مسلم بن عوسجه اسدی و عالی‌ترین حدّ هوشیاری

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

مسلم بن عوسجه اسدی و عالی‌ترین حدّ هوشیاری

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

صحابی بزرگوار رسول خدا(ص) و یار دیرین علی(ع) که همسر و فرزندان خود را نیز در حماسه‌ی کربلا آورده و خلف بن مسلم فرزند رشید او در صحنه‌ی عاشورا در کنار پدر بزرگوارش حضور داشت و با درک درست جایگاه تاریخی نهضت امام حسینu و در رکاب امام به شهادت رسید .




مسلم بن عوسجه اولین شهید عاشورا در میان یاران امام حسین(ع)است که در صبح عاشورا در همان حمله‌ی اول که حمله‌ی سرنوشت‌سازی بود شهید شدند.

وی مردی شب زنده دار و اهل عبادت بود که در مسجد کوفه در کنار ستونی همواره به عبادت و راز و نیاز و مناجات می‌پرداخت و فکر حاکمیت اسلام و عبور از فرهنگ اموی یک لحظه از ذهن‌اش خارج نمی‌شد و در هر فرصتی سعی داشت اسلام را از بن‌بست امویان نجات دهد.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

مسلم بن عوسجه از محدثان اسلامی است که شعبی، روایات او از رسول خدا(ص) را نقل کرده است. مسلم بن عقیل، مورد حمایت و یاری مسلم بن عوسجه در کوفه بود و برایش وجوهات و سلاح تهیه می کرد و به نفع امام حسین(ع) بیعت می‌گرفت.

مسلم نیز به امام حسین(ع) نامه دعوت نوشت، اما بر خلاف بسیاری از همشهریانش که پیمان شکستند، او به عهد خود وفادار ماند و به همراه خانواده اش تا آخرین نفس در دفاع از امام پایداری کرد.



حبیب بن مظاهر و مسلم بن عوسجه با تمام وجود برای امام از مردم کوفه بیعت می‌گرفتند. وقتی ابن زیاد با حیله وارد کوفه شد، بی رحمانه تمام انسان های مؤثر را قلع و قمع کرد و رؤسای قبایل را کشت و یا حبس کرد.

دیگر فرماندهان و افراد تاثیرگذار و متنفذ را هم اهالی قبایل، مخفی کردند. در آن هنگام شیعیان عاشق در پی راهی بودند که خود را به امام برسانند و مخفیانه به سوی قافله حسینی حرکت کنند. مسلم بن عوسجه نیز یکی از آنها بود .

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

اسوه اخلاص :

امام سجاد(ع)در گزارشی از ماجرای شب عاشورا می فرماید:

آن شب من بیمار و بستری بودم. پدر بزرگوارم اصحاب خود را جمع و برای آنان سخنرانی کرد. من هم برای اینکه گفتار امام را بهتر بشنوم، به امام نزدیک شدم. شنیدم که می فرمود:

«أثْنِی عَلَی اللَّهِ، أحْسَنَ الثَّنَاءِ وَ أحْمَدُهُ عَلَی السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ اللَّهُمَّ إِنِّی أحْمَدُک عَلَی أنْ أَکرَمْتَنَا بِالنُّبُوَّةِ وَ عَلَّمْتَنَا الْقُرْآنَ وَ فَقَّهْتَنَا فِی الدِّینِ وَ جَعَلْتَ لَنَا أسْمَاعاً وَ أبْصَاراً وَ أفْئِدَةً فَاجْعَلْنَا مِنَ الشَّاکرِینَ أمَّا بَعْدُ فَإِنِّی لا أعْلَمُ أصْحَاباً أوْفَی وَ لا خَیراً مِنْ أصْحَابِی وَ لا أهْلَ بَیتٍ أبَرَّ وَ أوْصَلَ مِنْ أهْلِ بَیتِی فَجَزَاکمُ اللَّهُ عَنِّی خَیراً ألا وَ إِنِّی لأظُنُّ یوْماً لَنَا مِنْ هَؤُلَاءِ ألا وَ إِنِّی قَدْ أذِنْتُ لَکمْ فَانْطَلِقُوا جَمِیعاً فِی حِلٍّ لَیسَ عَلَیکمْ حَرَجٌ مِنِّی وَ لا ذِمَامٌ هَذَا اللَّیلُ قَدْ غَشِیکمُ فَاتَّخِذُوهُ جَمَلاً»؛

خداوند متعال را به بهترین وجه ثنا می‌گویم و در حال سختی و آسایش شکرگزار درگاهش هستم. خداوندا! من تو را سپاس می‌گویم بر آن‌که ما خاندان پیامبر (ص)را با نبوت، کرامت بخشیدی و به ما قرآن آموختی و به احکام دین آگاهمان ساختی و برای ما گوش‌ها و چشم‌ها و دل‌هایی عنایت کردی، پس ما را از بندگان شکرگزار خود قرار ده.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

اما بعد:

همانا من اصحابی وفادار تر و بهتر از یاران خود و اهل بیتی نیکوکارتر و مهربان‌تر از خاندان خود سراغ ندارم. خداوند متعال به شما پاداش نیک عطا فرماید.

