تحقق ارادۀ الهی :مفاهیم آیۀ 33 از سورۀ توبه

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ ﴿ توبه :۳۳﴾

او كسى است كه پيامبرش را با هدايت و دين درست فرستاد تا آن را بر هر چه دين است پيروز گرداند هر چند مشركان خوش نداشته باشند

اگر بخواهیم آیاتی را که بیانگر اهداف بعثت انبیا است، بررسی و با این آیه مقایسه کنیم، به نظر می رسد این آیه، در بردارندۀ همۀ آن اهداف است و هدف کلی و نتیجۀ نهایی بعثت انبیا در آن جمع شده است.

در این آیۀ کریمه، خداوند ره آورد بعثت پیامبرش را بیان فرموده و این که او از جانب خداوند، با دلایل روشن و براهین آشکار، مردم را به دین حقدعوت کرده است و در جهانی که باطل خلق نشده است، بایستی دین حق در آن غالب گردد و باطل را از صحنه بیرون براند.

ارادۀ حتمی خدا

خداوند ارادۀ همیشگی خود را این گونه بیان کرده است : «يُرِيدُ اللّهُ أَن يُحِقَّ الحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ »{انفال : 7} ؛ «خداوند اراده کرده است حق را با کلمات خود تقویت کند».

برای رسیدن به این هدف نیز پیام را نازل و پیامبرصلی الله علیه و آله را مبعوث کرده و دربارۀ پیام فرموده است : «تِلْكَ آيَاتُ اللّهِ نَتْلُوهَا عَلَيْكَ بِالْحَقِّ» {آل عمران:108}؛ «ما این آیات الهی را به حق بر تو تلاوت می کنیم».

نسبت به پیام آور هم فرمود: «إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ بِالْحَقِّ» {بقره:119}؛ «ما تو را به حق فرستادیم».

بنابراین قرآن هم در مرحلۀ انزال و هم در مرحلۀ نزول، آمیخته با حق بوده«وَبِالْحَقِّ أَنزَلْنَاهُ وَبِالْحَقِّ نَزَلَ» {اسراء:105}؛ و باطل از هیچ جهتی به سویش راه ندارد«لَا يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِن بَيْنِ يَدَيْهِ وَلَا مِنْ خَلْفِهِ»{فصلت:42} ؛ از این رو، هیچگاه مطالبش قابل نسخ و زوال نیست. چنین دینی، دین حق است.

همچنین به این نکته توجه داده است که با آمدن حق، جایی برای باطل نمی ماند؛«وَقُلْ جَاء الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا»{اسراء : 81}؛«و بگو: حق آمد و باطل نابود شد؛ باطل به طور قطع از بین رفتنی است».

این از خصوصیات حق است که بر باطل چیره می شود و جایی برای او نمی گذارد.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

دین حق کدام است؟


قرآن تنها آیین حق را که ریشه دار و هماهنگ با قوانین طبیعت و مطابق با فطرت بشر است، دین توحیدی دانسته می فرماید:

«فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ...»{روم : 30}


«روی خود را متوجه دین معتدل و میانه کن؛ این فطرتی است که خداوند انسانها را براساس آن آفریده است و در آفرینش خدا دگرگونی نیست».

چنین دینی، چون مطابق فطرت است، حق است و چون حق است، پایدار و استوار است؛بنابراین در ادامۀ همین آیه می فرماید:

« ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ »{روم:30} «این دین محکم و استوار است ولی اکثر مردم نمی دانند».


براساس همین اصل، تنها دین پذیرفته نزد خداوند، اسلام است«إِنَّ الدِّينَ عِندَ اللّهِ الإِسْلاَمُ»{آل عمران:19} و اگر کسی دینی غیر از آن برگزیند، از او پذیرفته نمی شود.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

تحقق ارادۀ الهی


چون دست و قدرت خداوند، بالاترین دست ها و قدرت ها است «يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ»{فتح:10}، و او بر همۀ بندگان خود مسلط است «وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ »{انعام : 18 و 61} ، کسی نمی تواند برابر او قد علم کند و مانع تحقق اراده و خواستۀ او شود؛ بنابراین، در همین آیه محل بحث و در سورۀ صف و توبه، پس از خبر دادن از غلبۀ حق، فرمود : « وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ »؛ یعنی این امر، تحقق می یابد؛ هرچند که مشرکان ناپسند دارند. مشرکان و سایر رهروان راه باطل، با قدرت ناچیز خود، برای خاموش کردن نور حق می کوشند؛ ولی خداوند تمام تلاش آنها را بیهوده می داند و نور خدا را کامل می کند. در سورۀ توبه قبل از آیۀ محل بحث می فرماید:

