ویژگیهای خانواده قرآنی

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

منابع

قرآن کریم


تفسیر نمونه جلد2؛آیت الله مکارم شیرازی

اخلاق در قرآن،محمد حسین اسکندری؛انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)
نظام خانواده در اسلام؛استاد حسین انصاریان؛انتشارات ام ابیها

کانون مهر ورزی؛عباس پسندیده؛انتشارات مرکز امور زنان وخانواده نهاد ریاست جمهوری
دینداری ورضا مندی خانوادگی؛مجتبی حیدری؛انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

ويژگي هاي خانواده موفق از نگاه قرآن: زير سايبان محبت

يكي از موضوعات بسيارمهمي كه در قرآن مطرح است و خداوند به آن بسيار بها مي دهد، خانواده است. و يك سؤال اين است كه آيا ما خانواده موفقي داريم معيار و ويژگي خانواده موفق چيست خانواده مهم ترين خشت بناي اجتماع است و اگرخانواده سالم، متعالي و استوار باشد مي توان به داشتن جامعه اي سالم، متعالي و استوار اميدوار بود. خانواده ركن طبيعي و اساس اجتماع و واحد بنيادي جامعه اسلامي است و درحفظ و گسترش قدرت ملي نقش مؤثري ايفا مي كند. بين قدرت ملي و خانواده رابطه اي وثيق وجود دارد و سستي و تباهي خانواده، انحطاط ملت را به دنبال مي آورد. در اين مقاله سعي شده است تا با الهام از آيات الهي وروايات معصومين(ع) فلسفه تشكيل خانواده، ويژگي ها و كاركرد هاي خانواده موفق را معرفي كنيم.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

چيستي خانواده

از بدو خلقت و آغاز پيدايش انسان بر روي كره خاكي، همواره زنان و مردان با تشكيل كانوني به نام خانواده، عمري را در كنار يكديگرگذرانيده و فرزنداني در دامان پر مهر خويش پرورانده و از اين جهان رخت بر بسته اند. خانواده يك واحد اجتماعي است كه هدف از آن در نگاه قرآن، تامين سلامت رواني براي سه دسته است: زن و شوهر، پدر و مادر و فرزندان. همچنين هدف، ايجاد آمادگي براي برخورد و رويارويي با پديده هاي اجتماعي است . در قرآن مي خوانيم:

« والذين يقولون ربّنا هب لنا من ازواجنا قرّه اعين و اجعلنا للمتقين إماماً؛ (۱)

و كساني كه مي گويند: «خداي ما، ما را از همسرانمان نور چشمان ببخش و ما را رهبر پرهيزكاران گردان. » اين آيه بر اهميت خانواده و پيش آهنگي آن در تشكيل جامعه نمونه انساني اشاره دارد، همچنان كه پيوندهاي سالم و درخشان خانوادگي را ايده آل پرهيزكاران معرفي مي كند. كوشش مصلحان جامعه- مخصوصاً پيامبران الهي- اين بوده است كه نظام خانواده، يك نظام مستحكم و پايدار باقي بماند و هيچ عاملي نتواند اين كانون سعادت و اجتماع كوچك را متلاشي كند. (۲)

دنياي امروز كه دنيايي مضطرب و پريشان است، علي رغم پيشرفت هاي حيرت انگيز در علم و صنعت، در مسئله خانواده با مشكلات بزرگي روبه رو است به نحوي كه در حال فروپاشي و از دست دادن بسياري از كارآيي هاي خود مي باشد.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

​

فلسفه تشكيل خانواده

چرا اسلام به تشكيل خانواده بها مي دهد كليد گشايش اين سؤال در قرآن است. طبق آيات الهي، انسان ها طوري آفريده شده اند كه جفت خواهي به سرشت و آفرينش آنها برمي گردد. خداوند در سوره نبا آيه ۸ چنين مي فرمايد:« و خلقناكم ازواجا؛ ما شما را جفت جفت آفريديم. » بنا بر اين زن و مرد كامل كننده يكديگرند و با وجود هر يك، ديگري به كمال رسيده و در كنار هم به آرامش مي رسند. در سوره روم آيه ۲۱ مي فرمايد:

«و از نشانه هاي او اين كه از [نوع] خودتان همسراني براي شما آفريد تا بدان ها آرام گيريد، و ميانتان دوستي و رحمت نهاد. آري، در اين [نعمت] براي مردمي كه مي انديشند قطعاً نشانه هايي است.» (۳)