آگاه باشید که من سرانجام کارمان را با این گروه می دانم. بدانید که من به همه‌ی شما اجازه دادم و همه‌ی شما را در انتخاب راه آزاد گذاشتم. هیچ‌گونه بیعتی و زحمتی از طرف من برای شما نیست. این شب را که همانند پوششی شما را فرا گرفته، به عنوان شتری راهوار برای خود بگیرید و بروید.



در آن هنگامِ حسّاس، یاران امام با توجه به تاریخی که باید با نهضت اباعبداللّه(ع) شروع می‌شد هر یک با عبارتی احساسات و عشق و علاقه خود را به امام(ع) ابراز کردند و بر عهد خود پای فشردند.

بعد از جوانان بنی هاشم، مسلم بن عوسجه اولین کسی بود که بلند شد و سخنانی را آغاز کرد که نشان می‌دهد به‌خوبی می‌داند چه کار بزرگی بنا است به‌دست آن‌ها صورت گیرد. به حضرت فرمود:



«أنَحْنُ نُخَلِّی عَنْک وَ بِمَا نَعْتَذِرُ إِلَی اللَّهِ فِی أدَاءِ حَقِّک لا وَ اللَّهِ حَتَّی أطْعَنَ فِی صُدُورِهِمْ بِرُمْحِی وَ أضْرِبَهُمْ بِسَیفِی مَا ثَبَتَ قَائِمُهُ فِی یدِی وَ لَوْ لَمْ یکنْ مَعِی سِلَاحٌ أقَاتِلُهُمْ بِهِ لَقَذَفْتُهُمْ بِالْحِجَارَةِ وَ اللَّهِ لَا نُخَلِّیک حَتَّی یعْلَمَ اللَّهُ أنَّا قَدْ حَفِظْنَا غَیبَةَ رَسُولِ اللَّهِ فِیک أمَا وَ اللَّهِ لَوْ عَلِمْتُ أنِّی أقْتَلُ ثُمَّ أحْیا ثُمَّ أحْرَقُ ثُمَّ أحْیا ثُمَّ أذْرَی یفْعَلُ ذَلِک بِی سَبْعِینَ مَرَّةً مَا فَارَقْتُک حَتَّی ألْقَی حِمَامِی دُونَک فَکیفَ لا أفْعَلُ ذَلِک وَ إِنَّمَا هِی قَتْلَةٌ وَاحِدَةٌ ثُمَّ هِی الْکرَامَةُ الَّتِی لا انْقِضَاءَ لَهَا أبَداً».



ای ابا عبدالله! آیا ما تو را رها کنیم؟ آن گاه در مورد ادای حق تو در پیشگاه الهی چه عذری بیاوریم. نه، به خدا. ما هرگز تو را رها نمی کنیم، دست از تو بر نمی دارم تا این‌که نیزه ام را به سینه‌های دشمن بکوبم و با شمشیر خود آنان را آن قدر بزنم تا شمشیر از دستم بیفتد و بعد از آن اگر هیچ سلاحی نداشته باشم، دشمن را سنگ باران خواهم کرد.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

سوگند به خدا، هرگز از تو جدا نخواهم شد تا خداوند بداند که ما حرمت رسول خدا(ص) را درباره‌ی تو پاس داشتیم.

به خدا قسم، اگر بدانم که من کشته می شوم، سپس زنده می گردم، سپس سوزانده می شوم و خاکسترم بر باد می رود و بار دیگر زنده می‌گردم و هفتاد بار با من چنین کنند، هرگز از تو جدا نخواهم شد تا این‌که در رکاب تو به شهادت برسم.

چگونه چنین نکنم؛ در حالی‌که فقط یک‌بار کشته می‌شوم، سپس کرامت و خوشبختی ابدی خواهد بود؟

چقدر خوب می‌فهمد که جایگاه مسلمان واقعی کجا است و تا به یاری امام برای تحقق نظام اسلامی به‌پا نخیزند هنوز دین‌داریِ خود را به کمال لازم نرسانده‌اند.



