پاداش بندگي*ويژه نامه وداع با ماه رمضان و عيدسعيدفطر*

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

اميرمؤمنان علي عليه السلام، شهيد گرانقدر رمضان، در يكي از اعياد اسلامي فرمود:

امروز تنها روز عيد كساني است كه روزه آنان مقبول درگاه خدا و نمازهاي آنها مورد پذيرش او قرارگرفته و هر روز كه نافرماني خداوند را نكني روز عيد تو خواهد بود.(1)

بنابراين عيد واقعي به پوشيدن لباس نو و آراستن ظاهري و زينت دادن خانه نيست. بلكه عيد به معني يك تحول، يك دگرگوني، يك جرقه و جهاد و مبارزه با نفس در راستاي خدمت به اسلام و محرومان و ستمديدگان است.

بود آن روز بر ما عيد مطلق

كه بر جنبش آيد پرچم حق

و لذا در مكتب ما، عيد فطر در واقع جشن پيروزي بر تمايلات نفساني و حكومت بر خواهشها و هوي و هوسهاست - همه ما بندگان خدا و گوش به فرمان او هستيم. ديروز به فرمان او روزه بوديم و امروز به فرمان او افطار ميكنيم. اين است معني تسليم در برابر فرمان خدا .

امام خميني(ره) در خصوص اهميت عيد بزرگ فطر ميفرمايد:

«فطر روزي است كه خداوند تعالي براي مسلمين عيد قرار داده تا با اجتماع خود در نماز و خطبههاي مناسب با هر عصر، راه و روش خود را در مقابل اسلام و مقابل دشمنان خونخوار آن بيابند.»

عيد فطر روزي است كه ميهمانان شايسته الهي پس از يك دوره آزمايش بزرگ روحي و معنوي، پاداش خويش را از ميزبان گرامي خود ميگيرند و با خداي خويش كه يك ماه در ضيافت كريمانهاش شركت كردهاند، بيعت خواهند كرد تا درسي را كه در اردوگاه عظيم رمضان آموختهاند، همچون مشعلي تابناك فرا راه خويش قرار دهند و از پرتو نور آن بهره مند شوند.

حضرت علي عليه السلام اين روز را به قيامت تشبيه مينمايد و در خطابهاي كه در عيد فطر براي مردم ايراد كرده بود ميفرمايد: ايهاالناس! امروز روز پاداش نيكوكاران و زيان تبهكاران است و شباهت بسياري با روز رستاخيز دارد.

پس هنگامي كه از خانههايتان براي نماز (عيد) بيرون ميرويد، صحنه، خروج از قبر و روانه شدن به سوي پروردگارتان را به ياد آوريد... .(2)

اميد است خداوند همه ما را در زمره روزهداران واقعي خويش قرار دهد تا با الهام از اميرمؤمنان عليه السلام اولين شهيد محراب، پاسدار خون شهيدان باشيم و همواره از حق و عدالت دفاع نماييم و با قلبي آكنده از عشق و ايمان اين دعاي ماه رمضان را بخوانيم:

خدايا! مرا با بهترين حال باقي بدار و در بهترين حال بميران كه آن حالت عشق به دوستانت و دشمني با دشمنان توست.(3)

و به راستي رمضان ماه نياز و نيايش به آستان جلالت خداوندي به پايان رسيد و عيد مسعود فطر از جادههاي ملكوت باز آمد.

فطر جشن رياضت و بندگي و نوبت لبخند مهربان يار است. مهرباني بيكران خداوند، اينك در لحظههاي خرم فطر، بر سر و روي عاشقان و رازهاي نهاني، سراپرده قدس بر آنان چهره ميگشايد.

رمضان با همه شكوه و قداست، به پايان رسيده است و عاشقان خداوند، با ماه مبارك آسماني، توديع كرده اند، دل بركندن از نغمههاي قدسي و زمزمههاي عارفانه سحري و چشمههاي جوشان فيض چه دشوار است، اما فطر سعيد، جان بندگان را به نسيم نوازش و پاداش نيايش مينوازد و آرامش اثيري ايمان و اميد را در دلهاي آنان زنده ميكند. عابدان درگاه اوست، رمضان را در حرم اشتياق به تجلي يار گذرانده اند و اينك در آستان عيد، عارفانه به آبشار بلند لطف او مينگرند كه جهان را از بوي عشق سرشار كرده است.

عيد فطر، درخشش تابناك حقيقت است بر پيشاني سپيد صبح سعادت، فرشتگان خداوند اينك عابدان زمين را مينگرند كه تمام اين ماه پاك را به عبوديت و خاكسپاري سر كردهاند و اكنون چشم تمنا به دستهاي سبز ملكوت دارند تا چشمههاي روشن فيض را از دلها بجوشاند و نام عاشقان را در جريره بندگان خاص بنگارد.

