(◐.̃◐) چرا بی دلیل دلم می گیرد؟ (◐.̃◐)

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

برخی اوقات انسان بدون هیچ دلیل و بهانه‌ای احساس گرفتگى، بی‌حالى، دلتنگی و بی‌حوصلگی می‌کند

و غمی نا آشنا درون او را می‌ آزارد. برخی بر این باورند که یکی از عوامل اصلی این بی حالی و اندوه،

فاصله گرفتن از جمع دوستان و نزدیکان و پناه بردن به خلوت و انزوا است؛

در حالی که نمی توان این سخن را به عنوان دلیل کامل و صحیحی تلقی کرد؛

زیرا چه بسا ممکن است انسان در میان جمع باشد؛ ولی احساس غربت و دلتنگی نماید.

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

البته قابل انکار نیست که به طور حتم برخی عوامل ظاهری همچون:
مرگ بستگان یا دوستان، شکست ها و ناموفقیت های تحصیلى، شغلی و خانوادگى،

و دارا بودن برخی روحیات و رفتارهای منفی همچون: حس بدبینى، غرور و تکبر، خود برتر بینى،
ارضا نشدن برخی تمایلات و خواسته‌ها، مشکلات مالی و اقتصادی و … نیز جزء عواملی به شمار می‌روند

که در ایجاد ناراحتی درونى، بی‌حالى و کسالت روانى انسان نقش به‌سزایی ایفا می‌‌کنند؛
ولی بحث در این است که گاهی اوقات انسان به ظاهر هیچ گونه مشکل خاصی در زندگی احساس نمی‌کند؛

ولی با این همه، بی حالی و گرفتگی درونى، روح و روان او را تحت فشار قرار می‌دهد،
به گونه‌ای که خود انسان نیز برای آن دلیل و علتی نمی‌یابد.

خوب است بدانید علاوه بر عوامل ظاهری(1) برخی عوامل معنوی (غیر ظاهری ) نیز در دلتنگی
انسان بسیار نقش آفرین است که عوامل آن در روایات معصومین علیهم السلام ذکر شده است .

از آنجا که شناخت عوامل معنوی دلتنگی نقش بسیار مهمی در دست یابی به راههای برطرف نمودن دلتنگی دارد
لذا ابتدا به بررسی برخی عوامل معنوی (و غیر ظاهری) حزن و اندوه درونی انسان از دریچه روایات معصومین(ع)

پرداخته سپس به راهکارهایی که در همین زمینه از سوی آن بزرگواران مطرح گردیده می پردازیم امید است
با رعایت احکام و آموزه‌های دینی در برطرف کردن عوامل دلتنگی، در زندگی لحظات خوشی همراه با نشاط و شادکامی داشته باشید.

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

عوامل حزن و اندوه از دیدگاه روایات:

الف: گناه و معصیت:

یکی از اصلی‌ترین عوامل بروز مشکلات، گرفتاری ها و ناراحتی های روحی و معنوی انسان،
گناه و خروج از دایره عبودیت و بندگی حق تعالی است که انسان را به انواع مصائب دچار می‌سازد.

بی‌تابی کردن و صبر و قرار از کف دادن در هجوم مشکلات زندگی نیز یکی دیگر از عواملی است
که باعث ایجاد حزن و اندوه در افراد می‌شود. امیر مومنان(ع) می‌فرماید: از بی‌تابی کردن بپرهیز!

که آن امید را قطع می‌کند و عمل را ضعیف می‌گرداند و اندوه به همراه می‌آورد.»

امام صادق(ع) در این باره می‌فرماید: رسول خدا(ص) نیز چنین فرمود:




«ساعاتُ الهُمُومِ ساعاتُ الکَفّاراتِ وَ لا یزالُ الهَمُّ بِالمؤمنِ حتّی یَدَعَهُ و ما لَهُ مِنْ ذَنْبٍ؛
( بحار الانوار، محمدتقی مجلسى، بیروت، مؤسسه وفاء، چ 2، 1403، ج64، ص 244.)

لحظه‌های غم و اندوه، لحظه‌های پوشاندن گناهان است و فرد مؤمن پیوسته
گرفتار غم و اندوه می‌شود تا آنکه از همه گناهانش پاک گردد.