«يُرِيدُونَ أَن يُطْفِؤُواْ نُورَ اللّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَيَأْبَى اللّهُ إِلاَّ أَن يُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ »{توبه:32}


«آ نها می خواهند نور خدا با دهان خود خاموش کنند؛ ولی خداوند، فقط می خواهد نور خود را کامل کنند؛ ولی خداوند، فقط می خواهد نور خود را کامل کند؛ هر چند برای کافران ناخوشایند است».

کافران برای رسیدن به مقاصد شوم خود، از هر دری وارد می شوند و از شیوه های مختلفی (مانند: مسخره کردن، محاصرۀ اقتصادی، جنگ، حرکت های منافقانه، ایجاد اختلاف در صفوف مسلمین، ترویج انحرافات اخلاقی و برقراری سلطۀ سیاسی، نظامی یا اقتصادی) بهره می برند؛ ولی خداوند وعده داده که پیروزی نهایی با حق است و آن ها با ارادۀ حق؛ نابود می شوند. این همان تحقق وعدۀ الهی است که «وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ »{اعراف : 128}.

مرحوم علامه طباطبائی در این باره چنین می نویسد:

«سرانجام، دنیا تسلیم خواهد شد؛ چون این وعدۀ خداوند است که : «وَ العاقبة للتقوی» علاوه بر اینکه نوع انسانی، به واسطۀ فطرتی که در او به ودیعت سپرده اند، طالب سعادت حقیقی خویش است».

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

کیفیت تحقق وعدۀ الهی

شک نیست در حال حاضر، الین موضوع تحقق نیافته است؛ ولی می دانیم این وعدۀ حتمی خدا، به تدریج در حال تحقق است. برای روشن شدن قضیه، سراغ بعضی از روایات می رویم که ذیل این آیه، از منابع شیعه و اهل سنت نقل شده است:


الف . از مولا امام صادق علیه السلام روایت شده است:


«قسم به خدا؛ تأویل و حقیقت این آیه، تا به حال نازل نشده است و نازل نمی شود، مگر زمانی که قائم خروج کند. زمانی که قائم خروج کرد، هیچ کافر به خدای عظیم و هیچ مشرک به امام نیست، مگر این که از خروج او ناخرسند است».


ب . مولا امام محمد باقر علیه السلام فرمودند:


«قائم ما [=اهل بیت] به وسیلۀ رعب[در دل کفار] یاری می شود؛ با یاری [از جانب خدا] تأیید می شود ... حکومتش مشرق و مغرب را فرا می گیرد و خداوند عزّوجلّ دینش را بر همۀ ادیان غلبه می دهد؛ هرچند مشرکان ناراحت باشند؛ پس در این هنگام، زمین خرابی نیست، مگر اینکه آباد شود. روح الله، عیسی بن مریم نیز فرود می آید و پشت سر آن حضرت نماز می خواند».


آری حکومت جهانی واحد، به دست آن حضرت ایجاد خواهد شد و آن حکومت مصداق کامل آیه است؛ ولی باید از اکنون برای آن روز تلاش کرده و زمینۀ ظهور چنین حکومتی را با مجاهدت فراهم ساخت.

اللّهم عجّل فرجه واجعلنا من اعوانه و انصاره و شیعته و محبیه.

[مدینه* خادمه یاس فاطمی *]

پیام های این آیۀ کریمه

1 . اسلام بر همۀ ادیان و مکاتب غلبه خواهد کرد « لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ ».


2 . حقانیت اسلام، ضامن غلبۀ آن بر دیگر ادیان و مکاتب است « أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ ...».


3 . ناخرسندی مشرکان از غلبۀ اسلام و تلاش آنان برای جلوگیری از آن، مانع غلبۀ اسلام نخواهد شد « لِيُظْهِرَهُ ... وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ ».


برگرفته از کتاب تفسیر همراه چاپ اوقاف