اما آن ماه پاك كه از سامان عمر خاكي ما گذشت، تجليگاه مهرباني خداوند بود و فرصتي براي رويش و پويش، هر كه دمي به خويشتن آمد و بهره برد، از دلگشايي و جان پروري نسيم نوازش دوست جان گرفت و احياء شد و هر كه سرشت سپيد «قدر» را فرو گذاشت، اينك در آستانه عيد عارفان دست حسرت گزيد.

و شگفت نيست كه مولاي عابدان و نيايشگران جهان، حضرت سجاد عليه السلام در يكي از ادعيه خويش با رمضان بزرگ وداع كرده است، وداعي كه چون جان مشتاقان سوزنده و تپنده است و چون نام مقدس عشق هماره زنده .

حضرتش عاشقانه از مهرباني رمضان و فروغ تابنده آن سخن ميگويد و در اندوه فراق رمضان اشك ميريزد.

«بدرود اي ماه بزرگ خداوند! اي عيد دوستان خدا، اي ماه آرزو و عمل، اي نام بزرگ خداوند. اندوه كه از مهرباني تو، اينك، محروم شده ايم و از بركات تو وامانده ايم.»

و اين است كه حتي عيد عارفان و عاشقان، عطر سبز لاهوت را دارد و نمنم اشك بر رخسار زرد عابدان از معنويت زلال الهي حكايت ميكند.

اندوه دوست در شامگاه عيد فطر، رنگي از شادي نيز دارد. شادماني، وارستگي، و صبوي اين كه - دست كم - ماهي دست از تعلق تيره جهان شستيم و از غير دوست آستين افشانديم تا لطف بيزوال يار، دستگير شود و جان خسته نيازمندان به مرهم عنايتي بنوازد.

عيد سترگ فطر، جشن ساده زميني نيست، بر خاك خفتگان چه ميدانند كه چه شط زلالي در واژه سه حرفي فطر جاري است؟

عاشقان دانند كه عيد فطر، حقيقت روشن تكامل بر شاخههاي ترد محبت است، معناي آسماني ژرفي در لحظههاي روحاني عيد فطر نهفته است، معناي ابدي رياضت، اطاعت، بندگي، انفاق، قناعت، صبوري و هزار هزار ژرفناي خدايي ديگر، و آن بذر پاك كه بندگان مخلص خدا در روزان و شبان ماه آسماني رمضان افشانده اند، اينك در عيد مبارك فطر، به بار مينشيند و ميوه هاي بس رنگارنگ و تازه ميآورد.

كاروانيان جاده سلوك و مسافران سپيدپوش آفتاب، اينك به منزل حقيقت رسيده اند و در انتظار دوست نماز ميگذارند، ساده و بيريا بر بورياي بال فرشتگان نشسته اند و در مكاشفه ناب ترين تجربه ديني، محو جمال معشوق مطلق شده اند.

چه طراوتي در لحظه هاي اين روز پاك و مقدس است كه با آسمان و زمين برابري مي كند؟ كدام كُنه حقيقت، كائنات را چنين به وجه آورده است؟

مژده باد عاشقان را كه عيد معرفت از دريچه هاي آسمان درآمده است، فرخنده باد اين شكوه روشن، اين قطره هاي ژرف لطف كه از ابرهاي لاهوتي ميچكد.

پي نوشتها:
1. نهج البلاغه، كلمات كوتاه، ص 428 .
2. بحارالانوار، ج 87 ، ص 362 .
3. مفاتيح الجنان، ص 309 .

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

نماز و دعاي شب عيد فطر

دو ركعت نماز
در ركعت اول بعد از حمد هزار مرتبه توحيد ،
و در دوم يك مرتبه بخواند و بعد از سلام سر به سجده بگذارد و صد مرتبه بگويد : أَتُوبُ إِلَى اللَّهِ
سپس بگويد :

يَا ذَا الْمَنِّ وَ الْجُودِ يَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ يَا مُصْطَفِيَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْعَلْ بِي كَذَا وَ كَذَا ،
و به جاى آن حاجات خود را بطلبد .
روايت است كه حضرت امير المؤمنين عليه السلام اين دو ركعت را به اين كيفيت بجا مى‏آورد پس سر از سجده برمى‏داشت و مى‏فرمود :
به حق آن خداوندى كه جانم به دست قدرت او است هر كه اين نماز را بكند هر حاجت از خدا بطلبد البته عطا كند و اگر به عدد ريگهاى بيابان گناه داشته باشد خدا بيامرزد ،

و در روايت ديگر به جاى هزار مرتبه توحيد صد مرتبه وارد شده لكن نماز را بعد از نماز مغرب و نافله آن بايد بجا آورد ،
و شيخ و سيد بعد از اين نماز اين دعا را نقل كرده‏اند :

يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ يَا رَحْمَانُ يَا اللَّهُ يَا رَحِيمُ يَا اللَّهُ يَا مَلِكُ يَا اللَّهُ يَا قُدُّوسُ يَا اللَّهُ يَا سَلامُ يَا اللَّهُ يَا مُؤْمِنُ يَا اللَّهُ يَا مُهَيْمِنُ يَا اللَّهُ يَا عَزِيزُ

