ادامه يافت و در سير نقاشي تأثير شگرفي برجاي گذاشت. سورا مكتب خود را پوانتيليسم يا نقطه‏پردازي ناميد و آثار متعددي خلق كرد كه يكشنبه تابستاني در تفريح‏گاه، بيشه و مدل‏هاي نقاشي از آن جمله‏اند. سورا، در سال 1891م عقايد خود درباره نقاشي را در قالب يك كتاب تنظيم و منتشر نمود اما پس از چند ماه در هشتم دسامبر 1891م در 32 سالگي درگذشت. باوجود كوتاهي عمر و معدود بودن آثار، سورا در جهان نقاشي اثري عميق به جا گذاشت. در حقيقت ژرژ سورا از بانيان و پيشوايان مكتب‏هاي نوين نقاشي از جمله پست امپرسيونيسم بوده است.
9) اختراع تلفن توسط "الكساندر گراهام‏بل" مبتكر شهير اسكاتلندي(1876م): الكساندر گراهام بل مخترع امريكايى، در آغاز استاد ناشنوايان و افراد لال بود. او فكر اختراعِ وسيله‏اي را در سر مي‏پروراند كه به وسيله آن بتوان بين دو نفر از راه دور، ارتباط برقرار نمود. گراهام بل به چگونگي تركيب و تغيير اصوات كنجكاو بود و راهي براي نوشتن اصوات پيدا كرد كه هر كس آنها را بر صفحه كاغذ مي‏ديد، نوشته را به آساني درمي‏يافت. او در حين آزمايش پي برد اصواتي كه به صورت علائم نوشته مي‏شوند، چندان اختلافي با خط مورْسْ ندارند، از اين رو به جستجوي وسيله‏اي برآمد كه اصوات را با جريان برق از جايى به جاي ديگر بفرستد. او در همين موقع دستگاه ضبط صوتي را ابداع كرد كه به وسيله آن، طرز ادا كردن كلمات را به كرها مي‏آموخت. هنگامي كه فرد كري سخن مي‏گفت، اصوات به صورت خطوط بر صفحه‏اي نقش مي‏بست، آن‏گاه شخص سالمي همان كلمات را به درستي ادا مي‏كرد. سپس فرد ناشنوا، هر دو خط را مقايسه مي‏كرد و اشتباه خود را مي‏يافت. بل پس از اين كار تصميم گرفت اصوات را به محرك‏هاي برقي تبديل كند. او در انديشه ساختن دستگاهي بود كه به وسيله آن، اصوات اشخاص به صورت امواج، در سيمْ جريان پيدا كرده و شنيده شوند. فكر اصلي اختراع تلفن از اين‏جا شروع شد كه بل دستگاه ساده‏اي را ديد كه دو جعبه از يك باتري برق گرفته و هنگامي كه كسي در يكي از جعبه‏ها حرف مي‏زد در جعبه ديگر ارتعاشاتي برمي‏خاست كه به وسيله سوزن منعكس مي‏شد. بل تشخيص داد كه اگر تعداد سوزن‏ها زياد شود، ارتعاشات صوتي به صورتي واضح‏تر انعكاس خواهند يافت. سرانجام بر اثر تلاش بسيار، نخستين مكالمه آزمايشي تلفني بين الكسانْدْر گراهام‏بل و دستيارش واتسون در دهم مارس 1876م با موفقيت انجام شد و تحولي بزرگ در وسايل ارتباطي به وجود آمد. بل براي اختراع اين وسيله ارتباط سريع، از تجارب و آزمايش‏هاي ساير مخترعين و محققين، استفاده كرد. البته دستگاه تلفن، پس از تكميل اختراع گراهام‏بل، توسط دانشمندان ديگر، به شكل پيشرفته كنوني درآمده است. (ر.ك: 3 مارس)
10) شكست سپاهيان ايتاليايي از قواي حبشه در نبرد آدوا (1896م): سپاهيان ايتاليايى كه به قصد تصرف حبشه، اتيوپي كنوني، به اين سرزمين حمله كرده بودند، در دهم مارس 1896م در ناحيه‏اي به نام آدوا شكست خوردند. هدف قواي ايتاليا از اين نبرد، تسخير حبشه و برقراري ارتباط ميان دو مستعمره ديگر ايتاليا در شمال شرقي افريقا، يعني اريتره و سومالي بود. در اين جنگ، علي‏رغم تجهيزات مدرن جنگي ارتش ايتاليا، قواي حبشه، پيروزي را نصيب خود كردند و نيروهاي ايتاليايي با تحمل خسارات جاني و مالي بسيار، مجبور به عقب‏نشيني شدند.