امام رضا(ع) نیز فرمود: «هیچ یک از شیعیان علی(ع) نیست که در روز، بدی یا گناهی مرتکب شود؛
مگر اینکه در شب اندوهی به او می‌رسد که آن بدی و گناه را فرو می‌ریزد.( بحار الانوار، ج65،‌ص 146)

همچنین در روایات از گناه به عنوان عامل بروز مشکلات اقتصادی یاد شده است: رسول خدا(ص) فرمود:
«إنَّ مِنَ الذُّنوبِ ذُنوبَاً لا یُکَفِّرُهَا صلاةٌ و لا صومٌ . قیل: یا رسول الله! فَمَا یُکَفِّرُهَا؟

قال: اَلْهُمُومُ فِی طَلَبِ الْمَعِیشَة؛
( الدعوات، قطب راوندی‌، ص56؛ مستدرک الوسائل، محقق نوری طبرسی‌، نشر آل البیت، 1408، چاپ اول، ج13،ص 13.)

برخی گناهان هستند که هیچ نماز و روزه‌ای آنها را نمی پوشاند. عرض شد:‌ای رسول خدا !
پس چه چیز آنها را می‌پوشاند (و از بین می‌برد؟) حضرت فرمود: اندوه برای کسب درآمد و گذران زندگى.»

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

ب. دلبستگی به دنیا:


امام صادق(ع) می‌فرماید: «الرَّغْبَةُ فی الدُّنیا تُورِثُ الْغَمَّ وَالحُزْنَ؛‌دنیا خواهی غم و اندوه می‌آورد.»

(بحارالانوار، محمد تقی مجلسى، ج75، ص240؛ میزان‌الحکمه، محمد محمدی ری شهرى، دارالحدیث، قم، چاپ اول، ج1، ص610.)

پیامبر اعظم(ص) نیز فرمودند: «اَنَا زَعِیمٌ لِمَنْ اَکَبَّ عَلَی الْدُّنْیا بِفَقْرٍ لا غِنَاءَ لَهُ وَ بِشُغْلٍ لا فِراغَ لَهُ وَ حُزْنٍ لا اِنْقِطاعَ لَهُ؛

کسی که به دنیا بچسبد، من (سه چیز را) برای او قطعی می‌دانم: ‌فقری که بی‌نیازی برایش نیست،

‌گرفتاریی‌ای که از آن خلاصی نیست و غم و اندوهی که به پایان نمی‌رسد.»

( بحارالانوار، ج70، ص81)

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

ج. کوتاهی در عمل:

امام علی(ع) می‌فرماید:
«مَنْ قَصَّرَ فی العَمَلِ اُبْتُلِیَ بِالْهَمِّ؛ هر که در عمل کوتاهی کند به اندوه گرفتار آید.»
( نهج البلاغه، سید رضى، ترجمه دشتى، مشهد، نشر امامت، چ1، 1384، کلمات قصار،127. )

برخی گمان می‌کنند با اظهار فقر و ندارى، و عجز و لابه نزد دیگران، می‌توانند مشکل خود را
برطرف نمایند؛ در حالی که در این گونه موارد نه تنها گِرِهی از کارشان گشوده نمی‌شود؛
بلکه از قدر و منزلت‌شان کاسته شده و به فقر و فلاکت بیش‌تری برای آن دچار می‌گردند

از اینرو در روایات تأکید فراوان شده است که قدر فرصتهای زندگی را بدانید
و از لحظات و دقایق آن به بهترین وجه بهره ببرید. امام علی(ع) می‌فرماید:
«بادِرِ الْفُرْصَةَ قَبْلَ أنْ تَکُونَ غُصَّه؛فرصت را قبل از آنکه به اندوه تبدیل شود، دریاب.»

( نهج البلاغه، سید رضى، ترجمه دشتى، مشهد، نشر امامت، چ1، 1384، خطبه 31)

از اموری که در انبساط روح و روان، آرامش و زدودن غم و اندوه در انسان مؤثر است،
داشتن دوستان با صفا و اهل معرفت، شادی و برقراری جلسات انس و گفتگوهای صمیمانه با آنان است؛

زیرا صفای زندگی را در همدمی با رفیق نیک می‌توان یافت. امیر مؤمنان علی(ع) دوست خوب
را نجات‌بخش انسان از تنهایی و غم و اندوه می‌داند و می‌فرماید:
برادران، برطرف کننده زنگار غم و اندوه‌اند.»

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

ه . جزع و فزع:


بی‌تابی کردن و صبر و قرار از کف دادن در هجوم مشکلات زندگی نیز یکی دیگر از عواملی است
که باعث ایجاد حزن و اندوه در افراد می‌شود. امیر مومنان(ع) می‌فرماید:

«‌ایَّاکَ والْجَزَعَ فَإنَّهُ یَقْطَعُ الامَلَ وَ یُضْعِفُ العَمَلَ وَ یُوِرثُ الْهَمَّ؛
از بی‌تابی کردن بپرهیز! که آن امید را قطع می‌کند و عمل را ضعیف می‌گرداند و اندوه به همراه می‌آورد.»