يَا اللَّهُ يَا جَبَّارُ يَا اللَّهُ يَا مُتَكَبِّرُ يَا اللَّهُ يَا خَالِقُ يَا اللَّهُ يَا بَارِئُ يَا اللَّهُ يَا مُصَوِّرُ يَا اللَّهُ يَا عَالِمُ يَا اللَّهُ يَا عَظِيمُ يَا اللَّهُ يَا عَلِيمُ يَا اللَّهُ يَا كَرِيمُ

يَا اللَّهُ يَا حَلِيمُ يَا اللَّهُ يَا حَكِيمُ يَا اللَّهُ يَا سَمِيعُ يَا اللَّهُ يَا بَصِيرُ يَا اللَّهُ يَا قَرِيبُ يَا اللَّهُ يَا مُجِيبُ يَا اللَّهُ يَا جَوَادُ يَا اللَّهُ يَا مَاجِدُ يَا اللَّهُ يَا مَلِيُّ

يَا اللَّهُ يَا وَفِيُّ يَا اللَّهُ يَا مَوْلَى يَا اللَّهُ يَا قَاضِي يَا اللَّهُ يَا سَرِيعُ يَا اللَّهُ يَا شَدِيدُ يَا اللَّهُ يَا رَءُوفُ يَا اللَّهُ يَا رَقِيبُ يَا اللَّهُ يَا مَجِيدُ يَا اللَّهُ يَا حَفِيظُ

يَا اللَّهُ يَا مُحِيطُ يَا اللَّهُ يَا سَيِّدَ السَّادَاتِ يَا اللَّهُ يَا أَوَّلُ يَا اللَّهُ يَا آخِرُ يَا اللَّهُ يَا ظَاهِرُ يَا اللَّهُ يَا بَاطِنُ يَا اللَّهُ يَا فَاخِرُ يَا اللَّهُ يَا قَاهِرُ يَا اللَّهُ يَا رَبَّاهْ

يَا اللَّهُ يَا رَبَّاهْ يَا اللَّهُ يَا رَبَّاهْ يَا اللَّهُ يَا وَدُودُ يَا اللَّهُ يَا نُورُ يَا اللَّهُ يَا رَافِعُ يَا اللَّهُ يَا مَانِعُ يَا اللَّهُ يَا دَافِعُ يَا اللَّهُ يَا فَاتِحُ يَا اللَّهُ يَا نَفَّاحُ [نَفَّاعُ‏]

يَا اللَّهُ يَا جَلِيلُ يَا اللَّهُ يَا جَمِيلُ يَا اللَّهُ يَا شَهِيدُ يَا اللَّهُ يَا شَاهِدُ يَا اللَّهُ يَا مُغِيثُ يَا اللَّهُ يَا حَبِيبُ يَا اللَّهُ يَا فَاطِرُ يَا اللَّهُ يَا مُطَهِّرُ يَا اللَّهُ يَا مَلِكُ [مَلِيكُ‏]

يَا اللَّهُ يَا مُقْتَدِرُ يَا اللَّهُ يَا قَابِضُ يَا اللَّهُ يَا بَاسِطُ يَا اللَّهُ يَا مُحْيِي يَا اللَّهُ يَا مُمِيتُ يَا اللَّهُ يَا بَاعِثُ يَا اللَّهُ يَا وَارِثُ يَا اللَّهُ يَا مُعْطِي يَا اللَّهُ يَا مُفْضِلُ

يَا اللَّهُ يَا مُنْعِمُ يَا اللَّهُ يَا حَقُّ يَا اللَّهُ يَا مُبِينُ يَا اللَّهُ يَا طَيِّبُ يَا اللَّهُ يَا مُحْسِنُ يَا اللَّهُ يَا مُجْمِلُ يَا اللَّهُ يَا مُبْدِئُ يَا اللَّهُ يَا مُعِيدُ يَا اللَّهُ يَا بَارِئُ

يَا اللَّهُ يَا بَدِيعُ يَا اللَّهُ يَا هَادِي يَا اللَّهُ يَا كَافِي يَا اللَّهُ يَا شَافِي يَا اللَّهُ يَا عَلِيُّ يَا اللَّهُ يَا عَظِيمُ يَا اللَّهُ يَا حَنَّانُ يَا اللَّهُ يَا مَنَّانُ يَا اللَّهُ يَا ذَا الطَّوْلِ

يَا اللَّهُ يَا مُتَعَالِي يَا اللَّهُ يَا عَدْلُ يَا اللَّهُ يَا ذَا الْمَعَارِجِ يَا اللَّهُ يَا صَادِقُ يَا اللَّهُ يَا صَدُوقُ يَا اللَّهُ يَا دَيَّانُ يَا اللَّهُ يَا بَاقِي يَا اللَّهُ يَا وَاقِي يَا اللَّهُ يَا ذَا الْجَلالِ