امام حسین(ع)نیز از تک تک آنان تشکر کردند و به جایگاهشان(خیمه‌شان) باز گشتند.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

غیرت حیدری:

عشق به ولایت در وجود مسلم بن عوسجه چنان موج می‌زد که هرگز تحمل ذره‌ای اهانت به امام(ع) را نداشت. افکار و اندیشه‌هایش فقط در موضوع حق و دفاع از آن بود و به چیز دیگری نمی‌اندیشید. شیخ مفید می‌نویسد:

در روز عاشورا امام حسین(ع) و یارانش برای حفاظت از پشت خیمه ها خندقی آماده و در داخل آن آتش روشن کرده بودند. شمر بن ذی الجوشن وقتی آن هیزم ها و نی های شعله ور را دید، با غروری تمسخرآمیز به امام حسین(ع) جسارت کرد و زبان به شماتت حضرتش گشود و فریاد زد:

ای حسین! آیا قبل از روز قیامت، به آتش دنیا شتاب کرده‌ای؟! امام فرمود: این کیست، مثل این‌که شمر بن ذی الجوشن است؟ گفتند: بله، آقا. خود اوست. امام با اشاره به آیه‌ی 70 ، سوره‌ی مریم فرمودند:

«یا ابْنَ رَاعِیةِ الْمِعْزَی أنْتَ أوْلی بِها صِلِیا»؛
ای پسر بز چران! تو به آتش دوزخ شایسته‌تری!




مسلم بن عوسجه که تا این لحظه ناظر قضایا بود، دیگر نتوانست تحمل کند. با کمال ادب پیش آمد و عرضه داشت:

ای فرزند رسول الله! اجازه می‌دهید این فاسق ستمگر را با تیر بزنم؟ او در تیر رس من است و تیرم به خطا نمی‌رود.

امام(ع) فرمودند:

«لا تَرْمِهِ فَإِنِّی أکرَهُ أنْ أبْدَأهُمْ بِالْقِتَالِ»؛
او را نزن من دوست ندارم که آغازگر جنگ باشم.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

شعارهای آگاهانه




از نکات مهم و قابل تأمل در زندگی مسلم بن عوسجه، شعارهای عارفانه و آگاهانه‌ی او است که حاکی از عمق معرفتش به مکتب اهل‌البیت(ع) و راهی است که برگزیده. او هنگام نبرد با دشمن ستمکار این اشعار را زمزمه می کرد:



إن تسألوا عنی فإنی ذو لبد .......... من فرع قوم من ذری بنی أسد

اگر از من بپرسید، بدانید که من از طایفه بنی اسد و شیرمرد میدان مبارزه ام.




فمن بغانا حائد عن الرشد ....و کافر بدین جبار صمد

آنان که به ما ستم می‌کنند، از رشد و کمال به دورند و به دین خداوند جبّار و بی‌نیاز، کافر شده‌اند.




بعد از خواندن این رجزها، به دشمن حمله کرد و به شدت به مبارزه پرداخت. شعبی که به واسطه‌ی او روایاتی از رسول خدا(ص)را نقل می‌کند می‌گوید:

وی دلیر مردی شجاع بود که نامش در جنگ‌ها و فتوحات اسلامی در میان فاتحان صدر اسلام می‌درخشد. از جمله در فتح آذربایجان حضور چشمگیر داشت.



شبث بن ربعی:

هنگامی که اصحاب عمر سعد، شهادت مسلم بن عوسجه را به همدیگر مژده می دادند، شبث بن ربعی از فرماندهان لشکر کوفیان ناراحت شد و به آنان نهیب زد:

وای بر شما، مادرتان به عزایتان بنشیند، آیا شما خودتان را با دست خودتان می کشید و خودتان را به خاطر دیگران به ذلت می کشانید؟ آیا در قتل مسلم شادی می‌کنید؟ به خدا سوگند، او در میان مسلمانان چه مقام ارجمندی داشت! من او را در فتح آذربایجان دیدم. قبل از آن‌که لشکر مسلمانان برسد، او شش نفر از سران مشرکان را کشته بود.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

جنگ در کنار فرات:

در روز عاشورا، عمرو بن حجاج از فرماندهان جناح راستِ لشگر دشمن، به سپاه امام حمله کرد و سپاهیان حق و باطل ساعتی با هم درگیر شدند. در این درگیری مسلم بن عوسجه در خط مقدم بود و با فداکاری از جبهه حق دفاع می‌کرد.

