*** وجه التزام چیست ***

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

*** مقاله ای با عنوان بررسی ضمانت اجرایی وجه التزام ***
اگر عنوان "وجه التزام" براتون ناآشنا است توصیه میکنم ادامه مقاله را مطالعه کنید



در معاملاتی که طرفین با هم توافق می کنند ممکن است که براي جبران خسارت احتمالی به مبلغی توافق کنند

توافق کردند چنانچه یکی از آنها « شرط وجه التزام » معروف است.
در واقع طرفین به « وجه التزام » که با عنوان از اجراي تعهدات امتناع کرد یا انجام تعهد را به تاخیر انداخت،
طرف متخلف ملتزم خواهد بود که وجهی را کهقبلا به آن توافق کردند را به عنوان جبران خسارت بپردازد.
وجه التزام علاوه بر اینکه جنبه خسارتی دارد، جنبه
تضمینی و تنبیهی نیز دارد و مانند سایر شروط یک تعهد تبعی و فرعی است.

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

شرط ضمن عقد پیوند بین مشروط له و مشروط علیه است و شرط صحیحی که بین این دو منعقد میشود لازم
الاوفاء است در لزوم وفاء به چنین شروطی اختلافی نیست ولی اگر شرط باطلی توافق شود براي جبران ضرر
وارد شده ناشی از فساد شرط، براي مشروط له حق خیار فسخ ثابت می شود.

تحقق خیار فسخ براي مشروط له زمانی امکان دارد که عالم به بطلان شرط نباشد چرا که فسخ اولا براي دفع
ضرر منظور می شود و در مواردي که بطلان شرط به دلیل نداشتن نفع و فایده باشد در این صورت حق فسخ
قابل تصور نیست زیرا باطل بودن چیزي که نفعی ندارد موجب ضرر نمی شود تا براي جبران ضرر حق فسخ را
مطرح کرد. به عبارتی، حق فسخ در شرط بدون نفع و فایده، سالبه به انتفاء موضوع است.

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

ضمانت اجراي شروط باطل:

باطل بودن این قسم از شروط، هیچ اثري در عقد ندارد. مگر در صورتی که اولا
بطلان شرط مستند به مشروط له نباشد و ثانیا مشروطله از فاسد بودن شرط اگاه نباشد. در این صورت مشروط
له حق فسخ عقد را خواهد داشت (مفاد ماده 240 قانون مدنی ).
خواهد بود ولی عکس این قضیه صحیح نیست و صحیح نبودن « شرط وجه التزام » بطلان عقد موجب بطلان
آن هم مربوط به رابطه بین اصل و فرع بر می گردد.

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

ضمانت اجرایی وجه التزام

در قراردادهایی که افراد منعقد می کنند هر یک از طرفین ممکن است تعهداتی را به سود طرف دیگر یا شخص
ثالث و به ضرر خود بر عهده گیرند و به خاطر وفاي به عهد هر کسی به انجام امري که تعهد کرده باید عمل
کند و اگر متعهد از انجام وظایف خود امتناع ورزد ملزم به جبران خسارت ناشی از تخلف خود می باشد.
بعضی از محققین معتقدند با مراجعه به مواد متفرقه در قانون مدنی می توان نتیجه گرفت قانونگذار در رابطه با
ضمانت اجراي شرط ترك فعل حقوقی راه حل خاصی را در نظر گرفته است که مانع از اجراي احکام عمومی
تخلف از شرط می شود (محقق داماد، قواعد فقه، 1376 ، ج 2، ص)

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

چنانچه یکی از طرفین از اجراي تعهدات خود امتناع ورزید و یا اینکه در موعد مقرر شده اجرا ننمود ملتزم
خواهد بود که وجهی را به طرف دیگر بپردازد، این شرط به نحوي است که هر یک از طرفین می توانند آن را
درج کنند ولی با این حال قانون ایران تعریف خاصی از این شرط ارائه نکرده بلکه فقط در چند ماده به صورت
پراکنده به آن اشاره شده است.

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

طبق ماده 230 ق.م.ا "وجه التزام را به شکل زیر تعریف میکنیم:

هر گاه به منظور تضمین و تامین خسارات ناشی از عدم یا تاخیر اجراي تعهد در ضمن عقد شرط گردد
چنانچه یکی از طرفین به تعهد خود عمل نکند مبلغ معین شده را به طرف مقابل می پردازد مبلغ معین شده را
وجه التزام و شرط عنوان شده را شرط وجه التزام می گویند

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

وجه التزام چیست؟

وجه التزام، مبلغی است که عاقدین به عنوان میزان خسارت محتمل الوقوع ناشی از عدم اجراي تعهد و یا از
تاخیر یا سوء اجراء تعهد، طی توافقی پیش بینی کنند. گاه از زیر چتر خسارت بیرون است یعنی صرفا جنبه
تهدید متعهد قرارداد را دارد که اگر اجرا تعهد نکند باید مبلغی معین بدهد حتی اگر خسارتی نباشد (جعفري
لنگرودي، دایره المعارف عمومی حقوقی، 1388 ، ج 5، ص 2)

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

معناي لغوي وجه التزام

وجه- اوجه و وجوه و اوجوه، ج: روي هر چیز، آن مقدار از ستاره که آشکار گردد، صورت انسان و حیوان که
شامل دو چشم و دماغ و دهان و دو گونه است، مقصود، سخن، بزرگ قوم، رضا و خشنودي، بزرگی، آب
اندك، سوي، کناره، عمل، نیت (سیاح، 1387 ، ج 2، ص 2150)

التزام: اضطرار، ناچاري، تعهد، انحصار، امتیاز، مسئولیت، ارتباط (همان، ص 1)

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

معناي اصطلاحی وجه التزام

در اصطلاح التزام (وجه التزام) از آن جهت که معمولاً طرفین در ضمن عقد معین می کنند، و به همراه عقد می
باشد نزدیک معنی لغوي آن میباشد. وجه التزام مبلغی است که متعاقدین در حین انعقاد عقد به موجب توافق
(خواه ضمن همان قرارداد اصلی باشد، خواه به موجب موافقت مستقل، که در این صورت باید پیش از بروز
تخلف متعهد، از تعهد باشد) به عنوان میزان خسارت (مادي یا معنوي) محتمل الوقوع ناشی از عدم اجراي
تعهد و یا ناشی از تاخیر در اجراي تعهد، پیشبینی کرده و بر آن توافق کنند (ماده 230 قانون مدنی ایران).

چنین توافقی هرگاه به صورت شرط ضمن عقد باشد: شرط جزا یا شرط کیفري نامیده شده است.

[سمن بویان* خادمه اباصالح المهدی(عج)*]

اگر در اجراي شرطی که طرفین به آن توافق کردند، تخلف شود جبران خسارت ناشی از آن
به یکی از سه روش هایی که در ادامه می آید صورت می پذیرد:



١. طرفین پیش از وقوع خسارت توافق می کنند و شرط می کنند که در صورت وقوع ضرر و خسارت،
خسارت ایجاد شده را یا ضرر شده را شخص ثالث به عهده نگیرد که از ان به وجه التزام یاد می شود ولی اگر
جبران خسارت را شخص ثالث بر عهده بگیرد از آن با عنوان بیمه یاد میشود که توضیح بیشتر در این مورد در
حیطه موضوع تحقیق ما نیست.