يَا اللَّهُ يَا ذَا الْإِكْرَامِ يَا اللَّهُ يَا مَحْمُودُ يَا اللَّهُ يَا مَعْبُودُ يَا اللَّهُ يَا صَانِعُ يَا اللَّهُ يَا مُعِينُ يَا اللَّهُ يَا مُكَوِّنُ يَا اللَّهُ يَا فَعَّالُ يَا اللَّهُ يَا لَطِيفُ يَا اللَّهُ يَا غَفُورُ

يَا اللَّهُ [يَا جَلِيلُ يَا اللَّهُ‏] يَا شَكُورُ يَا اللَّهُ يَا نُورُ يَا اللَّهُ يَا قَدِيرُ [قَدِيمُ‏]

يَا اللَّهُ يَا رَبَّاهْ يَا اللَّهُ يَا رَبَّاهْ يَا اللَّهُ يَا رَبَّاهْ يَا اللَّهُ يَا رَبَّاهْ يَا اللَّهُ يَا رَبَّاهْ يَا اللَّهُ يَا رَبَّاهْ يَا اللَّهُ يَا رَبَّاهْ يَا اللَّهُ يَا رَبَّاهْ يَا اللَّهُ يَا رَبَّاهْ يَا اللَّهُ يَا رَبَّاهْ يَا اللَّهُ

أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَمُنَّ عَلَيَّ بِرِضَاكَ وَ تَعْفُوَ عَنِّي بِحِلْمِكَ وَ تُوَسِّعَ عَلَيَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ الطَّيِّبِ وَ مِنْ حَيْثُ أَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَيْثُ لا أَحْتَسِبُ فَإِنِّي عَبْدُكَ لَيْسَ لِي أَحَدٌ سِوَاكَ وَ لا أَحَدٌ أَسْأَلُهُ غَيْرُكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ مَا شَاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ

پس به سجده مى‏روى و مى‏ گويى :

يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ يَا رَبِّ يَا رَبِّ يَا رَبِّ يَا مُنْزِلَ الْبَرَكَاتِ بِكَ تُنْزَلُ كُلُّ حَاجَةٍ أَسْأَلُكَ بِكُلِّ اسْمٍ فِي مَخْزُونِ الْغَيْبِ عِنْدَكَ وَ الْأَسْمَاءِ الْمَشْهُورَاتِ

عِنْدَكَ الْمَكْتُوبَةِ عَلَى سُرَادِقِ عَرْشِكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَقْبَلَ مِنِّي شَهْرَ رَمَضَانَ وَ تَكْتُبَنِي مِنَ الْوَافِدِينَ إِلَى بَيْتِكَ الْحَرَامِ وَ تَصْفَحَ لِي عَنِ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ وَ تَسْتَخْرِجَ لِي يَا رَبِّ كُنُوزَكَ يَا رَحْمَان

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

اعمال روز عيد فطر
چهارده ركعت نماز بخواند :

در هر ركعت حمد و آية الكرسي و سه مرتبه قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ

تا براى او باشد به هر ركعتى ثواب عبادت چهل سال و عبادت هر كه روزه گرفته و نماز خوانده در آن ماه.

شيخ در مصباح فرموده كه در آخر شب غسل كن
و بنشين در جاى نماز خود تا طلوع فجر.

روز اول روز عيد فطر است و اعمال آن چند چيز است :

اول آنكه بخوانى بعد از نماز صبح و نماز عيد آن تكبيراتى را كه در شبش بعد از نماز فريضه مى‏خواندى

دوم آنكه بخوانى بعد از نماز صبح دعايى را كه سيد روايت كرده

اللَّهُمَّ إِنِّي تَوَجَّهْتُ إِلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ إِمَامِي الخ

و شيخ اين دعا را بعد از نماز عيد ذكر فرموده

سوم بيرون كردن زكات فطره است

از هر سرى صاعى پيش از نماز عيد به تفصيلى كه در كتب فقهيه است و بدان كه زكات فطره واجب مؤكد است

و شرط قبولى روزه ماه رمضان و سبب حفظ تا سال ديگر است و حق تعالى آن را مقدم بر نماز ذكر فرموده در اين آيه شريفه

قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى و ذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى

چهارم غسل است

و بهتر آن است كه اگر ممكن شود از نهر غسل كنى و وقت آن بعد از طلوع فجر است تا زمان به جا آوردن نماز عيد چنانچه شيخ فرموده و در جزء روايتى است كه غسل را در زير سقفى بكن و چون خواستى غسل كنى بگو

اللَّهُمَّ إِيمَانا بِكَ وَ تَصْدِيقا بِكِتَابِكَ وَ اتِّبَاعَ سُنَّةِ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ

پس بسم الله بگو و غسل كن و چون از غسل فارغ شدى بگو

اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ كَفَّارَةً لِذُنُوبِي وَ طَهِّرْ دِينِي اللَّهُمَّ أَذْهِبْ عَنِّي الدَّنَسَ

پنجم پوشيدن جامه نيكو و بكار بردن بوى خوش

و رفتن به صحرا در غير مكه براى نماز كردن در زير آسمان

ششم پيش از نماز عيد در اول روز افطار كنى

و بهتر آن است كه به خرما يا به شيرينى باشد و شيخ مفيد فرموده مستحب است تناول كردن مقدار كمى از تربت سيد الشهداء عليه السلام كه شفا است از براى هر دردى

