▐★♥★ ▐سازوکار تحقق سبک زندگی اسلامی ▐★♥★ ▐

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

سازوکار تحقق سبک زندگی اسلامی


دین و فرهنگ

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

امربه معروف ونهی ازمنکررامی توان سازوکار تحقق سبک زندگی اسلامی دانست.

خداوند در آیات متعددی از این فریضه مهم سخن می‌گوید؛ ازجمله درآیه شریفه می فرماید:

«وَلْتَکُن مِّنکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَأُوْلَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛

باید از میان شما گروهی(مردم را) به نیکی دعوت کنند و امر به معروف و نهی از منکر کنند و آنها رستگارانند(۱)



به‌ویژه در قیام حضرت ابا عبدا... الحسین (ع) نیز که برمبنای امربه معروف و نهی از منکر شکل گرفت، مشاهده می‌کنیم که آن حضرت به جای تمرکز بر برخی رفتارهای خاص یزید همچون شراب خواری و... اصل حکومت یک انسان فاسد و ظالم را انکار می‌کنند و می فرمایند:

«وعلی الاسلام السلام اذقد بلیت الامة براع مثل یزید؛

باید با اسلامی که گرفتار حاکمی چون یزید شده است، وداع کرد.»

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

امر به معروف و نهی از منکر جزء ضروریاتی است که در جهت نیل به کمال برای هر انسانی ضرورت پیدا می‌کند. به این جهت است که حضرت امام محمد باقر(ع) می فرماید:


«ان الامر بالمعروف و النهی عن المنکر فریضه عظیم بها تقام الفرائض... »(۲)


از تعبیر "بها تقام الفرائض" چنین استفاده می‌شود که امر به معروف و نهی از منکر از لوازم حکومت اسلامی به شمار می رود.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

معروف و منکر نزد شرع




به اعتقاد بسیاری از مفسران مقصود از «معروف» و «منکر» دراین آیه،معروف ومنکرشرعی است و معیار معروف و منکر بودن چیزی به حسب نظر دین است نه به لحاظ عمل خارجی و نزد مردم.

فقها نیز مقصود اصلی از فریضه امر به معروف و نهی از منکر را «اقامه واجب و جلوگیری از حرام» می دانند تاجایی که فتوا می دهند:

«در مستحبات و مکروهات نیز امر و نهی مستحب است.» (۳)

این امر بیانگر آن است که تلقی فقها از معروف و منکر از منظر شرعی است و دامنه امر و نهی هم احکام شرعی است.



از سوی دیگر، حلال وحرام نیز امری است که سبک زندگی ورفتار یک مسلمان رامشخص وچارچوب هنجارهای وی را ترسیم می‌کند.بنابراین، امربه معروف ونهی ازمنکر سازوکاری برای تحقق سبک زندگی اسلامی است.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

هرچندکه معروف ومنکر در این بحث به لحاظ شرعی است ومقصود ازآن دو، احکام پنج گانه واجب وحرام ومستحب ومکروه ومباح است اما در عین حال احکام وقوانین اجرایی امر به معروف و نهی از منکر همچون :

مشروط نبودن امرونهی به قصد قربت،
مهم بودن دستیابی به نتیجه و موضوعیت نداشتن امر و نهی،
واجب بودن امر و نهی حتی بر افراد غیرعادل،
شرط امنیت مالی و جانی آمر و ناهی در بسیاری از موارد،
مشروط بودن وجوب امرونهی به احتمال تاثیر،
پلکانی بودن اجرای امر به معروف و نهی از منکر

و مانند اینها نشان دهنده رویکرد منطقی اسلام به فریضه امر به معروف و نهی از منکر است.



جامعه آمر به معروف و ناهی از منکر، جامعه ای بصیر است


ازآن جاکه امر به معروف و نهی از منکر، درحقیقت اعطای حق نظارت عمومی به مسلمانان است، این نظارت زمانی به معنای حقیقی خود محقق می‌شود که انسان از مسائل جامعه مطلع باشد و بتواند آنها را تحلیل کند.

