ミ★ミ★ミ --------سیمای صحیفه سجادیه ------------ ミ★ミ★ミ

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

( سیمای صحیفه سجادیه )

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

مقدمه:

نام امام سجاد(ع) چهارمین امام شیعیان تداعی كننده مناجات و راز و نیاز و دعااست.
آن امام, مجالی برای فعالیتهای علنی فرهنگی, اجتماعی و سیاسی نیافت و عمر شریف خود را در محراب عبادت و نیایش سپری ساخت. عبادت و دعایش, سیرالی الحقی نبود كه سیرالی الخلق را به دنبال نداشته باشد. بلكه عبادت و محراب او و رویی به خالق و سویی به سوی خلق داشت.

او با حبل دعا مردم را با خدایشان مرتبط می‌ساخت و این حبل از چنان استحكام و عمقی برخوردار است كه پس از گذشت قرنها, طراوت, اتقان و ژرفای خود را از دست ن داده است.
نوشته حاضر, بحثی كوتاه در باره صحیفه سجادیه آن حضرت است. نمی‌توان گفت همه دعاها و نیایشهای امام به دست ما رسیده است; بلكه دعاهای منسوب به آن حضرت قطره ای از دریای ژرف نیایشهای او است. دلیل این سخن مستدركات بسیار صحیفه كامله سجادیه است.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

به هرصورت, به قول شهید سیدمحمدباقر صدر (ره), صحیفه سجادیه را باید به عنوان بزرگترین عمل اجتماعی زمان و موقعیت امام(ع) معرفی كرد.
این كتاب یگانه میراث فرهنگ الهی, یك منبع بزرگ مكتبی, یك مشعل هدایت ربانی و یك مدرسه اخلاق و تربیت اسلامی‌است كه با گذشت روزگاران پایدار می‌ماند. ا
نسانیت پیوسته به آن نیازمند است و هرچه گمراهی های شیطان و فریبندگی دنیا فزونتر گردد, نیاز به آن بیشتر می‌شود

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

حكومت بنی امیه, به طور كامل امام را در عزلت سیاسی قرار داده بود به نحوی كه در تمام مدت عمر شریفش فقط یك بار از روی ناچاری از پیشنهاد كارساز امام استقبال كردند و آن موقعی بود كه:
عبدالملك خلیفه اموی با پادشاه روم درگیری پیداكرد, و پادشاه روم... او را تهدید كرد كه نقدینه های آنان را برای تحقیر مسلمانان از كشور روم وارد كند و در مقابل آن, هر قراردادی كه خواست با آنها ببندد.
در اینجا عبدالملك متحیر و بیچاره شد... لذا مسلمانان را دعوت به گردهمایی كرد و با آنها به مشورت پرداخت. هیچ كدام نظری كه بتواند آن را به كار ببندد, اظهار نكردند.
در آنجا مردم به او گفتند:
توخود می‌دانی راه فرار از این مشكل به دست چه شخصی است. فریاد برداشت: وای بر شما چه كسی این كار از او ساخته است؟

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

گفتند: بازمانده اهل بیت پیامبر(ص).
گفت:
راست گفتید. او برای رفع این مشكل به امام زین العابدین(ع) پناهنده شد. امام(ع) فرزند خود, محمدبن علی الباقر(ع) را به شام گسیل داشت و تعلیمات لازم را به او داد. در آنجا امام باقر(ع) طرحی نو, برای تنظیم پول مسلمانان ارائه داد و كشور اسلامی‌را از موقعیت استعماری نجات داد.

این قضیه نشان می‌دهد كه اگر موقعیت اجتماعی و سیاسی برای امام فراهم بود, تنها به دعا و مناجات نمی‌پرداخت و از كان دانش و معرفت و تدبیر الهی خود امت اسلامی‌را بهره‌مند می‌ساخت. اما افسوس كه حكام مستبد بنی امیه این موقعیت را از امام سلب كردند و امت اسلامی‌را از خورشید وجودش محروم ساختند.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

صحیفه سجادیه چه كتابی است؟

از صحیفه سجادیه, كه سند آن به امام زین العابدین(ع) منتهی می‌شود, به اخت القرآن و انجیل اهل البیت(علیهم السلام ) و زبورآل محمد(ص ) و صحیفه كامله تعبیر شده است. علامه ابن شهرآشوب, در كتاب معالم العلما در ذیل ترجمه متوكل ابن عمیر, با عنوان زبورآل محمد(ص ) و در ذیل ترجمه یحیی ابن محمد الحسینی الدلفی, با عنوان انجیل اهل بیت از آن یاد كرده است.ششمین تصنیفی كه در اسلام صورت گرفته, صحیفه سجادیه است; زیرا چنین نقل گردیده است:
الصحیح ان اول من صنف امیرالمومنین ثم سلمان ثم ابوذر ثم الاصبغ بن نباته ثم عبیدالله بن ابی رافع ثم صنف الصحیفه الكامله.
بدین سبب, علمای مسلمان اهتمام بسیار به این كتاب داشته, شرحهای زیادی بر آن نوشته‌اند. یكی از نویسندگان در كتاب خود تعداد 68 شرح صحیفه را معرفی كرده است.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

شیخ آقابزرگ نیز در كتاب الذریعه (ج 13, ص 345 به بعد) شروح صحیفه سجادیه را معرفی كرده است.