هفتم آنكه چون مهيا شدى از براى رفتن به نماز عيد

بيرون نروى مگر بعد از طلوع آفتاب و آنكه بخوانى دعايى را كه سيد در اقبال نقل كرده (از جمله از ابو حمزه ثمالى روايت كرده از حضرت امام محمد باقر عليه السلام كه فرمود: بخوان در عيد فطر و قربان و جمعه وقتى كه مهيا شدى به جهت بيرون رفتن به نماز اين دعا را :

اللَّهُمَّ مَنْ تَهَيَّأَ فِي هَذَا الْيَوْمِ أَوْ تَعَبَّأَ أَوْ أَعَدَّ وَ اسْتَعَدَّ لِوِفَادَةٍ إِلَى مَخْلُوقٍ رَجَاءَ رِفْدِهِ وَ نَوَافِلِهِ وَ فَوَاضِلِهِ وَ عَطَايَاهُ فَإِنَّ إِلَيْكَ يَا سَيِّدِي تَهْيِئَتِي وَ تَعْبِئَتِي وَ إِعْدَادِي وَ اسْتِعْدَادِي

رَجَاءَ رِفْدِكَ وَ جَوَائِزِكَ وَ نَوَافِلِكَ وَ فَوَاضِلِكَ وَ فَضَائِلِكَ وَ عَطَايَاكَ وَ قَدْ غَدَوْتُ إِلَى عِيدٍ مِنْ أَعْيَادِ أُمَّةِ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ عَلَى آلِهِ وَ لَمْ أَفِدْ إِلَيْكَ الْيَوْمَ

بِعَمَلٍ صَالِحٍ أَثِقُ بِهِ قَدَّمْتُهُ وَ لا تَوَجَّهْتُ بِمَخْلُوقٍ أَمَّلْتُهُ وَ لَكِنْ أَتَيْتُكَ خَاضِعا مُقِرّا بِذُنُوبِي وَ إِسَاءَتِي إِلَى نَفْسِي فَيَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ يَا عَظِيمُ اغْفِرْ لِيَ الْعَظِيمَ مِنْ ذُنُوبِي

فَإِنَّهُ لا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ الْعِظَامَ إِلا أَنْتَ يَا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمین

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

نماز عيد سعيد فطر

دو ركعت است :

در ركعت اول حمد و سوره اعلى بخواند و بعد از قرائت ، پنج تكبير بگويد ،

و بعد از هر تكبير اين قنوت را بخواند :

اللَّهُمَّ [أَنْتَ أَهْلُ‏] أَهْلَ الْكِبْرِيَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ أَهْلَ الْجُودِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ أَهْلَ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ وَ أَهْلَ التَّقْوَى وَ الْمَغْفِرَةِ

أَسْأَلُكَ بِحَقِّ هَذَا الْيَوْمِ الَّذِي جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِينَ عِيدا وَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهِ عَلَيْهِ وَ آلِهِ ذُخْرا وَ شَرَفا وَ مَزِيد

أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُدْخِلَنِي فِي كُلِّ خَيْرٍ أَدْخَلْتَ فِيهِ مُحَمَّدا وَ آلَ مُحَمَّدٍ
وَ أَنْ تُخْرِجَنِي مِنْ كُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّدا وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ

اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ خَيْرَ مَا سَأَلَكَ مِنْهُ عِبَادُكَ الصَّالِحُونَ وَ أَعُوذُ بِكَ فِيهِ مِمَّا اسْتَعَاذَ مِنْهُ عِبَادُكَ الصَّالِحُونَ الْمُخْلِصُونَ

پس تكبير ششم بگويد و به ركوع رود و بعد از ركوع و سجود برخيزد ،

در ركعت دوم بعد از حمد سوره توحید و الشمس بخواند پس چهار تكبير بگويد و بعد از هر تكبيرى آن قنوت را بخواند ،و چون فارغ شد تكبير پنجم گويد و به ركوع رود.

پس نماز را تمام كند و بعد از سلام ، تسبيح زهرا عليها السلام بفرستد و بعد از نماز عيد دعاهاى بسيار وارد شده است و شايد بهترين آنها دعاى چهل و ششم صحيفه كامله باشد ،

و مستحب است كه نماز عيد در زير آسمان و بر روى زمين بدون فرش و بوريا واقع شود و آنكه برگردد از مصلى از غير آن راهى كه رفته بود و دعا كند از براى برادران دينى خود به قبولى اعمال.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

قال الصادق (عليهالسلام):


ان من تمام الصوم اعطاء الزكاة يعنى


الفطرة كما ان الصلوة على النبى


(صلى الله عليه و آله) من تمام الصلوة.


امام صادق (عليه السلام)فرمود:


تكميل روزه به پرداخت زكاة يعنىفطره است ،


همچنان كه صلوات بر پيامبر


(صلى الله عليه و آله) كمال نماز است.

