انديشه هاى ناب در تفسير قرآن
امام جواد عليه السلام به عنوان پاسدار حريم وحى از تفسيرهاى نابجا و غير عقلانى آيات قرآن جلوگيرى كرده و علماء و دانشمندان را به سوى فهم صحيح آيات راهنمايى مىكرد . در اينجا به دو مورد اشاره مى كنيم:
1 . روزى در مجلس معتصم، برخى از دانشمندان به آيهاى استناد كرده و يك حكم شرعى صادر نمودند . امام جواد عليه السلام كه در آن جلسه حضور داشتخطاى آنان را گوشزد نموده و تفسير صحيح را براى حاضرين ارائه نمود .
محمد بن مسعود عياشى سمرقندى در تفسير خود ماجراى آن مجلس را چنين آورده است: در زمان معتصم عباسى، عوامل خليفه عده اى دزد را - كه راههاى عمومى در بين شهرها را براى مسافرين و كاروانهاى حج نا امن كرده بودند - دستگير كرده و از مركز خلافت در مورد چگونگى مجازات آنان خواستار دستور بودند .
خليفه در مورد اين حادثه حساس، مجلس مشورتى تشكيل داده و از دانشمندان عصر، كيفيت اجراى حد شرعى را در مورد آنان خواستار شد . آنان گفتند: قرآن در اين مورد بهترين راهكار است، آنجا كه مى فرمايد: «انما جزاء الذين يحاربون الله و رسوله و يسعون فى الارض فسادا ان يقتلوا او يصلبوا او تقطع ايديهم و ارجلهم من خلاف او ينفوا من الارض» (28) ; «كيفر كسانى كه با خدا و رسول او به جنگ و محاربه بر مى خيزند و در روى زمين در اشاعه فساد تلاش مى كنند، اين است كه: اعدام شوند يا به دار آويخته گردند يا دست و پاى آنان به عكس يكديگر قطع شود و يا اينكه از سرزمين خود تبعيد گردند .»
آنان به خليفه پيشنهاد كردند طبق اين آيه، يكى از كيفرهاى فوق را در مورد تبهكاران انتخاب كند . معتصم عباسى در همان جلسه از امام جواد عليه السلام نيز نظر خواست .
آن حضرت اول از اظهار نظر خوددارى كرد، اما وقتى كه با اصرار خليفه مواجه شد، نظر خود را چنين اعلام كرد: اينان در استدلال به آيه خطا كردند . استنباط حكم شرعى از اين آيه دقت بيشترى مى طلبد و بايد تمام جوانب مسئله در نظر گرفته شود و نسبت به جرم هاى مختلف كيفرها فرق مى كند; زيرا اين مسئله صورتهاى مختلف و احكام جداگانه دارد:
1 . اگر اين راهزنان فقط راه را نا امن كرده اند; نه كسى را كشته و نه مال ديگرى را به غارت برده اند، مجازات آنان فقط حبس است و اين همان معناى نفى از ارض است .
2 . اگر راه را ناامن كرده و افراد بى گناهى را كشته اند، اما به مال ديگران تجاوز نكرده اند، مجازات آنان اعدام است .
3 . اگر امنيت را از راههاى عمومى سلب كرده، انسانهاى بى گناه را كشته و مال مردم را نيز به غارت برده اند، كيفر آنان بايد سخت تر باشد; يعنى اول دست و پايشان را به عكس همديگر قطع مى كنند، پس به دار مجازات آويخته مى گردند .
معتصم اين نظريه را پسنديده و به عامل خود دستور داد، طبق نظر امام جواد عليه السلام عمل كند . (29)