( مستدرک الوسائل، محقق نوری طبرسى، ج 2، ص 421؛ بحارالانوار، ج 73،‌ص 144)
نکته قابل توجه اینکه، برخی گمان می‌کنند با اظهار فقر و ندارى، و عجز و لابه نزد دیگران،

می‌توانند مشکل خود را برطرف نمایند؛ در حالی که در این گونه موارد نه تنها گِرِهی از کارشان
گشوده نمی‌شود؛ بلکه از قدر و منزلت‌شان کاسته شده و به فقر و فلاکت بیش‌تری برای آن دچار می‌گردند.

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

د. توجه به امکانات دیگران:


رسول خدا(ص) فرمود:‌
«مَنْ نَظَرَ اِلَی ما فی أیْدِی النَّاسِ طالَ حُزْنُهُ وَ دامَ أسَفُهُ؛‌

کسی که چشمش به آنچه در دست مردم است (امکانات و داراییها) باشد،
اندوهش طولانی و افسوسش پایدار خواهد شد.»
(بحار الانوار، ج 74،ص 172)

همچنین در حدیث وارد شده است:
هنگامی که آیه «وَ لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ اِلَی ما مَتَّعْنَا بِهِ أزْوَاجَاً مِنْهُمْ وَ لا تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ»

«هرگز چشم خود را به نعمتهای [مادّى] که به گروههایی از آنها (کفّار) دادیم،
میفکن؛ و به خاطر آنچه دارند؛ غمگین مباش»
( حجر/88)

نازل شد، پیامبر خدا(ص) فرمود: «کسی که به دلداری و توجه خداوند دلخوش و صبور نباشد ، جانش بر دنیا
حسرتها خورد و هر که چشم به داراییهای دیگران داشته باشد،اندوهش بسیار شود و ناراحتیش بهبود نیابد.»
( بحار الانوار، ج 70، ص 89؛ میزان الحکمه، ج1، ‌ص 611)

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

ه . شهوت رانى:


رسول گرامی اسلام(ص) فرمود:

«رُبَّ شَهْوَة ِساعَةٍ تُورِثُ حُزْنَاً طَوِیلَاً؛‌
چه بسا خواهش و لذتی زودگذر که اندوهی دراز بر جای گذارد.»‌

(میزان الحکمه، ج4، ص3480)

حضرت علی(ع) نیز فرمود:

«‌رُبَّ لَذَّةٍ فِیهَا الْحِمَام؛
چه بسا لذتی که پیامدش مرگ است.»

( میزان الحکمه، ج4،ص3477)

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

و. غضب بی‌جا:

امام علی(ع) فرمودند:‌

«مَنْ غَضِبَ عَلَی مَنْ لا یَقْدِرُ أنْ یَضُرَّهُ طالَ حُزْنُهُ وَ عَذَّبَ نَفْسَهُ؛

هر که بر کسی خشم گیرد که توان آسیب رساندن به او را ندارد، اندوهش طولانی گردد و خود را عذاب دهد.»

( تحف العقول، ص 99) ‌

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

ز. منفی نگرى:

امام کاظم(ع) می‌فرماید:
«‌مَنِ اغْتَمَّ کانَ لِلْغَمِّ اَهْلَاً؛
آنکه غم خورد، شایسته غم و اندوه است.»
( بحار الانوار، ج 68،‌ص 153)‌

رسول اعظم(ص) نیز فرمود:‌
«اِنَّ اللهَ بِحُکْمِهِ وَ فَضْلِهِ جَعَلَ الرُّوحَ وَ الْفَرَجَ فِی الْیَقین وَ الرِّضَا وَ جَعَلَ الهَمَّ وَ الْحُزْنَ فِی الشَّکِّ وَ السَّخَطِ؛
خداوند از روی حکمت و فضل خویش، آسایش و شادمانی را در یقین و راضی بودن
به قضای الهی قرار داد و غم و اندوه را در شک و ناخشنودى.»
( تحف العقول، ‌ص 6)

یکی از اسباب شادی و نشاط، نماز و ارتباط و مناجات با خداست.
افرادی که به دعا و نماز می پردازند، کمتر دچار نگرانی و اندوه می شوند.
کسی که گناه مرتکب شده و عذاب و جدان او را غمگین کرده، بوسیله توبه و استغفار،

از احساس گناه رهایی می یابد و نشاط اولیه را بدست می آورد.
هر کس زیاد استغفار کند، خداوند گِرِه غمهای او را بگشاید و از هر تنگنایی
بیرونش بَرَد و از آنجا که گمانش را هم نمی‌برد، روزیش رساند.