قرآن پهلوی!

[نرگس منتظر]

رژیم پهلوی در دوران خود اقدام به انتشار قرآن کرده است اما هدف و انگیزه این رژیم از این اقدام چه بوده است؟

---

تاریخ پر فراز و نشیب نهضت اسلامی ایران ، حاوی حوادث و جریانات متفاوتی بود كه در این مسیر ، مبارزات مردم صورتهای مختلفی به خود گرفت و عكس‌العمل حكومت شاه در كنترل و مقابله با این نهضت نیز به تبع متفاوت بود.
پس از رسوایی رژیم در سال 42 و 43 ، و مخالفت علنی با علما و اسلام ، وجهه رژیم در تظاهر به اسلام و حمایت از مردم ، لكه دار شد .
بدون این پایگاه به ظاهر اسلامی ، جایی برای حكومت شاه و توجیه اعمال ضد انسانی او باقی نمی ماند ؛ لذا جهت بقای حكومتش چاره را در اجرای طرحهایی همچون ساخت مسجد ، چاپ قرآن ، زیارت عتبات و ... دید و چنین نیز عمل كرد .
در سال 1344 اعلام شد كه حكومت شاه درصدد است با چاپ قرآنی بنام پهلوی ، به صحنه بیاید . این قرآنها كه در قطع و خطی زیبا تهیه و انتخاب شده بود ، به نام پهلوی و همراه با برنامه تبلیغاتی وسیع و سنگینی در سطح جامعه انتشار یافت .
طبق طرح از پیش تعیین شده ای ، تعدادی از این قرآنها ، به علما و روحانیان اهدا می شد و جهت اجرای این مقصود ، تمامی سازمانها و نهادهای فرهنگی ، اجتماعی و همه قوای امنیتی ، به خدمت گرفته شد . مقالاتی برای درج در روزنامه ها و مجلات از قبل تعیین شد .
متن تجلیلها و ستایشها از اقدام ملوكانه !
متن گزارشها از استقبالهای مصنوعی و ... پیش از چاپ و انتشار قرآن ، تهیه و دستور تبلیغ آن داده شد و محور سخنرانیهای نمایندگان مجلسین ، برنامه های رادیو و تلویزیون ، متن تلگرافها ، مصاحبه ها با استادان خط و ... بود.

این طرح كه سه ماه قبل از انتشار قرآن ، تهیه و آماده شده بود ، به خوبی نشان می دهد كه قصد رژیم از این عمل ، تا چه اندازه در جهت بهره برداری از تبلیغات مذهبی شاه در سطح عموم بوده است و تا چه اندازه از اصل عمل و اقدام چاپ قرآن و امور مذهبی كشور ، دور بوده است.

[نرگس منتظر]

تدابیر و تبلیغات رژیم برای چاپ قرآن

قرار شد قرآن مذكور از روی یكی از بهترین قرآن ها كه به خط احمد نیریزی بود، با خطی خوش و زیبا و چاپی نفیس منتشر شود و طبق برنامه ریزی قبلی می بایست تعدادی از این قرآن ها به علما و روحانیان اهدا می شد.
رژیم، قبل از چاپ قرآن آریامهری، با برنامه ریزی دقیق به تبلیغات سنگین و گسترده ای از طریق رسانه ها و نهادهای فرهنگی و سیاسی پرداخت ؛ به همین منظور «طرح انتشاراتی درباره چاپ قرآن پهلوی» به شرح ذیل تهیه و تنظیم شد:
«مردم ایران از دیرباز قرائت قرآن را یكی از عبادات می دانند و هر سال چند صد هزار نسخه از قرآن در مركز و شهرستان های كشور، به قطع ها و شكل های مختلف چاپ می شود.
شاهنشاه ایران كه متدین به دین اسلام و مذهب جعفری دوازده امامی هستند، در طول مدت سلطنت خود با الهام از قرآن، عدالت اجتماعی، عدالت اقتصادی و عدالت زندگی را در میان ملت ایران مستقر كردند و برای بزرگداشت و تجلیل مذهب شیعه اثنی عشری از هیچ گونه اقدامی فروگذار نكردند.
به تازگی چاپ و نشر قرآن كریم، كه به منزله قانون اساسی دین اسلام و مورد علاقه قاطبه مسلمانان است، مورد توجه خاص شاهنشاه قرار گرفت و مقرر فرمودند قرآنی كه چاپ می شود، از سایر قرآن ها از هر حیث ممتاز باشد.
روی این اصل، یكی از نسخ ممتاز و خطی نفیس قرآن كه به خط استاد احمد نیریزی، در كتابخانه سلطنتی موجود است انتخاب شد، كه با مآخذ معتبر موجود، به وسیله علما و دانشمندان صاحب نظر و برگزیده كشور تصحیح و چاپ شود. چون نسخه ای كه برای تصحیح و چاپ انتخاب شد، از نظر تذهیب و حاشیه سازی و طلاكاری در نهایت نفاست، و از نظر نگارش خط نسخ، شاهكاری فناناپذیر می باشد، بدان جهت تلاش های مداوم و شبانه روزی برای تصحیح آن از روی دو دسته مآخذ معتبر انجام گرفته است.

