(*ミ✿ミ*) جوان ترین امام (*ミ✿ミ*)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

از آنجا كه حضرت جواد علیه السلام نخستين امامى بود كه در كودكى به منصب امامت رسيد ، طبعا نخستين سؤالى كه در هنگام مطالعه زندگى آن حضرت به نظر مى ‏رسد، اين است كه :


چگونه يك نوجوان مى ‏تواند مسئوليت‏ حساس و سنگين‏ امامت و پيشوايى مسلمانان را بر عهده بگيرد؟

آيا ممكن است انسانى در چنين سنى به آن حد از كمال برسد كه بتواند جانشين پيامبر خدا باشد؟

و آيا در امتهاى پيشين چنين چيزى سابقه داشته است؟


در پاسخ اين سؤالها بايد توجه داشت:

درست است كه دوران شكوفايى عقل و جسم انسان معمولا حد و مرز خاصى دارد كه با رسيدن آن زمان، جسم و روان به حد كمال مى ‏رسند ،

ولى چه مانعى دارد كه خداوند قادر حكيم، براى مصالحى، اين دوران را براى بعضى از بندگان خاص خود كوتاه ساخته، در سالهاى كمترى خلاصه كند.

در جامعه بشريت از آغاز تا كنون افرادى بوده‏اند كه از اين قاعده عادى مستثنا بوده ‏اند و در پرتو لطف و عنايت‏ خاصى كه از طرف خالق جهان به آنان شده است در سنين كودكى به مقام پيشوايى و رهبرى امتى نائل شده ‏اند.

براى اينكه مطلب بهتر روشن شود ذيلا مواردى از اين استثناها را يادآورى مى ‏كنيم:

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

1- قرآن مجيد درباره حضرت يحيى و رسالت او و اينكه در دوران كودكى به نبوت برگزيده شده است، مى ‏فرمايد:

«ما فرمان نبوت را در كودكى به او داديم‏» (1) .


بعضى از مفسران كلمه «حكم‏» را در آيه بالا به معناى هوش و درايت گرفته‏اند و بعضى گفته ‏اند:

مقصود از اين كلمه، «نبوت‏» است. مؤيد اين نظريه رواياتى است كه در كتاب «اصول كافى‏» نقل شده است،

از آن جمله، روايتى از امام پنجم وارد شده است كه حضرت طى آن با تعبير «حكم‏» در آيه مزبور، به «نبوت‏» حضرت يحيى در خرد سالى استشهاد مى‏ كند و مى ‏فرمايد :

پس از درگذشت زكريا، فرزند او يحيى كتاب و حكمت را از او به ارث برد و اين همان است كه خداوند در قرآن مى ‏فرمايد:

«يا يحيى خذ الكتاب بقوة و آتيناه الحكم صبيا»

«اى يحيى كتاب (آسمانى) را با نيرومندى بگير، و ما فرمان نبوت را در كودكى به او داديم‏» (2) .


2- با اينكه براى آغاز تكلم و سخن گفتن كودك معمولا زمانى حدود دوازده ماه لازم است،

ولى مى ‏دانيم كه حضرت عيسىعليه السلامدر همان روزهاى نخستين تولد زبان به سخن گشود ،

و از مادر خود (كه به قدرت الهى بدون ازدواج باردار شده و نوزادى به دنيا آورده بود و به اين جهت مورد تهمت و اهانت قرار گرفته بود) بشدت دفاع كرد ،

و ياوه ‏هاى معاندين را با منطق و دليل رد كرد، در صورتى كه اين گونه سخن گفتن و با اين محتوا، در شان انسانهاى بزرگسال است.


قرآن مجيد گفتار او را چنين نقل مى‏كند :

(عيسى) گفت:

«بى شك من بنده خدايم، به من كتاب (آسمانىانجيل) عطا فرموده و مرا در هر جا كه باشم وجودى پر بركت قرار داده است،

و مرا تا آن زمان كه زنده‏ام به نماز و زكات توصيه فرموده و (نيز مرا) به نيكى در حق مادرم سفارش كرده و جبار و شقى قرار نداده است‏» (3) .


با توجه به آنچه گفته شد به اين نتيجه مى ‏رسيم كه قبل از امامان نيز، مردان الهى ديگرى از اين موهبت و نعمت الهى برخوردار بوده ‏اند و اين امر اختصاص به امامان ما نداشته است.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

گفتار امامان در اين زمينه

از بررسى تاريخ زندگانى امامان استفاده مى‏ شود كه اين مسئله در زمان خود آنان مخصوصا عصر امام جواد-عليه السلام-نيز مطرح بوده و آنان هم با همين استدلال پاسخ داده ‏اند.

به عنوان نمونه توجه شما را به سه روايت در اين زمينه جلب مى‏ كنيم:

1-على بن اسباط، يكى از ياران امام رضا و امام جواد-عليهما السلاممى ‏گويد:

روزى به محضر امام جواد رسيدم، در ضمن ديدار، به سيماى حضرت خيره شدم تا قيافه او را به ذهن خود سپرده، پس از بازگشت‏ به مصر براى ارادتمندان آن حضرت بيان كنم (4) .

