چند نکته در پاسخ به این شبهه قابل توجه است
نکته اول:
محیط هیچ گاه علت تامه در هدایت یا ضلالت افراد نداشته است,چه بسیار افرادی بوده اند که در آمریکا بزرگ شده اند ولی اکنون مسلمان هستند,و چه بسیار افرادی که در ایران بزرگ شده اند و اکنون کافر هستند
نمونه بارز پیامبر اکرم است,که در محیطی شرک آلود و بت پرست بزرگ شد ولی هیچ گاه ایمانش تابع محیط شرک نبود
نکته دوم:
انسان مختار, بالغ و عاقل در هر زمان و مکانی که اراده کند می تواند راه صحیح ار راه اشتباه را تشخیص دهد
قرآن در سوره شعرا آیات 40-50 ساحران دوره حضرت موسی را برای مردم مثال می زند که عمری در سحر و بت پرستی بودند و یک لحظه با دیدن معجزه حضرت موسی,مسلمان شدند
صبحگاهان كافر بودند و ساحر، اما شامگاهان شهيدان نيكوكار راه حق"
محیط زندگی و شرایط تربیتی در شکل گیری اندیشه انسان تاثیر داره اما باید توجه داشت که محیط تاثیرش به گونه ای نیست که حقیقت یابی را از انسان سلب کند
خدا به انسان عقل داده که راه صحیح رو خودش انتخاب کند
إِنَّا هَدَيْناهُ السَّبيلَ إِمَّا شاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً (انسان آیه3)ما راه را به او نشان داديم، خواه شاكر باشد (و پذيرا گردد) يا ناسپاس
نکته سوم:
اگر انسان در هر زمان و مکانی که می خواهد باشد, بدون تعصب نگاهی به طبیعت کند, درک می کند که این جهان با این همه شگفتی و ظرافت خود به خود به وجود نیامده است بلکه خالقی توانا و دانا دارد