به هرحال صحیفه سجادیه ای كه اكنون در دسترس ماست, پنجاه و چهار دعا دارد كه دعای اولش فی التحمید لله عزوجل و دعای آخرش دعاوه فی استكشاف الهموم است.
متوكل بن هارون گفته است كه امام صادق(ع) هفتاد و پنج دعا به من املا فرمود. یازده باب آن از دستم رفت و شصت و چند باب آن را حفظ كردم... .
سید محسن امین(ره) می‌گوید:
صحیفه كامله 61 دعا دارد كه در باره انواع خیر و عبادت و طلب سعادت است و كیفیت توجه به پروردگار و طلب حوائج از او و چگونگی عمل كردن به قول خداوند ادعونی استجب لكم را می‌آموزد.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

سند صحیفه سجادیه

صحیفه‌ای كه اكنون در دست ما است سندش به بها الشرف می‌رسد. وی در سال 516 در ماه ربیع الاول این دعاها را به سندی كه در اول صحیفه نقل شده, دریافت كرده است; البته صحیفه سالها قبل از بها الشرف معروف بود. چنانكه نجاشی در ذیل ترجمه متوكل بن عمیربن المتوكل نوشته است:

روی عن یحیی بن زید دعا الصحیفه اخبرناالحسین بن عبیدالله عن ابن اخی طاهر عن محمد بن مطهر عن ابیه عن عمیر بن المتوكل عن ابیه متوكل عن یحیی بن زید بالدعا. بی تردید نجاشی قبل از بها الشرف می‌زیست و در سال 450 ه" . وفات یافت.

همچنین علامه مجلسی(ره) از نسخه‌ای از صحیفه یاد می‌كند كه به سال 333 ق. مربوط است:
قدوجدت فی نسخه قدیمه من الصحیفه الكامله... و كان تاریخ كتابتها سنه ثلاث و ثلاثین و ثلاثماة...
شایان ذكر است كه صحیفه سجادیه به بررسی سندی نیاز ندارد, چون بسیاری از علما ادعای تواتر آن را كرده‌اند. از مطالعه اجازاتی كه برای نقل صحیفه سجادیه به ثبت رسیده است, چنان بر می‌آید كه این كتاب به بررسی سندی نیاز ندارد و متواتر است.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

علامه مجلسی می‌نویسد:

... و یرتقی الاسانید المذكوره هنا الی سته و خمسین الف اسنادا و ماة اسناد.

یكی از شارحان صحیفه نیز چنین نوشته است:
و لما كانت نسبه الصحیفه الشریفه الی صاحبها(ع) ثابته بالاستفاضه التی كادت تبلغ حد التواتر ...

ناگفته نماند كه اگر به سندی كه در مقدمه صحیفه ذكر شده اكتفا كنیم, از شرایط حجیت و اتقان برخوردار نیست; زیرا:
اولا: از سیدنجم الدین بها الشرف, كه در اول سند آمده است, در كتابهای رجالی ذكری به میان نیامده است. همچنین از عكبری و عبدالله بن عمربن الخطاب نیز در كتابهای رجالی یاد نشده است.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

ثانیا: اگرچه در كتب رجالی از ابوالمفضل یاد شده است; اما بیشتر او را تضعیف كرده اند. نجاشی درمورد وی می‌گوید: كان سافر فی طلب الحدیث عمره و كان فی اول امره ثبتا ثم خلط و رایت جل اصحابنا یغمزونه و یضعفونه.

ثالثا: در رجال نجاشی آمده است كه متوكل بن عمیر بن متوكل صحیفه را از یحیی بن زید نقل كرده, در حالی كه در مقدمه صحیفه می‌خوانیم: عمیر از پدرش متوكل نقل كرده است. و این متوكل توثیق نشده است.


رابعا: اخبار شیخ سعید ابوعبدالله... درسال پانصد و شانزده بوده است و عبدالله بن عمر, كه در سند آمده, صحیفه را در سال دویست و شصت و پنج (265) نقل كرده است. تنها سه راوی (ابومنصور عكبری و ابوالمفضل و شریف ابوعبدالله) واسطه این دو نفر شمرده می‌شوند. بعید به نظر می‌رسد كه در فاصله زمانی بین شیخ سعید و عبدالله بن عمر (دویست و پنجاه و یك سال) فقط سه راوی واسطه قرارگیرند مگر اینكه گفته شود این سه راوی یكدیگر را ملاقات كرده باشند و... .