11) بمباران شديد توكيو توسط هواپيماهاي امريكايي (1945م): در جريان جنگ جهاني دوم، صدها فروند بمب‏افكن غول‏پيكر امريكايى، به دفعات، بمب‏هاي خود را بر شهر توكيو فرو ريختند. در ادامه جنگ، در اثر بمباران شديد توكيو در روز دهم مارس 1945م، نزديك به هزاران تن از غير نظاميان ژاپني كشته شدند. اين حمله هوايي امريكا، از سري حملات ايالات متحده به مناطق غير نظامي ژاپن بود، تا اين كشور را وادار به تسليم كند. بااين‏حال، ژاپن تا ماه اوت سال 1945م كه امريكا با بمب هسته‏اي، شهرهاي هيروشيما و ناكازاكي را هدف قرار داد و صدها هزار انسان بي‏گناه را نابود كرد، تسليم نشد.
12) وقوع كودتاي "باتيستا" در كوبا و آغاز ديكتاتوري او در اين كشور (1952م): فولخنْسيوْ باتيستا، ديكتاتور پيشين كوبا در سال 1901م به دنيا آمد. وي در 32 سالگي حزبي از طبقات متوسط كوبا را تشكيل داد و در سال 1933م در مقام رهبري حزب خود توانست به نوعي حكومت را در اختيار بگيرد و به طور غيرمستقيم قدرت را در دست داشته باشد. در نهايت، وي در سال 1940م به طور رسمي رياست جمهوري كوبا را برعهده گرفت و به مدت 4 سال در اين سمت قرار داشت. گرچه پس از آن قدرت و مسئوليت ظاهري در اختيار ديگران بود. اما باتيستا نفوذ و تسلط خود را در كشور حفظ كرد تا اينكه در نهايت، پس از مدتي در دهم مارس 1952م با انجام كودتايى موفق شد قدرت را به طور مطلق در دست بگيرد و حكومت ديكتاتوري خود راتا 7 سال ديگر ادامه دهد. دوره دوم حكومت باتيستا از يك طرف با مبارزات گروه‏ها و احزاب گوناگون انقلابي همراه بود و از سوي ديگر با حمايت‏هاي مالي و نظامي امريكا از رژيم حاكم بر كوبا ادامه يافت. در اين سال‏ها، باتيستا همچنان در مقابل مردم مقاومت مي‏نمود. از اين رو تلاش انقلابيون در سال 1958م به اوج خود رسيد. در اين سال حملات باتيستا عليه مبارزان با هواپيما، تانك و بمب‏هاي آتش‏زا توام بود. امريكا نيز قوايي را براي كمك به دولت رو به زوال كوبا فرستاد و پليس مخفي باتيستا نيز بر شدت عمل خود افزود. با اوج‏گيري مبارزات چريكي در كوبا سرانجام باتيستا مجبور شد در اول ژانويه 1959م از كشور خارج شود و قدرت را به مردم بسپارد.
13) مرگ "كنسْتانتين چرنينْكو" رهبر پيشين اتحاد جماهير شوروي سابق (1985م)

[محب الحسین]

20 اسفند 1388 / 24 ربيع الاول 1431 / 11 مارس 2010



1) 20اسفندماه سال1368هجري شمسي: دكترعبدالحميد عرفاني شاعرومعاصرپاكستاني دارفاني را وداع گفت. اين شاعرمسلمان همواره درانديشه احياي فرهنگ اسلامي و مقابله با هجوم فرهنگ غرب به سرزمين خويش بود. ازدكترعرفاني بيش از40كتاب درزمينه‎هاي مختلف ادبي باقيست و دركشورمان ايران چند اثراو به زبان فارسي ترجمه و چاپ شده است. دكترعرفاني ازاقبال شناسان برجسته بشمارمي‎رفت و ازنزديكان همفكرو هم اعتقاد علامه اقبال لاهوري بود. دكترعبدالحميد عرفاني به هنگام مرگ 81 سال داشت.