او و یارانش توانستند لشکر دشمن را به عقب رانند و از قصد شومشان منصرف کنند. امّا مسلم به شدت زخمی شد و در آستانه‌ی شهادت قرار گرفت. چون غبار جنگ فرو نشست، دیدند که مسلم بر خاک افتاده و آخرین نفس‌های خود را می‌کشد. در آن لحظه، امام حسین(ع) به همراه حبیب بر بالین مسلم آمدند و با سپاس از تلاش‌های او فرمودند:

«رحمک الله یا مسلم»؛ مسلم خدا تو را رحمت کند. آن‌گاه این آیه‌ی شریفه را تلاوت فرمودند: «فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ ینْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلا»[1] برخی از مؤمنان پیمان خود را به آخر بردند و برخی دیگر در انتظار شهادت به‌سر می‌برند و هرگز در عهد و پیمان خود تغییر و تبدیلی ایجاد نکردند.

در آن لحظه دوست دیرین او یعنی حبیب به او نزدیک شد و گفت:

چه سخت است بر من که به خاک‌افتادن تو را شاهد باشم، تو را بهشت مژده باد! مسلم نیز با صدای ضعیفی به او پاسخ داد: خدا تو را به خیر و سعادت بشارت دهد. حبیب به او گفت:

اگر نه این بود که لحظاتی دیگر به دنبال تو خواهم آمد، خیلی دوست داشتم که آنچه دلت می‌خواهد و برایت مهم است، به من وصیت می‌کردی!

مسلم در حالی‌که به سوی امام اشاره می‌کرد، به حبیب گفت:
«فإّنی اُوصیک بهذا، فقاتل دُونه حتی تَموت»؛ تو را فقط به این آقا وصیت می کنم که هرگز از او جدا نشوی تا این‌که در راهش جان دهی!»

حبیب گفت:
به خدای کعبه، چنین خواهم کرد.آن‌گاه روح بلند مسلم به ملکوت اعلی پر کشید.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

زیارت‌نامه‌ی مسلم بن عوسجه




در تجلیل از مقامات بلند و شعور و بصیرت و رشادت‌ها و تلاش‌های این رادمرد الهی، عبارت‌های زیبایی در دعاها و زیارت‌نامه‌ها آمده است.

در زیارت ناحیه‌ی مقدسه آمده است:



«السَّلامُ عَلَی مُسْلِمِ بْنِ عَوْسَجَةَ الأسَدِی الْقَائِلِ لِلْحُسَینِ وَ قَدْ أذِنَ لَهُ فِی الانْصِرَافِ أنَحْنُ نُخَلِّی عَنْک وَ بِمَ نَعْتَذِرُ إِلَی اللَّهِ مِنْ أدَاءِ حَقِّک لا وَ اللَّهِ حَتَّی أکسِرَ فِی صُدُورِهِمْ رُمْحِی وَ أضْرِبَهُمْ بِسَیفِی مَا ثَبَتَ قَائِمُهُ فِی یدِی وَ لا أفَارِقُک وَ لَوْ لَمْ یکنْ مَعِی سِلَاحٌ أقَاتِلُهُمْ بِهِ لَقَذَفْتُهُمْ بِالْحِجَارَةِ ثُمَّ لَمْ أفَارِقْک حَتَّی أمُوتَ مَعَک وَ کنْتَ أوَّلَ مَنْ شَرَی نَفْسَهُ وَ أوَّلَ شَهِیدٍ مِنْ شُهَدَاءِ اللَّهِ قَضَی نَحْبَهُ فَفُزْتَ وَ رَبِّ الْکعْبَةِ شَکرَ اللَّهُ لَک اسْتِقْدَامَک وَ مُوَاسَاتَک إِمَامَک إِذْ مَشَی إِلَیک وَ أنْتَ صَرِیعٌ فَقَالَ یرْحَمُک اللَّهُ یا مُسْلِمَ بْنَ عَوْسَجَةَ وَ قَرَأ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ ینْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلا لَعَنَ اللَّهُ الْمُشْتَرِکینَ فِی قَتْلِک عَبْدَ اللَّهِ الضَّبَابِی وَ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ خُشْکارَةَ الْبَجَلِی».[3]




در زیارت رجبیه شیخ مفید و سید بن طاووس در اعمال ماه رجب و نیمه شعبان، برای حضرت سیدالشهدا زیارتی نقل کرده اند که در فرازی از آن آمده است «السَّلامُ عَلَی مُسْلِمِ بْنِ عَوْسَجَة» و عملاً در کنار زیارت حضرت سیدالشهداء(ع)به طور خاص نظر به جناب مسلم بن عوسجه شده.