۩❀۩◕❀۩◕ چيستى معاد ◕۩❀۩❀۩◕

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

از نظر قرآن كريم معاد، روحانى است يا روحانى و جسمانى؟

معاد، جسمانى و روحانى است.

روحانى است، چون: هدف از محشور شدن بدن، دريافت جزا و پاداش است و پاداش و كيفر در مورد جسمِ بدون روح بى معناست و آن كه عذاب را درك مى كند، روح است. هم چنين علاوه بر پاداش ها و كيفرهاى حسّى و دردها و لذّت هاى جسمى، يك رشته پاداش ها و كيفرهاى روحى و غير حسّى براى صالحان و تبهكاران است كه روح براى درك آنها نياز به بدن و قواى حسّى ندارد: (وَ رِضوان من اللَّهِ أَكْبَرُ ذَ لِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ)[34] و خوشنودى خدا بزرگ تر است. اين است همان كاميابى بزرگ.

و جسمانى است، چون: از ديدگاه قرآن مجيد، مسئله معاد جسمانى از امور قطعى و مسلّم است و از ضروريات به شمار مى آيد.

آياتى كه بر اين مسئله دلالت دارد، عبارتند از:

1. آياتى كه مربوط به زنده شدن برخى از مردگان در دنياست كه چگونگى زنده شدن آنان رادر آخرت نشان مى دهد و مى فهماند كه همين جسم، دوباره زنده مى شود; مانند: زنده شدن پرندگان در قصه ابراهيم(ع)[35]، زنده شدن عزير[36] و زنده شدن قومى از بنى اسرائيل[37].

2. آياتى كه در جواب منكران معاد مى گويد: خداوند بار ديگر استخوان هاى پوسيده و خاك شده را به حيات مجدد باز مى گرداند; مانند: يس، 78 و 79; قيامت، 3 و 4; واقعه، 47 ـ 50; اسراء، 98 و ... .

3. آياتى كه مى گويد: انسان ها در قيامت از قبرها برانگيخته مى شوند. معلوم است كه قبرها جايگاه جسم انسان هاست مانند: حج، 7; يس، 51 و 52; قمر، 7; معارج، 43 و ... .[38]

4. آياتى كه مى گويد: انسان از خاك آفريده شده، به خاك برمى گردد و بار ديگر از خاك زنده مى شود; مانند: طه، 55; نوح، 17 و 18; اعراف، 25 و ... .

5. آياتى كه رستاخيز انسان ها را به زنده شدن زمين هاى مرده تشبيه مى كند و اگر جسم، بار ديگر لباس حيات نمى پوشيد، تشبيه آن به زنده شدن زمين، بعد از مرگش بى تناسب بود; مانند: فاطر، 9; ق، 11; روم، 19; زخرف، 11 و ... .

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

6. آياتى كه از انواع نعمت هاى مادّى بهشت (ميوه ها، نهرها، انواع شراب هاى طهور، انواع لباس ها و ...) سخن مى گويد; مانند رحمن، 46 ـ 76; غاشيه، 8 ـ 16 و ... .

7. آياتى كه از انواع عذاب هاى جسمانى جهنم سخن مى گويد و اگر معاد، فقط جنبه روحانى داشته باشد، بايد تمام اين تعبيرها را به معانى مجازى حمل كرد، درحالى كه هيچ مجوّزى براى اين كار وجود ندارد; مانند: واقعه، 42 ـ 44; توبه، 35; محمد، 15; دخان، 43 ـ 46; غاشيه، 4 ـ 7. و ... .

8. آياتى كه از شهادت و گواهى اعضاى بدن انسان (چشم، گوش، پا و ...) بر اعمالش سخن مى گويد; مانند: يس، 65; فصلت، 20 و 21; نور، 24 و ... .

9. آياتى كه از موضع گيرى هاى سخت دشمنان اسلام در برابر مسئله معاد سخن مى گويد، چرا كه بقاى روح، چيز عجيبى نبود و اقوام جاهلى نيز به بقاى روح عقيده داشتند; از معاد جسمانى وحشت و تعجب مى كردند و ادعاى زنده شدن بعد از مرگ را غريب مى شمردند; مانند: سبأ، 7 و 8; مؤمنون، 37 و 38; صافات، 16 و 17; و ... .

10. آياتى كه از دگرگونى بدن در جهنم سخن مى گويد; مانند: نساء، 56; محمد، 15; و ... .[39]

11. آياتى كه مى گويد معاد، آفرينش جديد بدن انسان است; مانند: يس، 81 .

