نماز در آئینه قرآن

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

دین و فرهنگ
نماز در آئینه قرآن

نماز در تمام ادیان بوده است پیش از حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)
در آیین حضرت عیسی (ع) بوده و قبل از آن حضرت موسی و پدر زن او
شعیب (ع) نیز نماز گزار بوده است.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

نماز در تمام ادیان بوده است پیش از حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) در آیین حضرت عیسی (ع) بوده که قرآن از زبان او نقل می‌کند:
وَ اَوصانی بِالصّلوه

و قبل از آن در دین حضرت موسی (ع) نیز بود که خداوند خطاب به اومی فرماید:
وَاَقِمِ الصّلوه لِذِکری

و قبل از حضرت موسی (ع) پدر زن او شعیب (ع) نیز نماز گزار بوده است
یا شُعَیبُ اَصَلاتُکَ تَامُرُکَ

و قبل از همه پیامبران حضرت ابراهیم بوده که از خدا برای خود و فرزتداتش توفیق اقامه نماز را می خواهد:
رَبِّ اجعَلنی مُقیمَ الصَّلوه وَ مِن ذُریّتی

لقمان حکیم نیز به فرزندش می‌گوید:
یا بُنیَّ اَقِمِ الصّلوه

انسان به اقتضای خلقتش گرایش به پرستش و بندگی دارد و این گرایش در گذر زمان به اشکال گوناگون پرستش اشیاء و جانداران، پادشاهان و حاکمان و پرستش الهی نمود پیدا کرده است.


خداوند متعال هیچ نیازی را در وجود انسان بی پاسخ نگذاشته و برای ارضاء این مهم (پرستش و عبادت) انبیاء را همراه با کتب آسمانی برای هدایت بشریت گسیل داشته است و در بین کتب آسمانی قرآن بدون کمترین تحریف سینه به سینه و نسل به نسل هدایتگر انسانها بوده و انبیاء و اولیای الهی بعنوان مفسران این کتاب زندگی تلاش مضاعفی مبذول داشته اند و در این کتاب مقدس نماز بعنوان رکن رکین عبادت بارها مورد تاکید قرار گرفته است.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

نماز در قرآن



آیاتی که در باره نماز در قرآن آمده در یک تقسیم بندی کلی میتواند شامل ۱۲ مورد زیر باشد:



1- نماز نشانه پرهیزگاران و اهل ایمان
۲- نماز وظیفه ای ثابت و همگانی
۳- امر به نماز از جانب پروردگار
۴- آثار نماز
۵- ترک نماز
۶- نماز عامل رهایی مشرکان
۷- قرآن و نماز
۸- مسجد و نماز
۹- پیامبران و نماز
۱۰- منافقین و نماز
۱۱- شیطان و نماز
۱۲- کیفیت نماز

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

نماز نشانه پرهیزگاران و اهل ایمان

اَلّذینَ یُومِنونَ بِالغَیبِ وَ یُقیمونَ الصَّلاهَ وَ مِمّا رَزَقناهُم یُنفِقون (بقره-۳)



در آیه ۳ سوره بقره که ۵ نشانه برای متقین (پرهیزکاران که اسلام را در تمام ابعادش پذیرا گشته اند) ذکر می‌کند بعد از ایمان به غیب به اقامه نماز می پردازد.


نمازکه رمز ارتباط با خدا است، مؤ منانى را که به جهان ماوراء طبیعت راه یافته اند در یک رابطه دائمى و همیشگى با آن مبدا بزرگ آفرینش نگه مى دارد آنها تنها در برابر خدا سر تعظیم خم مى کنند، و تنها تسلیم آفریننده بزرگ جهان هستى هستند، و به همین دلیل دیگر خضوع در برابر بتها، و یا تسلیم شدن در برابر جباران و ستمگران در برنامه آنها وجود نخواهد داشت.


چنین انسانى احساس مى کند از تمام مخلوقات دیگر فراتر رفته، و ارزش آن را پیدا کرده که با خدا سخن بگوید و این بزرگترین عامل تربیت اوست.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

نماز وظیفه ای همگانی و ثابت


إِنَّ الصَّلوةَ کانَت عَلَی المُومِنینَ کِتاباً مَوقوتا(نساء-۱۰۳)



و هنگامی که نماز را به پایان رساندید، خدا را یاد کنید; ایستاده‏; و نشسته‏‏ و در حالی که به پهلو خوابیده‏ اید، و هرگاه آرامش یافتیدو حالت ترس زایل گشت، نماز را به طور معمول انجام دهید، زیرا نماز، وظیفه ثابت و معینی برای مؤمنان است.

آیه فوق در حقیقت اشاره به یک دستور مهم اسلامى است، که معنى نماز خواندن در اوقات معین این نیست که در سایر حالات انسان از خدا غافل بماند بلکه، نماز یک دستور انضباطى است که روح توجه به پروردگار را درانسان زنده مى کند و مى تواند در فواصل نمازها خدا را به خاطر داشته باشد خواه درمیدان جنگ باشد و خواه در غیر میدان جنگ.

در ادامه دستور به اقامه نماز از کلمه موقوت استفاده کرده که معنى آیه چنین است که اگر ملاحظه مى کنید حتى در میدان جنگ مسلمانان باید این وظیفه اسلامى را انجام دهند به خاطر آن است که نماز اوقات معینی دارد که نمی توان از انها تخلف کرد.