الإمامُ عليٌّ عليهالسلام:


مَن أدّى‏ زكاةَ الفِطرَةِ تَمَّمَ اللَّهُ لَهُ بها


ما نَقَصَ مِن زكاةِمالِهِ.


امام على عليهالسلام:


هر كه زكات فطره را بدهد،


خداوند به سبب آن زكاتى را كه از مالش

كم شده است جبران كند.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

عید فطر و نقش آن در تحولات فردى و اجتماعى

روز بازگشت‏ به فطرت

در فرهنگ اسلامى اولین روز ماه شوال به عنوان عید فطر و جشن بازگشت ‏به فطرت معین شده است، زیرا مسلمانان روزه‏دار در طول ماه رمضان با ارتباط هاى پى در پى با خداوند متعال و استغفار از گناهان به تصفیه روح و جان خویش همت گماشته و از تمام آلودگى‏هاى ظاهرى و باطنى كه بر خلاف فطرت آنهاست، خود را پاك نموده و به فطرت واقعى خود برمى‏گردند . امیرمؤمنان على علیه السلام نیز از همین زاویه به عید فطر مى‏نگرد و با اشاره به روز عید مى‏فرماید: «انما هو عید لمن قبل الله صیامه وشكر قیامه وكل یوم لا یعصى الله فهو عید (1)؛ این عید كسى است كه خدا روزه‏اش را پذیرفته و نماز او را ستوده است و هر روز كه خدا نافرمانى نشود، آن روز عید است.»


آری روز ترك گناه و فاصله گرفتن از زشتى‏ها و پلیدى‏ها و روز غلبه بر شیاطین، روز عید است. عید فطر روز بازگشت ‏به فطرت است، این معنا را مى‏توان از لغت «عید فطر» هم فهمید، چرا كه «عید» به معناى بازگشت و «فطر» به معناى «فطرت و طبیعت‏» است .

مسلمانان در این روز در اثر یك ماه ضیافت و مهمانى خداوند به صفاى باطن دست‏ یافته و در حقیقت، شخصیت واقعى خویش را بازیافته‏اند. آرى، فطرت پاك انسان در طول سال در اثر غبارهاى جهل و نادانى و غفلت ‏به انواع گناهان و معصیت‏ها مبتلا شده و از حقیقت ‏خود دور مى‏شود و در نتیجه دچار خود فراموشى و خدا فراموشى مى‏گردد . اما با فرا رسیدن ماه مبارك رمضان، انسان مسلمان در پرتو فضاى معنوى آن ماه و تلاش‏هاى خویش به یك زندگى نوین دست مى‏یابد، كه مى‏توان آن را «بازگشت ‏به خویشتن‏» نامید .

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

در روز عید فطر گویى یك مسلمان از نو متولد مى‏شود،چرا كه طبق گفتار امیرمؤمنان علیه السلام،روزه ‏داران در شب عید فطر از تمام آلودگى‏ها و پلیدى ‏ها پاك شده ‏اند و كمترین پاداش خود را كه پاكى و پاكیزگى است دریافت نموده‏ اند.

آن حضرت چنین مى‏فرماید: « واعلموا عبادالله! ان ادنى ما للصائمین والصائمات ان ینادیهم ملك فى آخر یوم من شهر رمضان: ابشروا عباد الله! فقد غفر لكم ما سلف من ذنوبكم فانظروا كیف تكونون فیما تستانفون (2)؛ اى بندگان خدا!


بدانید كه كوچكترین چیزى كه براى مردان و زنان روزه‏دار است، این است كه فرشته‏اى در روز آخر ما مبارك رمضان به آنها ندا مى‏دهد: اى بندگان خدا! بشارتتان باد كه [خداوند متعال ] تمام گناهان گذشته شما را آمرزید، پس بنگرید كه بعد از این چگونه عمل خواهید كرد .»


شیخ مفید مى‏نویسد: این كه روز اول ماه شوال عید اهل ایمان قرار داده شده است، به خاطر این است كه آنان براى قبولى اعمالشان در ماه رمضان خوشحالند و از این كه خداوند متعال گناهانشان را بخشیده و بر عیب‏هاى آنان پرده كشیده و مژده و بشارت از طرف خداوند رسیده است كه ثواب‏هاى بسیارى براى روزه ‏داران عطا خواهد كرد و از این كه مؤمنین در اثر تلاش‏هاى شب و روز ماه مبارك رمضان چند مرحله به قرب الهى نزدیك شده‏ اند، حالت ‏سرور و نشاط دارند .