2) 24 ربيع الاول سال 423 هجري قمري : «ابوالحسن علي بن هلال »هنرمند خوشنويس ، اديب و فقيه عرب وفات يافت . او خطاطي چيره دست بود و خطوط ريحاني و محقق از ابداعات او در هنر خطاطي و خوشنويسي بشمار مي رود . علي بن هلال 64 جلد قرآن كريم را با خطي زيبا تحرير كرده است كه يكي از آنها توسط سلطان سليم عثماني به مسجد لاله لي قسطنطنيه هديه گرديد . اين قرآن زيبا و نفيس هم اكنون موجود مي باشد . گفتني است چون پدر وي دربان قاضي بغداد بود او را ابن البواب نيز مي خواندند.
3) 24ربيع الاول سال 1246 هجري قمري : سيد يوسف خراساني اصفهاني از علما و فقهاي اصفهان دارفاني را وداع گفت و در تخت پولاد اصفهان در كنار فاضل هندي به خاك سپرده شد . اين عالم بزرگ با وجود مشكلات بسيار به تحصيل علوم ديني پرداخت تا سرانجام خود از علماي قابل و مشهور اصفهان گرديد . از جمله تأليفات سيد يوسف خراساني اصفهاني مي توان به شرح زبدة ُ النهايه و حاشيه برمدارك اشاره كرد .
4) 24ربيع الاول سال 1334 هجري قمري : انتشار روزنامه فارسي زبان آفتاب به سردبيري ميرزا حسين عبدالوهاب زاده خاتمه يافت . اين روزنامه در سال 1330 هجري در دوران خفقان حاكم بر مطبوعات ايران منتشر شد . روزنامه آفتاب سه بار طي هفته انتشار مي يافت و اخبار داخلي و خارجي را منعكس مي كرد . اين روزنامه از نظر سياسي به حزب اعتداليون وابسته بود . مديريت آن از شماره 255 الي 337 به عهده صادق خان اديب الممالك فراهاني گذاشته شد . اما عاقبت انتشارش در سال 1334 هجري ممنوع اعلام گرديد . آخرين شماره روزنامه آفتاب در بايگاني كتابخانه ملي موجود است .
5) سرنگوني دولت ساماني و پايه‏گذاري حكومت "غزنويان" توسط "الب تكين" (350 ق)
6) درگذشت "ابن‏بواب" فقيه، اديب و خوشنويس(413 ق): علي بن هلال كاتب بغدادي مكني به ابوالحسن، ملقب به علاءالدين و معروف به ابن بوّاب، از ادبا، فضلا و مشاهير قرّا و خطاطين و خوشنويسان اوايل قرن پنجم هجري مي‏باشد. وي در حُسن خط و فن كتابتِ نسخ و ثلث بسيار شهره بود و كمتر كسي چون او در اين هنر سرآمد است. وفات ابن بوّاب در سال 413 يا 423 قمري در بغداد واقع شد و در جوار احمد بن حنبل دفن گرديد.