همچنین در تفسیر نمونه با استناد به برخی روایات موقوتا را به معنای ثابت و واجب بکار برده و با معنی معین تقریبا یکی دانسته است.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

اگر مسائل تربیتى تحت انضباط و شرائط معین قرار نگیرد عده اى آن را به دست فراموشى مى سپارند، و اساس ‍ آن به کلى متزلزل مى گردد،

این گونه مسائل حتما باید در اوقات معین و تحت انضباط دقیق قرار گیرد تا هیچکس عذر و بهانه اى براى ترک کردن آن نداشته باشد

به خصوص اینکه انجام این عبادات در وقت معین مخصوصا به صورت دسته جمعى داراى شکوه و تاثیر و عظمت خاصى است که قابل انکار نمى باشد و در حقیقت یک کلاس بزرگ انسان سازی تشکیل می‌شود.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

دوری از پرستش غیر خدا


وَ اَقیمُوا الصَّلوةَ وَ ءاتُو الزَّکوةَ ثُمَّ تَوَلّیتُم اِلّا قَلیلاً مِنکُم وَ اَنتُم مُعرِضونَ (بقره-۸۳)



توجه به آیه ۸۳ سوره بقره نشان می دهد که نماز بر امتهای پیشین نیز واجب شده است و خداوند متعال اخذ پیمان از قوم بنی اسرائیل را نسبت به اقامه نماز در کنار عبادت حق،
احسان به والدین ،
خویشاوندان،
یتیمان،
فقیران،
و خوش برخوردی با مردم را متذکر شده است.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

همه مخلوقات تسبیح گوی حق تعالی



اَلَم تَرَ اَنَّ اللهَ یَسَبِّحُ لَهُ مَن فِی السّمَمواتِ وَالاَرضِ و الطّیرُ صافّاتٍ کُلٌّ قَد عَلِمَ صَلاتُهُ وَ تَسبِیحَه و َ اللهُ عَلیمٌ بِما یَفعلونَ (نور-۴۱)



با تدبر در آیه ۴۱ سوره مبارکه نور متوجه می شویم که تمام آنچه در آسمانها و زمین است و پرندگانی که در آسمانها در حال پروازند همگی نماز و حمد خود را می دانند و تسبیح گوی خدا هستند و این تسبیح گویی تمامی مخلوقات دلیلی بر خالقیت پروردگار و مالکیت او نسبت به جهان هستی است.




جمعی از مفسران مانند مرحوم طبرسى در مجمع البیان و طاوسى در روح البیان صلاة رادراینجا به معنى دعاتفسیر کرده اند که مفهوم اصلى آن در لغت همین است. و به این ترتیب موجودات زمین و آسمان با زبان حال، یا زبان قال، در پیشگاه خدا دعا مى کنند، و از محضر او تقاضاى فیض دارند، و او هم که فیاض مطلق است بر حسب استعدادهایشان به آنها مى بخشد و دریغ ندارد.


منتهى هر کدام در عالم خود می دانند چه نیازی دارند و چه باید بخواهند و چه دعائی کنند. بعلاوه آنها طبق آیات قبلی در پیشگاه با عظمت او خاضعند و در برابر قـوانـیـن آفرینش تسلیم، و از سـوى دیگر با تمام وجود خود صفات کمالیه خدا را بـازگو مـى کنند، و هر گونه نقصى را از او نفى مى نمایند، و به این ترتیب عبادات چهارگانه آنها حمد و تسبیح و دعا و سجود تکمیل مى شود.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

امر به نماز از جانب پروردگار



وَ اَقیمُوا الصَّلوةَ وَ اتُو الزَّکوةَ وَ ارکَعُوا مَعَ الرّکِعینَ (بقره -۴۳)


در آیه ۴۳ بقره برپایی نماز همراه با پرداخت زکات و با جماعت توصیه شده است « نماز را بپا دارید زکات را ادا کنید وعبادت دستجمعى را فراموش ننمائید (با رکوع کنندگان رکوع نمائید) با اینکه دستور اخیر اشاره به مساله نماز جماعت است، ولى از میان تمام افعال نماز تنها رکوع را بیان کرده و مى گوید:


با رکوع کنندگان رکوع کنید این تعبیر شاید به خاطر آن باشد که نماز یهود مطلقا داراى رکوع نبود، این نماز مسلمانان است که یکى از ارکان اصلى آن، رکوع محسوب مى شود.جالب اینکه نمى گوید:

نماز بخوانید، بلکه مى گوید اقیموا الصلوة (نماز را بپا دارید) یعنى تنها خودتان نماز خوان نباشید بلکه چنان کنید که آئین نماز در جامعه انسانى برپا شود، و مردمبا عشق و علاقه به سوى آن بیایند.


در حقیقت در این سه دستور اخیر، نخست پیوند فرد با خالق (نماز) بیان شده و سپس پیوند با مخلوق (زکات)و سرانجامپیوند دستجمعی همه مردم با هم در راه خدا.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

امر به حضرت موسی برای اقامه نماز

وَ اَوحَینَا اِلی مُوسَی وَ اَخِیهِ اَن تَبَوّءَا لِقَومِکَما بِمصرَ بُیوتاً وَاجعَلُوا بُیُوتَکُم قِبلَةً وَ اَقیمُوا الصّلوةَ و بَشِّرِ المُومِنینَ (یونس-87)

در آیه 87 سوره یونس خداوند متعال به حضرت موسی وحی می فرماید که بعد از تمرکز مکانی بنی اسرائیل در کنار یکدیگربه برپایی نمازاقدام کنند .

زیرا نماز انسان را از بندگی غیر خدایی جدا و به خالق همه قدرتها پیوند می دهد و با تطهیر قلب و روح انسانی از آلودگی و گناه ، حس اعتماد به نفس را در او زنده کرده و با تکیه بر قدرت الهی ، روح تازه ای به کالبد انسانی می دهد.