اسناد کتب چهارگانه حدیث شیعی
بسيارى از دانشمندان شيعه دوازده امامى كتاب هاى «اثبات» و «مشيخات» را به رشته تحرير در آوردند تا اسانيد خود را به مؤلفان كتابهاى چهارگانه و ديگر مؤلفان شيعى برسانند و بزرگترين كتاب در اين زمينه كتاب «خاتمة - المستدرك» تاليف شيخ ميرزا حسين نورى - در گذشته به سال 1320 ه.ق - است كه به حكم تاخر ، كامل ترين و بزرگ ترين كتاب در اين خصوص است و من با استناد به گفته شاعر مى گويم :
اگر شما دقيقا همانند آنان نيستيد ، لا اقل به ايشان تشبه جوييد ، كه تشبه جستن به بزرگان ، خود موجب رستگارى است.
من در اينجا نام برخى از مشايخ را كه اسانيدشان به دست ما رسيده است ، به طور خلاصه ذكر می كنم :
1- پدر و استاد فقيه و حكيم سيد ميرزا حسن بجنوردى - سايه اش مستدام باد - كه از نوادر روزگار است.
2- مصلح شهير ، سيد محمد على ، ملقب به هبة الدين شهرستانى
3- علامه بزرگ سيد مهدى خوانسارى
4- آيت الله سيد شهاب الدين مرعشى كه از مفاخر شيعه به شمار است.
همچنين بسيارى از دانشمندان كه ذكر نامشان موجب اطاله كلام است. در اينجا تنها به ذكر نام محدث بزرگوار شيخ محمد محسن بن حاج على بن مولا محمد رضا بن حاج محسن تهرانى محسنى منزوى ، مشهور به «آقا بزرگ تهرانى» بسنده مى كنيم.
وى - خدايش رحمت كناد - به سال 1293 ه.ق در تهران تولد يافت و در ماه شوال سال 1313 ه.ق به قصد زيارت عازم عتبات عاليات در عراق شد و سپس به وطن باز گشت و دوباره به سال 1315 ه.ق براى كسب دانش به نجف اشرف هجرت كرد و به خدمت استادش ميرزا حسين نورى شتافت و ملازم وى گشت و در مجلس درس شيخ محمد كاظم خراسانى ، صاحب كتاب «الكفاية» و شيخ شريعت اصفهانى و شيخ محمد تقى شيرازى و ديگر علماء نيز حضور يافت و آنگاه در سال 1329 ه.ق به سامراء هجرت كرد و تا سال 1335 ه.ق در آن ديار اقامت داشت ، سپس به نجف اشرف بازگشت و كتابخانه مجلل و نوبنيادى را در آنجا تاسيس نمود و سرپرستى آن را خود بر عهده گرفت و بسيارى از فضلا از آن كمال استفاده را بردند و وى همچنان عهده دار سرپرستى كتابخانه بود تا اينكه در روز هيجدهم ماه ذى حجه سال ه.ق دارفانى را وداع گفت و به سراى باقى شتافت.
نخستين كسى كه تاريخ وفات وى را بيان داشته است ، سيد موسى هندى ، شاعر كاظمينى بوده كه چنين سروده است :
اين مصيبت ، سخت جانفرسا و غمانگيز است و ستاينده وى را جز سكوت گريزى نيست اگر او را به خاك سپاريد ، در حقيقت علم و تقوى را تماما به خاك سپرده ايد نام وى (آغا بزرگ محسن) ماده تاريخ وفاتش به حساب مى آيد.
نقل قول