7) قتل عام ده هزار تن از پيروان فرقه‏ي اسماعيليه به دستور امير سيف الدين غوري (556 ق)
8) درگذشت آزرده‏ي دهلوي "كشميري" شاعر اردو زبان(1285 ق)
9) تأسيس نخستين آسايشگاه رواني جهان در لندن (1403م)
10) تولد "هنري جِيْمز" نويسنده بزرگ امريكايي (1843م): هنري جِيمز، رمان نويس معروف امريكايى در 11 مارس 1843م در نيويورك به دنيا آمد. وي در خانواده‏اي رشد و نمو كرد كه پدرش مردي اديب و نويسنده‏اي متفكر و برادرش ويليام، فيلسوفي برجسته به شمار مي‏رفت. هنري جِيمز پس از سفرهاي طولاني به سوئيس، فرانسه و انگلستان، در نهايت در لندن اقامت دائمي گزيد. او در ابتدا داستان‏هاي خود را در مجلات منتشر مي‏كرد و انتقاداتي بر آثار نويسندگان معاصرش مي‏نوشت. با آن كه جِيمز از بيماري نقص در ستون فقرات رنج مي‏برد، اما استعداد حقيقي خود را كشف كرد و نويسندگي را حرفه اصلي خويش قرار داد. در اين زمان بود كه داستان معروف "امريكايى" را به رشته تحرير درآورد و به شهرت رسيد. در غالب نوشته‏هاي جِيمز، فرهنگ و تمدن اروپا و امريكا و نيز تضاد و اختلافات زندگي معنوي بين اروپاييان و امريكاييان مورد توجه قرار گرفته است. رمان‏هاي وي از نظر تناسب و توازن ساختمان و قدرت و ظرافت، بي‏رقيب دانسته شده‏اند. در بيشتر آثار او كه به بيست اثر مي‏رسد، جِيمز به تشريح تمدني مختلط از امريكا، فرانسه و انگلستان و نيز تجزيه و تحليل آنها پرداخته است. در اين ميان آثاري هم‏چون تصوير يك زن، بال‏هاي كبوتر، جام طلايى و سفيران، از كتب معروف وي مي‏باشند. رمان‏هاي جِيمز شكل بديع و كاملاً غيرمعمول هنري دارد. داستان‏هايش آنچنان از ظرافت، استادي، هوش‏مندي، زيبايي و تنوع فراوان برخوردار است كه ستايندگان و پيروان بسيار به دست آورد. جِيمز در تاريخ داستان‏سرايي جهان مقامي برجسته دارد. هنري جِيمز سرانجام در 28 فوريه 1916م در 73 سالگي درگذشت.
11) درگذشت "الكساندر فلمينگ" دانشمند انگليسي و كاشف پني‏سيلين (1955م): سِر الكساندر فلمينگ پزشك و كاشف معروف انگليسي، در 6 اوت 1881م در خانواده‏اي كشاورز در شهر لاچفيلد فارم در غرب اسكاتلند به دنيا آمد. او پس از طي تحصيلات متوسطه راهي لندن شد و به همراه برادر به كار مشغول گرديد. با اين حال از بيست سالگي تصميم به ادامه تحصيل گرفت و پس از پنج سال موفق به اخذ دكتراي پزشكي شد. فلمينگ پس از آن وارد تحقيقات پزشكي شد و به مطالعات ميكروب‏شناسي علاقه‏مند گرديد. او در جريان جنگ جهاني اول، در بهداري ارتش انگليس به خدمت مشغول بود. فلمينگ در آن مدت متوجه شد كه عده زيادي از سربازان در نتيجه عفونت زخم مي‏ميرند و اين امر باعث تأثر و وحشت در او شد. فلمينگ مشاهده مي‏كرد كه حتي بهترين وسايلي كه علم جراحي در آن زمان فراهم آورده است قادر نيست بيماران مبتلا به عفونت زخم را از مرگ نجات دهد. وي از همان زمان مصمم شد تمام عمر خود را در راه تحقيق و مطالعه درباره باكتري معمولي كه موجب عفونت زخم مي‏شود صرف كند. در نهايت، ده سال پس از پايان جنگ، در چهارم سپتامبر 1928م، يك اتفاق تصادفي و يك مطالعه دقيق و موشكافانه باعث شد كه فلمينگ براي از بين بردن باكتري‏هاي توليد كننده عفونت زخم، موفق به كشف پني‏سيلين گردد كه براي بافت‏هاي انساني اثرات نامطلوبي در پي نداشت. اين كشف درتاريخ طب بي‏نظير بود و نشان مي‏داد كه نتايج ناشي ازآن، انقلابي درتاريخ پزشكي به وجود خواهد آورد. پني‏سيلين بدان صورت كه فلمينگ كشف كرد كاربردي نداشت؛ تا اين‏كه يازده سال بعد در سال 1939م با كمك دو دانشمند ميكروب شناس و زيست شناس به نام‏هاي هوارد فلوري و ارنست چين، اين آنتي بيوتيك به صورت داروي ضد عفونت عرضه شد. در طي جنگ جهاني دوم، آنتي‏بيوتيك‏ها كاربرد وسيعي پيدا كردند وجان ميليون‏ها نفر رانجات دادند. فلمينگ، 17 سال پس از كشف پني‏سيلين، در سال 1945م، به دريافت جايزه نوبل پزشكي نايل آمد و به لقب بهترين خدمت‏گزار كشور مفتخر گرديد. الكساندر فلمينگ سرانجام در يازدهم مارس 1955م در 74 سالگي درگذشت. (ر.ك: 4 سپتامبر)
