الصراط المستقیم

[رایکا]

در اغلب تفاسیر شیعی قرآن(1) در ذیل آیه شریفه ( اهدنا الصراط</span> المستقیم ) حدیثی از امام جعفر صادق (ع) نقل شده است که از غرر احادیث است .راوی حدیث هم جناب مفضل ابن عمر از خواص اصحاب امام است و حدیث بسیار معتبر است:
قال سالت ابا عبد الله عن الصراط فقال:هو طریق الی معرفت الله -عز و جل -و هما صراطان: صراط فی الدنیا و صراط فی الآخره . فاما الصراط الذی فی الدنیا فهو الامام المفروض الطاعه. من عرفه فی الدنیا و اقتدی بهداه مر علی الصراط الذی هو جسر جهنم فی الآخره و من لم یعرفه فی الدنیا زلت قدمه عن الصراط فی الاخره فتردی فی نار جهنم( بحار الانوار ج 8 ص 66 )
در روایات شیعی از لسان ائمه علیهم السلام مکرر آمده است که : نحن الصراط المستقیم یا در زیات جامعه کبیره میخوانیم که : انتم الصراط الاقوم
در کتاب علم الیقین فی اصول الدین(ص 1179) علامه ملا محسن فیض کاشانی آمده است که امام علی ع فرمودند: انا الصراط الممدود بین الجنه و النار
البته احادیث فراوان دیگری با مضامین فوق از مصادر عصمت روایت شده است که به همین چند تا اکتفا میکنیم .
حال سئوال این است که چطور امام معصوم صراط است .در توضیح آن علما شیعه وجوه مختلفی را فرموده اند که کاملترین و لطیفترین تعبیرات از صدر المتالهین شیرازی است . و آن این است که دین اسلام ( که همان صراط مستقیم است )مجموعه احکام و اخلاق و معارف است که تماما اموری غیر مادی هستند و جایگاه آنها نفس انسان است یعنی انسان با عمل به احکام شرع و تخلق به اخلاق الهی و تحقق به معارف حقه اسلامی در سیر و سلوک الی الله قدم بر میدارد پس مبدا و مسیر و منتها ی این راه شخص سالک است و در این حرکت تکاملی انسان عین راه است و ائمه اطهار علیهم السلام که مصداق اتم انسان کامل هستند خود صراط مستقیم الی الله هستند.و تنها راه معرفت حق تعالی شناخت معنوی آن بزرگواران است چنانکه در حدیث دیگری امام علی ع خطاب به سلمان و ابوذر میفرمایند:
یا سلمان و یا جندب ! لا یکمل مومن ایمانه حتی یعرفنی بالنورانیه فاذا عرفنی بذلک فهو مومن ممتحن امتحن الله قلبه بالایمان و شرح صدره بالاسلام و صار عارفا بدینه مستبصرا و من رکض عن ذلک فهو شاک مرتاب (بحار الانوار ج 26 ص 1)
در حدیث معروف دیگری آمده است که : الطرق الی الله بعدد انفس الخلایق(معاد شناسی ج 8 ص 16) که بیانگر نوعی تکثر و تعدد در صراط است یا در آیه قرآن میفرماید :والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا (عنکبوت/ 69) که باز نوعی تکثر در راه های سلوک الی الله از آن استفاده میشود .بیان آن این است که تحقق عینی صراط به کسانی است که در مسیر سلوک قدم بر میدارند والبته افراد در طبع و مزاج و حالات و میزان عمل به دستورات شرع و متابعت پیامبر و امامان با هم مختلفند ولی همانطور که در علم هندسه ثابت است کوتاهترین خطی که بین دو نقطه مبدا و منتها میتوان ترسیم کرد خط مستقیم است و لذا ائمه هدی ع و اولیای کمل الهی در هر زمان شاهراه طریقت هستند که از هر گونه اعوجاجی بدور هستند .
پس صراطی که در احادیث رسیده که پلی است بر روی جهنم که یکسر آن موقف و سر دیگر آن بهشت است و باریکتر از مو و برنده تر از شمشیر است و بنا به آیه شریفه :و ان منکم الا واردها کان علی ربک حتما مقضیا همه انسانها باید از روی آن بگذرند تا به بهشت برسند و هر کس با نوری که در حیات دنیوی به میزان معرفت امام زمانش کسب کرده وارد آن میشود در واقع تحقق خارجی و تجلی و صورت محسوس همان اتصال معنوی شخص سالک با مقام ولایت است.و کسانی که در دنیا منکر امام زمان خود باشند پایشان بر روی پل صراط میلغزد و به آتش جهنم سقوط میکنند.

1- به عنوان مثال تفاسیر الصافی و بیان السعاده و المیزان و نمونه و تسنیم
جهت تحقیق بیشتر در این مورد توصیه میشود به سلسله دروس تفسیر ترتیبی قرآن آیت الله جوادی آملی - تفسیر سوره حمد - در سایت تبیان و اسراء مراجعه فرمائید.