از ديدگاه قرآن اصولاً خلقت موجودات و از جمله انسان ها به صورت زوج است كه به حسب فطرت در پي يافتن مكمل و نيمه ديگر خود مي باشند تا به آرامش، كمال و مودتي كه خداوند وعده داده است برسند و خاصه در وجود انسان زمينه اي از مودت و رحمت وجود دارد كه تجلي گاه آن فقط محيط خانواده است. (۴)

اما آن سكوني كه قرآن وعده اش را مي دهد تنها در نهاد مقدس خانواده است كه نمايان مي شود و تجلي مي يابد. اينجاست كه انسان با الهام از قرآن پي مي برد كه خانواده تنها محيطي براي ارضاي نياز ها وتوالد و تناسل نيست بلكه نهادي است كه اهداف والاتر و بالاتري را در برنامه جامع خود دارد.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

​

انسان موجودي اجتماعي است و نياز به تعاون و معاضدت دارد، چنانكه براي تحقق بخشيدن به فرايند رشد و تكامل خويش به ارتباط با ديگران نيازمند است. در محيط خانواده اين برنامه به صورت بسيارمطلوبي اجرا مي شود و گاهي عواطف خانوادگي آن چنان قدرت پيدا مي كنند كه اعضاي خانواده در قبال يكديگر احساس مالكيت شخصي نمي كنند.

در بسياري از خانواده ها عموماً و در خانواده هاي موفق اسلامي خصوصاً، اين برنامه ها به طور كامل جريان دارد. پدران و مادران و فرزندان نسبت به يكديگر فداكاري مي كنند و همگي مانند يك روح اند در چند بدن و مظهر وحدت اند نه كثرت.

در يك خانواده موفق قرآني در واقع پدر و مادر هسته مركزي و كانون خانواده هستند كه در راس هرم قرار دارند و فرزندان در گرد اين كانون مي باشند. البته بايد خاطر نشان كرد كه خانواده در نگاه قرآن نه مرد سالار است، نه زن سالار و نه فرزند سالار؛ بلكه جايگاه مودت، رحمت و تفاهم سالاري است. در اين محيط سالم، درستي، صداقت، عدالت و سعادت آموزش داده مي شود و خلاروحي هر يك توسط ديگري پر مي شود و به وحدت رسيدن و فنا در يكديگر را مي آموزند و اين همان چيزي است كه هماهنگ با خلقت و آفرينش زن و مرد است.(۵)

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

​

معیار خانواده موفق از منظر قرآن

خانواده موفق یعنی تپیدن یک قلب در سینه همه اعضای آن، یعنی روحی مشترک در چندین کالبد که باعث می شود همگام و همراه یکدیگر به سمت کمال ره بپیمایند. در این خانواده، وحدت، هماهنگی و انسجام اهمیت بسیار دارد، تفرقه جایی ندارد و کار ها با شور و مشورت سرانجام می گیرند.(?) برای داشتن یک کانون گرم و موفق باید قدم اول را درست برداریم و آن انتخاب همسر با ملاک های اسلامی است که مهم ترین آنها، ایمان و باورهای صحیح، حسن خلق، تقوا و سلامت جسمی و روانی است. در این صورت است که می توان به داشتن خانواده ای موفق امید وار بود.

معیار قرآنی خانواده های موفق در آیه ?? سوره روم ذکر شده است که می فرماید:

« و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنوا إلیها و جعل بینکم مّودّة و رحمة إن فی ذلک لایات لقوم یتفکرون.»

از همین آیه ابن سینا سود جسته و اساس توفیق هر خانواده را بر چهار رکن «آرامش و سکون، عشق، رحمت و اخلاق» می داند. از این رو خانواده هایی که سنگ زیربنای زندگی خود را بر پایه ارکان یاد شده بگذارند موفق محسوب می شوند.(?) از دیگر ویژگی های خانواده موفق می توان به این نکات نیز اشاره کرد: خانواده ای که از عواطف و اخلاق و دیانت اشباع شده و بستری گردیده باشد برای رشد معنوی اعضای آن، زمینه ای برای بروز پاکی و عدالت هم در بین اعضای خود و هم در سطح اجتماع خواهد شد.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