12) مرگ "ريچارد بيرد" مكتشف و قطب شناس امريكايي (1957م): ريچارد ايولين بيرْدْ، جهانگرد و مكتشف امريكايى در 25 اكتبر 1888م در وينچستر امريكا به دنيا آمد. او پس از پشت سر گذاشتن دروس متوسطه، به دليل علاقه به سير و سياحت، وارد دانشكده نيروي دريايى امريكا گرديد و در جريان جنگ جهاني اول، فرمانده نيروي هوايى امريكا در كانادا شد. بيرْدْ از كودكي شوق فراواني براي سفر به قطب جنوب داشت. به همين دليل هميشه خود را براي اين سفر آماده نگه مي‏داشت به طوري كه براي اينكه خود را به سرما عادت دهد، در زمستان با لباس نازك به سر مي‏برد. سرانجام طي مأموريتي، از فراز قطب شمال پرواز كرد و پس از چندي راهي قطب جنوب شد. بيرد در حالي اين كار را انجام داد كه به دليل نقص عضو و از دست دادن پايش در فوتبال، از نيروي هوايى اخراج شده بود؛ با اين حال وقتي دولت‏شور و اشتياق او را براي سياحت در قطب جنوب ملاحظه كرد، وي را به همراه يك هيأت علمي به قطب جنوب فرستاد تا نقشه زمين‏هاي منطقه را تهيه كند. بيرد در طي سفرهاي خود، تحقيقات مفصلي درباره قطب شمال و جنوب به انجام رساند و علاوه بر كشف پنج جزيره، شش رشته كوه و تعدادي خليج و تنگه در نواحي قطبي، مجهولات زيادي را درباره قطب، براي بشر روشن ساخت. وي هنگامي كه پيروزمندانه از سفر برگشت، هزاران نفر از او استقبال كردند و دولت امريكا با اين‏كه چهارده سال قبل از آن او را از خدمت نظام اخراج كرده بود، به او عنوان درياسالاري داد. ريچارد بيرد سرانجام در يازدهم مارس 1957م در 69 سالگي درگذشت.
13) انتخاب "ميخائيل گورباچف" به عنوان رهبر جديد اتحاد جماهير شوروي (1985م): پس از مرگ لئونيد بِرِژنف در سال 1982م و انتخاب يوري آندروپوف به جانشيني وي، ميخائيل گورباچف، نزديك‏ترين فرد مورد اعتماد رهبر جديد شوروي و معاون و دستيار او در دبيرخانه و دفتر سياسي حزب بود، به طوري كه هنگام مرگ آندروپوف در فوريه 1984م، مرد شماره دو رژيم و جانشين طبيعي آندروپوف به شمار آمد. با وجود اين، اعضاي سالخورده دفتر سياسي حزب كمونيست شوروي، هنوز آمادگي انتخاب مرد نسبتا جواني را به رهبري حزب نداشتند و سرانجام با توافق در مورد انتخاب كُنْسْتانْتين چرنينكو كه مردي بيمار و 73 ساله بود، به يك راه حل موقت تن در دادند. چرنينكو نيز سيزده ماه بعد، در روز دهم مارس 1985م درگذشت و نوبت به رهبري گورباچف رسيد. با اعلام درگذشت چرنينكو، سه سال بحران مرگ و مير در سطح رهبري شوروي به پايان رسيد و ميخائيل گورباچف، جوان‏ترين عضو دفتر سياسي حزب كمونيست به عنوان جانشين چرنينكو معرفي شد. تحول در سياست داخلي و خارجي شوروي از بدو تصدي مقام دبيركلي حزب كمونيست از طرف گورباچف آغاز شد و گورباچف به تدريج رهبران سالخورده حزبي را كنار گذاشت و زمينه را براي ارائه افكار نو، جهت يك دگرگوني اساسي در سياست و اقتصاد شوروي فراهم ساخت. انتخاب گورباچف به عنوان يك فرد از نسل سوم انقلاب بلشويكي به سمت رهبري حزب كمونيست، با تغييرات بسيار گسترده‏اي همراه شد كه سرانجام پس از شش سال به فروپاشي اتحاد جماهير شوروي منتهي شد. گورباچف در واقع براي ممانعت از اضمحلال نظام الحادي شوروي، دكترين اقتصادي خود را تحت عنوان پرسترويكا يا بازسازي اقتصادي و دكترين سياست داخلي خود را با نام گلاسِنوسْتْ يا فضاي باز سياسي مطرح ساخت.