از این رو می توان گفت، جامعه آمر به معروف و ناهی از منکر، جامعه ای آگاه و بصیر است و تهاجم فرهنگی و جنگ نرم نمی تواند فرهنگ چنین جامعه ای را استحاله کند وسبک زندگی و ارزش های حاکم بر آن را تغییر دهد

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

امر به معروف و نهی از منکر از احکام عملی مسلمانان و به نظر شیعیان از فروع دین اسلام است.



امر به معروف یعنی دستور دادن یا توصیه کردن از سوی فرد مسلمان به دیگران به انجام آن‌چه از نظر عقل یا شرع اسلام خوب در نظر گرفته می‌شود و نهی از منکر یعنی دستور دادن یا توصیه کردن از سوی فرد مسلمان به دیگران به انجام ندادن آن‌چه به از نظر عقل یا شرع اسلام بد در نظر گرفته می‌شود. این توصیه گفتاری است و شامل جرح نمی‌شود.




در احکام دین، به تمام واجبات و مستحبات معروف و به تمام محرمات و مکروهات منکر گفته می‌شود بنابراین واداشتن افراد جامعه به انجام کارهای واجب و مستحب امر به معروف و بازداشتن آنها از کارهای حرام و مکروه نهی از منکر است.




امر به معروف و نهى از منکر, واجب کفایی است که اگر افرادى - به قدر کفایت - به انجام آن اقدام کنند, از دیگران ساقط مى شود. و اگر همهء افراد آن را ترک کرده باشند, چنانچه شرایط آن موجود باشد, همهء آنها ترک واجب کرده اند.




وجوب این دو فریضه در همه ادیان الهی بوده و امت‌های گذشته نیز بدان مکلف بوده اند.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

امر به معروف و نهی از منکر قانون اساسی جمهوری اسلامی


در اصل هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به این جهت توجه ویژه و تاکید و تصریح گشته است.

«در جمهوری اسلامی ایران دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر، وظیفه ای است همگانی و متفاوت بر عهده مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت، شرائط و حدود و کیفیت آن را قانون تعیین می‌کند».

(والمومنون بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر).(۴)


سیر امر به معروف و نهی از منکر از منظر قرآن



به طور کلی اگر آیات قرآن را در مورد امر به معروف و نهی از منکر بررسی کنیم، می بینیم که از ذات پاک خداوند صادر شده و پیامبران، حاکمان صالح، مجموعه امت و فرد فرد جامعه موظف به اجرای آن هستند. برای شناخت این مراتب، رتبه بندی زیر قابل توجه است:



۱- ذات پاک خداوند متعال:
«ان الله یامر بالعدل و الاحسان و ینهی عن الفحشاء و المنکر و البغی... .»(۵)

در اینجا به خاطر اهمیت این دو فریضه ذات خداوند متعال به‌عنوان آمر به معروف و ناهی از منکر می باشد.



۲- پیامبر اکرم(ص):

«.. یامرهم بالمعروف و ینهاهم عن المنکر....؛

در این مرتبه خاتم پیامبران حضرت محمد(ص) به این عنوان انتصاب داده شده است.»(۶)

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

۳- حاکمان صالح(امامان):

"الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلوه و آتوا الزکوه و امروا بالمعروف و ینهوا عن المنکر..." ‌ (7)

در مرتبه سوم کسانی که قدرت و مکنت در روی زمین به آنان داده شده است موظف به برپاداشتن نماز، پرداختن زکات و امر به معروف و نهی از منکر شده اند.



۴- هیئت های امر به معروف و نهی از منکر:

«و لتکن منکم امه یدعون الی الخیر و یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر...»(۸)

در مرتبه چهارم گروههایی از مردم که این شایستگی را پیدا می‌کنند که دیگران را دعوت به خیر و صلاح می‌کنند و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند.