درست در همين لحظه امام جواد-عليه السلام-كه گويى تمام افكار مرا خوانده بود،

در برابر من نشست و به من توجه كرد و فرمود:

اى على بن اسباط! كارى كه خداوند در مسئله امامت انجام داده، مانند كارى است كه در مورد نبوت انجام داده است.


خداوند درباره حضرت يحيى عليه السلام مى‏ فرمايد: «ما به يحيى در كودكى فرمان نبوت داديم‏» (5) .

و درباره حضرت يوسف عليه السلام مى ‏فرمايد: «هنگامى كه او به حد رشد رسيد، به او حكم (نبوت) و علم داديم‏» (6) .

و درباره حضرت موسى عليه السلام مى‏ فرمايد: «و چون به سن رشد و بلوغ رسيد، به او حكم (نبوت) و علم داديم‏» (7) .

بنا بر اين همان گونه كه ممكن است‏ خداوند، علم و حكمت را در سن چهل سالگى به شخصى عنايت كند، ممكن است همان حكمت را در دوران كودكى نيز عطا كند (8) .


2-يكى از ياران امام رضاعليه السلام مى‏ گويد: در خراسان در محضر امام رضا بوديم. يكى از حاضران به امام عرض كرد: سرور من، اگر (خداى نخواسته) پيش آمدى رخ دهد، به چه كسى مراجعه كنيم؟ امام فرمود: به فرزندم ابو جعفر (9) .

در اين هنگام آن شخص سن حضرت جواد-عليه السلام را كم شمرد، امام رضاعليه السلام فرمود: خداوند عيسى بن مريم را در سنى كمتر از سن ابو جعفر، رسول و پيامبر و صاحب شريعت تازه قرار داد (10) .


3-امام رضاعليه السلامبه يكى از ياران خود به نام «معمر بن خلاد» فرمود: «من ابو جعفر را در جاى خود نشاندم و جانشين خود قرار دادم، ما خاندانى هستيم كه كوچكتران ما مو به مو از بزرگانمان ارث مى ‏برند» ! (11)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

پى ‏نوشتها :
1) و آتيناه الحكم صبيا (مريم: 12) .

2) اصول كافى، تهران، مكتبة الصدوق، 1381 ه. ق، ج 1، ص 382 (باب حالات الائمة في السن) .

3) قال انى عبد الله آتانى الكتاب و جعلني مباركا ااينما كنت و اوصاني بالصلوة و الزكاة ما دمت‏حيا و برا بوالدتى و لم يجعلنى جبارا شقيا (مريم: 30-32) .
از بعضى از روايات استفاده مى‏شود كه حضرت عيسى-عليه السلام-در آن زمان كه سخن گفت، «نبى‏» بوده و هنوز منصب «رسالت‏» نداشته است و در سن هفت‏سالگى به مقام رسالت نائل گرديده است.
بنابر اين هيچ استبعادى ندارد كه ائمه-عليهم السلام-هم در سنى همانند سن حضرت عيسى به منصب امامت‏برسند (كلينى، اصول كافى، تهران، مكتبة الصدوق، 1381 ه. ق، ج 1، ص 382) .

4) از سخن على بن اسباط استفاده مى‏شود كه آن حضرت در آن زمان پيروانى هم در مصر داشته است و آنان علاقه‏مند بوده‏اند با خصوصيات جسمى حضرت آشنا شوند.

5) و آتيناه الحكم صبيا (سوره مريم: 12) .

6) و لما بلغ اشده آتيناه حكما و علما (سوره يوسف: 22) .

7) و لما بلغ اشده و استوى آتيناه حكما و علما (سوره قصص: 14) .

8) كلينى، اصول كافى، تهران، مكتبة الصدوق، 1381 ه. ق، ج 1، ص 384 (باب حالات الائمة في السن) و ص 494 و نيز ر. ك به: قزوينى، سيد كاظم، الامام الجواد من المهد الى اللحد، الطبعة الاولى، بيروت، مؤسسة البلاغ، 1408 ه. ق، ص 232-مسعودى، اثبات الوصية، الطبعة الرابعة، نجف، منشورات المطبعة الحيدرية، 1374 ه. ق، ص 211.

9) ابو جعفر كنيه امام جواد-عليه السلام-است، ايشان را براى تمايز از امام باقر-عليه السلام-ابو جعفر ثانى مى‏نامند.

10) كلينى، همان كتاب، ج 1، ص 322 و 384-شيخ مفيد، الارشاد، قم، مكتبة بصيرتى، ص 319-فتال نيشابورى، روضة الواعظين، الطبعة الاولى، بيروت،
مؤسسة الاعلمى، 1406 ه. ق، ص 261-على بن عيسى الاربلى، كشف الغمة، تبريز، مكتبة بنى هاشمى، 1381 ه. ق، ج 3، ص 141-طبرسى، اعلام الورى، الطبعة الثالثة، المكتبة الاسلامية، ص 346.

11) شيخ مفيد، همان كتاب، ص 318-طبرسى، همان كتاب، ص 346-على بن عيسى الاربلى، همان كتاب، ص 141-مجلسى، بحار الانوار، تهران، المكتبة الاسلامية، 1395 ه. ق، ج 50، ص 21-كلينى، همان كتاب ص 320.