گورباچف براي حل مشكلات داخلي شوروي، سياست خارجي اين كشور را كه در تمام مدت زمام‏داري پيشينيان او، مبتني بر توسعه‏طلبي و گسترش نفوذ سياسي و اقتصادي شوروي در جهان بود تغيير داد و براي كاستن از بار هزينه‏هاي سنگين نظامي و تعهدات خارجي شوروي و هم‏چنين استفاده از تكنولوژي غرب كه براي بازسازي اقتصادي شوروي ضرورت حياتي داشت دست دوستي به سوي غرب دراز كرد. گورباچف هم‏چنين تا سرحد امكان دولت‏هاي اروپايى را براي نيل به استقلال و وحدت قاره ايشان ياري بخشيد. او در زمينه وحدت دو آلمان، حتي پيشتازتر از غرب عمل مي‏كرد. گورباچف ديوار برلين را كه به مدت نزديك به 3 دهه، سمبل جدايى شرق و غرب در اروپا بود برچيد و گام‏هاي بلندي در پيوند ملت‏هاي غرب و شرق اروپا برداشت، گام‏هايى كه حتي دول غربي را نيز به حيرت واداشته بود. او نيروهاي متجاوز ارتش سرخ را پس از سال‏ها حضور نظامي، از افغانستان، مجارستان، آلمان شرقي و لهستان بيرون برد و تمامي اهرم‏هاي بازدارنده در روابط ميان مسكو و واشينگتن و كشورهاي اروپايى را از ميان برداشت. گورباچف پيمان ورشو را كه يك تحميل نظامي بر روابط ميان جمهوري‏هاي شوروي سابق و اروپاي شرقي بوده و بخش‏هاي عمده‏اي از بودجه اين دولت‏ها را به خود اختصاص مي‏داد منحل ساخت و با امضاي پيمان منع گسترش سلاح‏هاي هسته‏اي و ميكروبي، گامي در جهت تنش‏زدايى بين شرق و غرب برداشت. از آن سو با اعلام فضاي باز سياسي و اوج‏گيري انتقادات فرو خفته دهه‏هاي گذشته و نيز با جان گرفتن و تحرك سياسي يهوديان، گورباچف به يكباره با موج بحران‏هاي قومي و ناسيوناليستي در جمهوري‏هاي مختلف شوروي سابق مواجه شد. اين بحران‏ها رفته رفته شدت گرفتند به گونه‏اي كه توانستند شيرازه اتحاد جماهير شوروي را از هم بپاشند. هم‏چنين، ديگر سياست‏هاي گورباچف در اجرا با مشكلات متعددي روبرو شد و نه تنها نتوانست تعارضات داخلي حاكميتِ از درون پوسيده شوروي را برطرف كند، بلكه با كمك امريكا و طراحان سازمان سيا، روند فروپاشيْ سرعت بيشتري گرفت. به طوري كه گورباچف با وجود شكستِ كودتاي 19 اوت سال 1991م، عليه خود، سرانجام در 25 دسامبر همان سال مجبور به كناره‏گيري از قدرت شد و خود سند فروپاشي شوروي را امضا كرد.