در خانواده موفق زن و مرد تعهداتی را که نسبت به یکدیگر و مسئولیتی که در قبال فرزندان دارند، همواره در نظر می گیرند به همین دلیل آنها در تربیت فرزندان سالم و صالح حداکثر تلاش را می نمایند و با هر گونه امکاناتی سازگار می باشند. به این ترتیب، نه تنها در کشمکش زمان مایوس نمی شوند، بلکه گام دیگر را امیدوارتر بر می دارند. یک خانواده خوشبخت برای کسب موفقیت، در جهت پرورش مهارت های ارتباطی خود قدم بر می دارد و در راستای تحکیم ساختار خانواده، آنها را به کار می برد. فراگیری روابط مناسب در آغاز، کار دشواری به نظر می رسد اما گذشتن از هر یک از مراحل آموزشی، به صورت عادت در خواهد آمد. در خانواده ایده آل با ویژگی هایی روبه رو می شویم که همه حکایت از یکی شدن آرزوها، خواسته ها و حتی رؤیاهای زوجین دارد. بر تحکیم روابط بین یکدیگر تاکید می ورزند و برای حفظ آن از نفوذ و مداخله نگرش های مخرب و زیان آور دوری می کنند. تدابیری که برای اداره خانواده در پیش گرفته می شود، نیاز ها و منافع همه اعضای خانواده را در بردارد و تصمیم گیری ها به گونه ای است که به نیاز همه اعضا توجه می شود. در این خانواده ها عشق و صمیمیت تقویت می شود وهریک از زوجین تلاش خودرا به کارمی گیرد تا روابط محبت آمیز خود را با همسرش تداوم بخشیده و کانون خانوادگی خود را گرم نگه دارد.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

​

یک زوج موفق، علاوه بر این که می توانند احساسات و عواطف خود را بیان کنند می توانند هنگام بروز موارد تنش زا، بر رفتارهای خود تسلط داشته و با شیوه ای صحیح اختلاف ها را برطرف و تضاد ها را حل کنند و آرامش را به خانه باز گردانده و محیطی مناسب برای پرورش و تکامل یکدیگر و فرزندان خود فراهم سازند.

انعطاف پذیری، گذشت و قدردانی از زحمات یکدیگر، از دیگر مشخصه های بارز این خانواده هاست. به طور کلی معیارهای قوام و پایداری یک زندگی و به تبع آن، توفیق در زندگی مشترک را می توان در شش اصل خلاصه کرد: نخست اصل « تفاوت میان زن و مرد»، چرا که اطلاع از کم و کیف این تفاوت ها راهگشای زندگی است و خوشبختی تمام اعضای این کانون مقدس را تامین می کند. در پرتو همین دریافت، احترام به آنها که پدید آورنده اصل دوم است دیده می شود و اصل یاد شده«تعاون در خانواده » می باشد، بخصوص آن که در پی خود «گذشت و ایثار» که اصل سوم است، نیز وجود داشته باشد.

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

​

همچنين در مثلث مذكور«تفاوت، تعاون و گذشت» نقش اساسي در« تفاهم» به عنوان اصل چهارم و اساسي بين اعضاي اين جامعه كوچك و ايجاد «توازن» (اصل پنجم) در زندگي خانوادگي دارد. از اين رو، هر خانواده با گذر از اين مراحل است كه در مي يابد«تبادل انديشه» به عنوان اصل ششم در توفيق خانواده چه تاثير عظيمي در بهبود روابط خانوادگي دارد.»

در يك خانواده مطلوب و موفق اسلامي سلسله مراتب به خوبي رعايت مي شود؛ پدر و مادر اقتدار ويژه اي دارند و فرزندان در نوجواني و حتي ميانسالي احترام خاصي براي والدين قائلند. بين زن و شوهر نيز احترام و اقتدار شوهر پذيرفته شده و زن در مواردي مي پذيرد كه مرد تصميم نهايي را بر عهده داشته باشد. در منظومه زن و شوهري، وظايف به خوبي انجام مي شود و مودت و رحمت بين زن و شوهر برقرار و نيازهاي عاطفي دو طرف مورد توجه است. والدين با شور و شوق به وظايف خود عمل مي كنند و بر ارزش وظايف خود آگاهند.

در يك خانواده موفق حدود حجاب، روابط با نامحرمان و حدود در داخل خانه رعايت مي شود. البته همه قيود بايد بر اساس منطق و متعادل باشد وهرگونه افراط در اجراي حدود از سوي مرد در خانواده نه تنها به تعادل روحي و رواني اعضاي خانواده كمك نمي كند، بلكه آسيب هاي جدي به آنان وارد مي سازد و موجب رفتار نا بهنجار و عدم سلامت رواني آنها مي شود.