در این روز غسل معین شده و این علامت پاكى از گناهان مى‏باشد، عطر زدن و بوى خوش استعمال كردن و لباس زیبا و تمیز پوشیدن و به صحرا رفتن و زیر آسمان نماز خواندن همه‏اش علامت‏ شادى و سرور و از روى حكمت مى‏باشد. (3)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

مراتب روزه ‏داران در عید فطر

بدون تردید تك تك مسلمانان با فرا رسیدن عید سعید فطر نوعى شادى و لذت درونى در خود احساس مى‏كنند، اما استقبال مسلمانان از روز عید فطر یكنواخت و مساوى نیست . زیرا هر كسى نسبت‏ به معرفت و ایمان خود به این عید بزرگ و با عظمت مى ‏نگرد و از آن بهره مى‏گیرد. زمینه‏ها، ذهنیت‏ها، مراتب ایمان و عوامل دیگرى در نگرش و انگیزه افراد دخالت دارد.
به همین جهت عارف واصل میرزا جواد آقا ملكى تبریزى ‏قدس سره (4) روزه دارانى را كه به عید سعید فطر وارد مى‏شوند، به پنج گروه تقسیم مى‏كند و نوع نگرش آنان را نسبت ‏به این روز با عظمت توضیح مى ‏د هد .

ایشان در مورد پایین‏ترین مراتب استقبال كنندگان از عید فطر مى‏ن ویسد:«گروهى از روزه ‏داران حقیقت روزه را نشناخته‏اند و با زحمت و تكلف از خوردن و آشامیدن و سایر مبطلات خود دارى مى‏كنند و این را نوعى طاعت مى‏شمارند و خود را منت‏دار خداوند مى‏دانند. آنان از اعضاء و جوارح خود مراقبت نكرده و با دروغ و غیبت و بهتان و افترا و دشنام، به آزار دیگران پرداخته و زحمات خود را هدر مى‏كنند و در نزد خداى عالمیان منزلتى ندارند، مگر این كه حضورشان در روز عید براى حسن ظن به عنایت‏ خداى بزرگ باشد و در نمازگاه خود در روز عید فطر از گناهان استغفار نموده و طلب آمرزش كنند .»

وى عالى ‏ترین مرتبه استقبال كنندگان از عید فطر را از آن روزه‏ داران عارفى مى‏داند كه لذت نداى خداى «جل جلاله‏»، رنج گرسنگى و تشنگى و شب زنده دارى را از یاد آنان برده و با شوق و شكر بلكه با وجد و سكر (5) آن را پیشواز نموده، در سرعت ‏سیر و سلوك و پیشروى به سوى خیر، جدیت ‏به خرج داده و از عمق جان به نداى رب الارباب لبیك گفته ‏اند.
خداوند متعال اعمال را از این گروه به حسن قبول مى‏پذیرد و آنها را به مقام قرب نزدیك مى‏نماید و در پیشگاه صدق در جوار خود با اولیاء و اصفیاء مى‏نشاند و از «جام اوفى‏» به آنها مى‏چشاند و به مقام «او ادنى‏» مى‏رساند. (6) آرى، در حقیقت در سحرگاه عید فطر اولیاء الهى با حضرت حق چنین نجوا دارند:

اى عید عاشقان به حقیقت جمال تو هر لحظه عیدیى رسدم از وصال تو
عید كسان غره شوال و عید من آن ساعتى بود كه ببینم جمال تو


حل مشكلات اقتصادى و اجتماعى در مورد ابعاد اقتصادى و اجتماعى عید فطر مى توان به پرداخت زكات فطره به عنوان عاملى ارزشمند براى فقرزدایى، توسعه اقتصادى و حل مشكلات اجتماعى در جامعه اسلامى اشاره نمود . افزون بر این كه در كنار كمك به فقراء، موارد مصرف دیگرى نیز براى زكات فطره در اسلام منظور شده است كه از جمله آنها احیاى روحیه همیارى و تعاون، رسیدگى به وضع بهداشتى، درمانى و فرهنگى مسلمانان مى‏باشد . از زكات فطره مى‏توان قرض بدهكاران حقیقى و افرادى را كه در راه معصیت و خلاف بدهكار نشده‏اند، پرداخت نمود . در ساختن مسجد، مدرسه، پل‏ها و راه‏ها و بیمارستان‏ها و برطرف كردن سایر نیازهاى مسلمانان نیز مى‏توان از این بودجه مردمى استفاده كرد . همچنین با این بودجه مى‏توان باورهاى دینى و اعتقادات مسلمانان ضعیف الایمان را تقویت نمود و كسانى را كه در معرض شبهات و وسوسه ‏هاى دشمنان قرار دارند یارى كرد .

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

مسلمانان با عمل به این موارد كه با پرداخت زكات فطره انجام مى‏شود،در حقیقت‏ به بخشى از دعاهاى ماه رمضان - كه در مدت یك ماه بعد از نماز زمزمه مى‏كردند - ، در روز عید فطر جامه عمل مى ‏پوشانند .

گذشته از این‏ها، پرداخت زكات فطره كه با نیت عبادت و تقرب به خداوند متعال انجام مى‏شود، نوعى بهره‏گیرى از مادیات براى رسیدن به معنویات است .
بدین جهت گفته‏اند كه قبول روزه موكول به پرداخت زكات فطره مى‏باشد، چرا كه دادن زكات موجب جدایى از تعلقات مادى و هواهاى دنیوى و نفسانى است و انسان مؤمن براى دوام فطرت الهى خویش و بازگشت ‏به عهد فطرى «الست‏» از هر آنچه رنگ تعلق دارد، باید رها و آزاد باشد و زنجیر مادیات را از پاى خود بركند تا سبك بال به سوى خداوند گام نهد . همچنانكه امام على علیه السلام فرمود: « تخففوا تلحقوا (7)؛ سبكبال باشید تا [به مقصد] برسید .»


