آزادی چیست؟
حال ببینیم آن آزادی که علی (ع) دغدغۀ آن را دارد چیست؟
آزادی ابعاد گوناگون و نمودها و چهره های بسیاری دارد.
هر کس به شکلی با آن نرد عشق باخته، و بی بهرگان از ان غزل ها در فراقش ساخته اند.
تعریفی که هر کسی از آزادی دارد نیز، بسته به زمان و مکان و شرایط تاریخی و جغرافیایی و فرهنگی و اجتماعی اش، با دیگران تفاوت دارد.
قرآن هدف بعثت پیامبر بزرگ اسلام را آزاد کردن انسان ها از بندها و زنجیرهای بسته شده بر دست و پا و زبان و اندیشۀ آنان، و برداشتن بار گران از پشت و ران و ذهن و گشودن عقده ها از جان و سراسر وجودشان می داند:
«الّذینَ یَتَّبِعونَ الرَّسولَ النَبِیَّ الاُمِیَّ الَّذِی یَجِدُونَهُ مکتوباً عِندَهُم فِی التَّوراةِ و الإِنجیلِ، یَأمُرُهُم بِالمَعرُوفِ وَیَنهاهُم عَنِ المُنکِر، وَ یُحِلُّ لَهُمَ الطَیِّباتِ وَ یُخَرِّمُ عَلَیْهِمُ الخَبائِثَ،
وَ یَضَعُ عَنهُم إِصرَهُم وَ الأَغلالَ الَّتِی کانَت عَلَیهم؛ فَالَّذِینَ آمَنُوا بِهِ و عَزَّرُوهُ و نَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُورَ الَّذی أُنْزِلَ مَعَهُ، أوُلِئکَ هُمُ المُفلِحُون». [الأعراف، 157]
«کسانی از آن فرستادۀ پیامبر ناوابسته پیروی می کنند که (نام) او را نوشته و در تورات و انجیل می یابند، آنان را به کارهای پسندیده فرمان می دهد، و از کارهای ناپسندشان باز می دارد، و پاکیزه ها را برایشان روا می شمارد، و پلیدی ها را بر آنان ناروا می کند، و بار سنگین کمرشکن شان را از پشت آنان برمی دارد،
و بند و زنجیرهایی را که بر (دست و پا و اندیشۀ) ایشان بسته شده است (می گشاید)، پس کسانی که به او ایمان آوردند و به پشتیبانی و یاری او برخاستند، و از نوری که با او فرود آمده (یعنی قرآن) پیروی کردند، (از بند) رستگان همان کسان هستند».
برخی دنبال آزادی تجارت هستند، عده ای خواستار آزادی مالکیت، گروهی آزادی شغل و مقام را می جویند، دسته ای هم آزادی بیان و اجتماعات و ابراز عقیده.
هر یک از این خواستاران مقصد و مطلوبی دارند و به دنبال آن هستند و سرانجام به مطلوب خود می رسند، لیکن چیزی که افراد از آن غافل می باشند آزادی جان و وجود انسان از هر قید و بندی است که انسان خود بر گردن خویش بسته و گوهر انسانی اش را به تاراج گذاشته است.
انسان اگر آزاده شد، هر بندی را می تواند باز کند و هر گرهی را بگشاید.
امیرالمؤمنین می فرماید:
«وَلا تکُن عَبدَ غَیرِکَ وَ قَد جَعَلَکَ اللهُ حُرّاً». [صبحی صالح، ن 31]
«آزادگی را خدا در نهاد انسان گذاشته است».