14) درگذشت شيخ "محمد غزالي" روحاني و مصلح بزرگ مصري (1996م): شيخ محمد غزالي، روحاني مسلمان و مصلح بزرگ مصري، در سال 1917م در مصر به دنيا آمد. وي در ده سالگي موفق به حفظ كل قرآن مجيد شد و وارد الازهر گرديد. شيخ محمد غزالي در 24 سالگي از دانشكده وعظ و تبليغ فارغ‏التحصيل شد و با اخذ اجاره دعوت و ارشاد و تدريس، به اصلاح‏گري و خرافه‏زدايى پرداخت. وي پس از چندي، با عزيمت به كشور الجزاير، سالياني چند، رياست شوراي معارف اسلامي يكي از دانشگاه‏هاي آن كشور را برعهده گرفت و درس‏هاي پر رونقي را در اين مكان در مقاطع عالي ارائه داد. هم‏چنين درس‏هاي تفسير موضوعي قرآنِ شيخ غزالي كه از تلويزيون الجزاير پخش مي‏گرديد، مورد توجه خاص و عام قرار مي‏گرفت. غزالي بيش از هر چيز به تحولي فرهنگي در جهان اسلام معتقد بود و به رغم سابقه‏اي روشن و فعال در مبارزات سياسي، چشم اميد خويش را بر رفع نقيصه‏هاي دروني در معرفت حقايق دوخته بود.
وي بر آن بود كه بدون تدارك انديشه و فرهنگي پويا و اسلامي، نمي‏توان در برابر تهاجم سياسي جهان استكباري ايستاد. غزالي مي‏گفت: "من بر اين عقيده هستم كه حتي اگر تمدن شرق كمونيست و غرب صليبي از هم بپاشد، باز گرهي از مشكلات كنوني جهان اسلام گشوده نخواهد شد، چرا كه گرفتاري‏هاي ما از درونْ نشأت مي‏گيرد و همه ناشي از عوامل خارجي نيست. البته فشار خارجي هست، اما عامل اصلي گرفتاري‏هاي امت اسلام را بايد در بافت و ساختار داخلي آن جستجو كرد." با نگاهي گذرا، اساس انديشه‏هاي شيخ محمد غزالي را مي‏توان بر سه پايه اصلاح معرفت ديني، تقريب مذاهب و ردّ انديشه‏هاي قومي، استوار دانست. او در اين راه كوشيد تا در آثار گوناگون خويش، چهره زلال قرآن و سنت را از غبار تعصب‏هاي بيهوده و افراطي پاك كند. وي راه خود را از سلفي‏گري و ارتجاع رايج و وهابيت جدا كرد و در محافل و جوامع اهل‏سنت از حريم اسلام ناب و اهل‏بيت به دفاع برخاست. غزالي هميشه با نگاهي مثبت به انقلاب اسلامي ايران مي‏نگريست و پيروزي انقلاب را پيروزي بزرگ تمام مسلمانان مي‏دانست. وي سخت مجذوب شخصيت امام خميني(رحمة الله علیه) رهبر كبير انقلاب اسلامي ايران بود و چهره‏هاي شاخص و مبرّز ديني ايران اسلامي را به دفعاتْ مي‏ستود. غزالي به منظور شركت در كنفرانس انديشه اسلامي در سال 1985م، سفري به ايران داشت و در خلال آن توانست طرح كلي انديشه‏هاي اصلاح‏گرايانه خويش را ارائه دهد. وي در همين راستا و با هدف بيان ديدگاه‏هاي اسلام در زندگي، كتاب‏هاي متعددي به نگارش درآورد كه اسلام و اوضاع اقتصادي، اسلام و استبداد سياسي، نبرد دين، كارزارِ قرآن و ريشه‏هاي عقلي و قلبي ايمان از آن جمله‏اند. شيخ محمد غزالي سرانجام در حالي كه براي حضور در كنفرانس فرهنگي در رياض به سر مي‏برد، در يازدهم مارس 1996م دچار سكته قلبي گرديد و در 79 سالگي درگذشت و در قبرستان بقيع به خاك سپرده شد.