رسیدن به وصال حق با گران بارى و تعلقات بسیار سازگار نیست . خداوند متعال مى‏فرماید: « قد افلح من تزكى و ذكر اسم ربه فصلى‏» (8)؛

«همانا رستگار شد كسى كه [ با پرداخت زكات] خود را تزكیه نمود و آن كه نام پروردگارش را یاد نموده و سپس نماز خواند .» یكى از مصادیق این آیه، عید فطر و زكات فطره مى‏باشد . در روایات آمده است كه همواره رسول خدا صلى الله علیه و آله روزهاى عید فطر قبل از رفتن به مصلى، فطره را تقسیم مى‏كرد و این آیه را مى‏خواند . (9)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

جالب این كه در آیه مذكور، دین «قیم‏» و استوار و به عبارت دیگرخالص و ناب، آن دینى است كه با فطرت بى‏آلایش و سالم آمیخته شده باشد.

نكته قابل توجه این كه شواهد زنده متعدد عینى وجود دارد كه نشان ‏دهنده فطرى‏ بودن ایمان به حق است؛ مانند واقعیت‏هاى تاریخى كه نشان مى‏دهد، در میان هر ملتى ‏درهر دوره‏اى اعتقاد به خداشناسى و مذهب وجود داشته است، چنان ‏كه شواهد باستان ‏شناسى و آثار وعلائم به جا مانده از دوره‏هاى قبل از تاریخ بیان كننده این ‏واقعیت است.

مطالعات روانى و اكتشافات روان‏ كاوى در ابعاد روح انسان نیزشاهد دیگرى بر فطرى بودن اعتقادات دینى است، روان‏شناسان چهار تمایل عالى و اصیل را به عنوان ‏ابعاد چهارگانه روح معرفى مى‏كنند كه عبارت‏اند از حس دانایى، حس زیبایى، حس‏ نیكى، و حس مذهبى. كه این خود نیز دریچه دیگرى بر فطرى بودن دین است. (4)

شاهد دیگر بر واقعیت فطرى بودن دین حق، «ناكامى تبلیغات ضد مذهبى‏» است، كه‏ در همه جاى دنیا مشاهده مى‏شود، فروپاشى شوروى و كمونیسم درعصر حاضر یكى از نمونه‏هاى آن است. و هم چنین تجربیات شخصى در سختى‏ها و رنج‏ها شاهد دیگر بر توجه انسان به خواست ‏فطرت یعنى خداجویى و پناه آوردن به حق است، كه در قرآن در آیات گوناگونى به این‏ مطلب اشاره شده است.

این بحث را با چند گفتار از پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) پایان مى‏بریم

در حدیث معروفى از پیامبراكرم(ص) مى‏خوانیم فرمود: «كل مولود یولد على‏الفطرة حتى لیكون ابواهما اللذان یهودانه و ینصرانه؛ (5) هر نوزادى بر فطرت اسلام و دین خالى از شرك آفریده شده است، و رنگ‏هایى همچون یهودیت و نصرانیت انحرافى است‏ كه از طریق پدر و مادر به آنها انتقال مى‏یابد.» و امیرمومنان در ضمن گفتارى ‏مى‏فرماید: «فبعث فیهم رسله، و واترالیهم انبیائه لتستادوهم میثاق فطرته؛(6) خداوند رسولان خود را به سوى انسان‏ها فرستاد و انبیاى خود را یكى پس از دیگرى ‏ماموریت داد تا وفاى به پیمان فطرت را از آنها مطالبه كند.»

نتیجه این كه‏ نباید فطرت را كه همانند آیینه خدانما و حق‏جو، در درون، ما را راهنمایى مى‏كند، و آیین حق را نشان مى‏دهد به باد فراموشى بسپاریم، بلكه باید در پرتو جهاد اكبر به ویژه در ماه رمضان خود را به این مرحله برسانیم تا از این پیامبر و چراغ ‏فروزان درون بهره‏ مند گردیم.

   

پى‏نوشت‏ها:

1- سید رضى، نهج البلاغه، حكمت ‏428.
2- شیخ صدوق، عیون اخبارالرضا، ج‏1، ص‏295.
3- مائده / آیه 114.
4- برای اطلاع بیشتربه کتاب «حس مذهبى یا بعد چهارم روح انسانى‏» ترجمه مهندس ‏بیانى رجوع نمایید.
5- علامه طبرسى، تفسیرجمع الجوامع، ذیل آیه 30 روم.


6- سید رضى، نهج البلاغه، خطبه اول. "حجة‏الاسلام والمسلمین محمد محمدى اشتهاردى"