- عفّت به معناي خويشتن داري در اظهار نياز
«لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الأرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِيمَاهُمْ لا يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ» (بقره/273)
«و (انفاق شما مخصوصا بايد ) براي نيازمنداني باشد كه در راه خدا، در تنگنا قرار گرفته اند؛ (و توجه به آيين خدا آنان را از وطن هاي خويش آواره ساخته، و شركت در ميدان جهاد به آنها اجازه نمي دهد تا براي تأمين هزينه زندگي، دست به كسب و تجارتي بزنند) نمي توانند مسافرتي بكنند (و سرمايه اي بدست آورند ) و از شدت خويشتن داري، افراد ناآگاه آنها را بي نياز مي پندارد؛ اما آنها را از چهرههايشان مي شناسي، و هرگز با اصرار از مردم چيزي نمي خواهند (اين است مشخصات آنها ) و هر چيز خوبي كه در راه خدا انفاق كنيد، خداوند از آن آگاه است.»
علامه طباطبائي مي نويسد:
«كلمه «تعفّف» به معناي آن است كه عفّت صفت آدمي شده باشد و «يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ» يعني كسي كه از حال ايشان اطلاع ندارد، از شدت عفّتي كه دارند آنان را توانگر مي پندارند، چون با اينكه فقيرند ولي تظاهر به فقر نمي كنند و مردم پي به حال آنان نمي برند، مگر اينكه شدت فقر رنگ و رويشان را زرد كند.» (طباطبائي، 2/613)
«گفتني است كه «الحاف»به معناي اصرار است و جمله «لا يَسْأَلُونَ » به قرينه «يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ » و نيز به قرينه «تعفّف» بايد به اين معنا باشد كه تقاضا نمي كنند تا به اصرار منجر شود.» (هاشمي رفسنجاني، 2/288)
در اينجا عفاف به معناي عدم اظهار فقر به عنوان يك ارزش اخلاقي براي مسلمين مطرح شده است، عفاف به همين معنا در روايات نيز آمده است:
«العفاف زينة الفقر و الشكر زينة الغني» (ري شهري، 8/3828)
«عفاف زينت فقر و شكرگزاري زينت بي نيازي است.»