[یاس بهشتی* خادمه باب الحوائج جواد الائمه (ع)*]

[1] عنكبوت، آيه 57.
[2] ر.ك: محسن قرائتى، معاد; شهيد عبدالحسين دستغيب، معاد.
[3] ص، آيه 26.
[4] يوسف، آيه 23.
[5] ماعون، آيه 1 ـ 3.
[6] يونس، آيه 15.
[7] هود، آيه 3.
[8] همان، آيه 26.
[9] بقره، آيه 177.
[10] آل عمران، آيه 8 ـ 9.
[11] يونس، آيه 7 ـ 8.
[12] كهف، آيه 110.
[13] بقره، آيه 249.
[14] ر.ك: ناصر ناصر مكارم شيرازى و همكاران، پيام قرآن، ج 5، ص 389 ـ 388 و ص 388 ـ 392 و ص 411 ـ 413; تفسير نمونه، ج 1، ص 596 ـ 601، ج 2، ص 330 ـ 331، ج 18، ص 478 و ج 8، ص 231 ـ 233.
[15] مطففين، آيه 1 ـ 6.
[16] انشقاق، آيه 6.
[17] اعراف، آيه 56.
[18] سجدة، آيه 22.
[19] بقرة، آيه 197.
[20] ر.ك: عبدالله جوادى آملى، سيره پيامبران در قرآن، ج6، ص65 ـ 67.
[21] حشر، آيه 18.
[22] تغابن، آيه 16.
[23] اعراف، آيه 29.
[24] يس، آيه 78 ـ 79.
[25] ر.ك: ق، آيه 6 ـ 11; سجده، آيه 10; اعراف، آيه 57; حج، آيه 5; روم، آيه 19 و 50; فاطر، آيه 9; فصلت، آيه 39; زخرف، آيه 11; اسراء، آيه 51; عنكبوت، آيه 19 و 20; واقعه، آيه 62; قيامت، آيه 30 ـ 40; مؤمنون، آيه 115; مرسلات، آيه 20; عبس، آيه 17 ـ 19; غافر، آيه 57; نازعات، آيه 27; اسراء، آيه 99; يس، آيه 81; صافات، آيه 11; احقاف، آيه 33 و ... .
[26] جاثيه، آيه 24.
[27] همان، آيه 25.
[28] همان، آيه 26.
[29] ر.ك: همان، آيه 27; ص، آيه 27; انشقاق، آيه 14; دخان، آيه 34 ـ 36; صافات، آيه 16 و 53; ق، آيه 3; واقعه، آيه 47 ـ 48; احقاف، آيه 17; مطففين، آيه 12 ـ 13; نازعات، آيه 10 ـ 11; يس، آيه 78; هود، آيه 7.
[30] ر.ك: كهف، آيه 21; بقره، آيه 67 ـ 73 و 259 ـ 260 و 244; آل عمران، آيه 49; مائده، آيه 110 و ... .
[31] جهت آگاهى تفصيلى از براهين ياد شده، ر.ك: محمد تقى مصباح يزدى، معارف قرآن، ج 2، ص 490 ـ 493; ناصر مكارم شيرازى و همكاران، پيام قرآن، ج 5، ص 255 ـ 305.
[32] ص، آيه 28.
[33] ر.ك: جمعى از نويسندگان، معارف اسلامى، ج 1 ـ 2، ص 305 و 306; جمعى از نويسندگان، معارف قرآن، ص 458 ـ 487; ناصر مكارم شيرازى و همكاران، تفسير نمونه، ج 22، ص 233 ـ 236.
[34] توبه، آيه 72.
[35] بقره، آيه 260.
[36] همان، آيه 259.
[37] همان، آيه 243.
[38] شايان ذكر است كه در آموزه هاى دينى، واژه «قبر» در دو معنا به كار رفته است: يكى گودالى كه جسد مرده را در آن مى گذارند، ديگرى جهان برزخ كه پس از مرگ روح انسان در آن جا قرار دارد.
[39] براى آگاهى بيشتر و كيفيت دلالت آيات مذكور بر معاد جسمانى ر.ك: ناصر مكارم شيرازى و همكاران، پيام قرآن، ج 5، ص 307 ـ 333 و جعفر سبحانى، منشور جاويد، ج 9، ص 108 ـ 124.