برای آن كه مردم ایران و مسلمانان جهان وعلاقه مندان كشورهای خارج هرچه بیشتر از اهمیت قرآن پهلوی آگاه شوند، یك طرح انتشاراتی تهیه و تنظیم شده است كه در دو فصل اجرا خواهد شد.


1فصل اول: برنامه انتشاراتی قبل از انتشار قرآن

2 فصل دوم: برنامه انتشاراتی همزمان با انتشار قرآن
در اجرای برنامه قبل از انتشار قرآن در اولین جایی که این برنامه و قران تبلیغ شد به شرح زیر بود:

خبرگزاری پارس:

1 روز دوشنبه ششم اردیبهشت ماه 1344، اعلامیه دربار شاهنشاهی درباره چاپ قرآن پهلوی منتشر خواهد شد.

[نرگس منتظر]

هدف رژیم از چاپ قرآن

اهداف رژیم از این اقدام ، كه با اهدای آن به روحانیان همراه بود ، این بود كه با استفاده از قداست كلام خدا در میان اندیشه و عمل مسلمین ، آنان را به پذیرش قرآن چاپ طاغوت وادارد و تأیید ضمنی از اعمال خود از سوی روحانیان برگیرد و در صورت به نتیجه رسیدن این ترفند ، پیروزی بزرگی برای او به حساب می آمد .
كار تهیه قرآن آغاز شده بود . عده ای از دانشمندان ، در گزینش و مقابله آن با دیگر قرآنها ، انتخاب شدند و به وعاظ دستور داده شد تا در محافل برپا شده از سوی رژیم ، این خبر را اعلام كنند و این اقدام را بستایند.
پس از پایان طراحی قرآن پهلوی ، خبر انتشار آن در روزنامه ها و رسانه های داخلی و خارجی اعلام شد .
تبلیغات مبلغان رژیم ، حول دو محور محدود می شد :
نیت فاعل آن ، و ستودن اقدام اسلام گرایانه ! دستگاه پهلوی ، خصوصا محمدرضا پهلوی ، و دیگری ، تجلیل از سعی رژیم در پرداختن به كیفیت چاپ و تزیین ظواهر و یكتایی نوع چاپ آن .
قرار بود این قرآنها با مراسم خاص درباری ، همراه با تشریفات سلطنتی ، توسط قاصدان مخصوص شاه ، به شهرستانها ارسال شود و همزمان با ورود قرآن ، عملیات حفاظتی و امنیتی ساواك ، ضمن كنترل اوضاع امور ، هر گونه مقاومتی از سوی افراد را دفع و مطالب را به طور كامل به مركز مخابره كند .
لذا مأموریت رفع موانع اجرای طرح ، به عهده ساواك و به طور مستقیم ، زیر نظر دفتر مخصوص شاهنشاهی بود.
افراد متخلف به شدت بازخواست و مجازات می شدند .
به عنوان نمونه ، ورود قرآن به شهر فومن و اعتراض دادستان فومن به ترك محل كار توسط دو تن از كارمندان به بهانه استقبال از قرآن پهلوی ، به سرعت گزارش می شود و از سوی دفتر مخصوص دربار ، مورد پی گیری قرار می گیرد .
جهت اهدای قرآنها به روحانیان نیز قبلا مقدمات فراهم شده بود .
اسامی افراد ، سوابق آنها و وضعیت عمومی شهر به مركز مخابره شد ، و قرار بود تا پس از ارسال قرآنها به فرمانداری و استانداری شهرها ، روحانیان از قبل دعوت شده ، به استقبال قرآن بیایند و پس از ایراد سخنرانیهایی در مدح صفات اسلام دوستانه شاه ، رژیم را به اهداف خود نزدیكتر سازند .
اما علما و روحانیان مقاومت كردند.
آنان با آگاهی از ترفند رژیم ، رویه ای دیگر برگزیدند . مضامین بلند و ظلم ستیز معارف قرآنی ، مانع از تسلیم در برابر این ترفند بود . از طرفی ، شیوه قرآن بر نیزه گرفتن معاویه صفتانی چون محمدرضا پهلوی ، نیازمند مقابله ای مدبرانه بود ؛
لذا علاوه بر سخنرانیها و روشنگریهایی كه در محافل و منابر پیرامون این ترفند داشتند ، از پذیرفتن قرآن سرباز زدند .
عده ای با هدیه آن به مجامع مذهبی ، عده ای با خروج از شهر ، و عده ای با عدم استقبال و بی توجهی به دعوات مكرر رژیم از آنها ، مخالفت خود را اعلام كردند.
مردم نیز با تأسی به این امر ، قداست الفاظ قرآنی را در كلام گهربار عاملین به قرآن یافتند .
به عنوان نمونه روحانیان زنجانی كه در هیچیك از مراسم سلطنتی شركت نكرده بودند ، در این مراسم نیز شركت نكردند .
این روحانیان ، ابتدا با وادار ساختن رژیم به دعوت كتبی از علما ، و سپس عدم اجتماع كلیه روحانیان در مراسم ، مخالفت خود را اعلام داشتند.

فرآوری : طاهره رشیدی

بخش سیاست تبیان

---

منابع : 1- آفتاب / 2- نورپرتال