۵- مجموعه امت:

«کنتم خیر امه اخرجت للناس تامرون بالمعروف و تنهون عن المنکر و تؤمنون بالله...» (۹)

در مرتبه پنجم نیز همه مردم موظف به انجام این فریضه الهی شده اند، براین اساس تمام آحاد افراد مؤمن و متدین مأمور به انجام این دو فریضه الهی هستند.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

گزیده ای ازبیانات معصومین (ع) امر به معروف و نهی از منکر


بیانات معصومین(ع) که ترجمان قرآن کریم و تفسیر آن است و هر دو از یک منبع سیراب می‌شوند. در این زمینه این دو فریضه‌ الهی را از منظر روایات معصومین(ع) مورد بررسی قرار داده و به بعضی از آنها اشاره می‌شود:



۱- قال رَسُولُ اللّهِ – صلی الله علیه وآله –: إنَّ اللّهَ عَزَّ وَجَلَّ لَیُبْغِضُ الْمُؤْمِنَ الضَّعیفِ الَّذی لادینَ لَهُ، فَقیلَ: وَ ما الْمُؤْمِنُ الضَّعیفُ الَّذی لا دینَ لَهُ؟ قالَ: اَلذّی لا یَنْهی عَنِ الْمُنْکَرِ؛

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمودند:

همانا خداوند دشمن دارد آن مؤمنی را که ضعیف و بی دین است، سؤال شد: مؤمن ضعیف و بی دین کیست؟ پاسخ داد: کسی که نهی از منکر و جلوگیری از کارهای زشت نمی کند. (۱۰)



۲- قال رسول الله(ص): «الا اخبرکم عن اقوام لیسوا بانبیاء و لا شهداء یغبطهم الناس یوم القیامه بمنازلهم من الله عز و جل، علی منابرهم من نور. قیل: من هم یا رسول الله؟ قال: هم الذین یحببون عبادالله الی الله و یحببون الله الی عباده. قیل: هذا حببوا الله الی عباده فکیف یحببون عبادالله الی الله؟ قال: یامرونهم بما یحب الله و ینهونهم عما یکره الله فاذا اطاعوهم احبهم الله»‌(۱۱)




پیامبر اکرم(ص) در رابطه با اهمیت امر به معروف و نهی از منکر فرمودند:

آیا شما را از کسانی خبر دهم که نه انبیا و نه شهدا هستند ولی مردم(انبیا و شهدا) به مقام و مرتبت و جایگاه آنان در پیش خدا که بر منبرهایی از نور هستند غبطه می خورند؟ سؤال شد: ای رسول خدا(ص) آنان چه کسانی هستنند؟ پیامبر(ص) فرمود: آنان کسانی هستند که بندگان خدا را محبوب خدا و خدا را محبوب بندگانش می گردانند. سؤال شد: معنای محبوب گردانیدن خدا در پیش بندگانش معلوم است اما چگونه بندگان خدا را محبوب خدا می گردانند؟ پیامبر(ص) در جواب فرمود: به چیزی که خداوند متعال دوست دارد دعوت می‌کنند و از چیزی که خداوند متعال بدش می آید نهی می‌کنند، پس هنگامی که بندگان خدا، او را اطاعت می‌کنند محبوب خدا می گردند و خداوند متعال آنان را دوست می دارد.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

۳-قال امیر المؤمنین علی(ع):

«لاتترکوا الامر باالمعروف و النهی عن المنکر فیول علیکم شرارکم؛

امر به معروف و نهی از منکر را رها نکنید در غیر این صورت بدترین شما بر شما حاکم می شوند.(۱۲)



۴- قال الحسین(ع):

«... قال الامام الحسین – علیه السلام –: ان الأمر بالمعروف و النهی عن المنکر، دعاء الی الاسلام مع رد المظالم و مخالفة الظالم و قسمة الفیء و الغنائم و أخذ الصدقات من مواضعها و وضعها فی حقها.



امام حسین – علیه السلام – فرمودند:

امر به معروف و نهی از منکر، آن است که: کافران را به اسلام دعوت کنی، حقوق ستمدیدگان را باز ستانی، با ستمگر به مخالفت برخیزی، غنیمت ها و بیت المال را عادلانه بین اهل اش قسمت کنی، صدقات (زکات) را از آنجا که باید، بگیری و در آنجا که باید، مصرف کنی.» (۱۳)