یتیم و یتیم نوازی در قرآن واحادیث معصومین علیهم السلام

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

یتیم و یتم نوازی در قرآن و احادیث معصومین علیهم السلام

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

چکیده

اکرام و نوازش یتیمان مسئله ایست که در قرآن کریم و کلمات بزرگان دین بسیار بدان سفارش شده و یتیم نوازی شرط ورود به بهشت و ظلم و تجاوز به حقوق و اموال آنها موجب خسران و عذاب الهی معرفی شده است. در مقاله حاضر پس از مفهوم شناسی واژه‌ی یتیم، مصادیق آن از دیدگاه قرآن و سنّت بررسی شده و آنگاه در پایان اموری را که خداوند انسان ها را نسبت به یتیمان بدان سفارش کرده و آنها را در قبال آنها مسئول دانسته، و توجه ائمه معصومین به یتیم و یتیم داری در روایات و احادیث بررسی شده است.

مقدمه
در روایتی از وجود امام صادق(علیه‌السلام) وارد شده است که هر کس بخواهد مشمول رحمت خداوند گردد و وارد بهشت شود... باید نسبت به یتیمان دلسوز و مهربان باشد.[1]

در هر جامعه گروهی از کودکان هستند که والدین خود را که بر اثر عواملی ممکن است از دست داده و بی کس و تنها مانده باشدند و به دارالایتام سپرده شوند. بحث در یتیمان فقط مسئله معاش و مادیات نیست هر چند که نبود آن ها نیز بسیار سخت است، اما آن چه که از خوراک و پوشاک مهم تر است، محبت و مورد توجه واقع شدن است؛ چرا که انسان موجودی لطیف و تشنه محبت، به ویژه در دوران کودکی است، حال اگر چین افرادی محبت نبینند و بدون عشق بزرگ شوند، هیچ تضمینی برای داشتن زندگی سالم برای آنها وجود ندارد و چه بسا ممکن است دچار بحرانهای شخصیتی و اجتماعی شوند.

زیرا در محیط خانواده است که انسان تربیت معنوی، اجتماعی و اخلاقی میشود و عدم داشتن خانواده در کودکان یتیم منجر به صدمات جبران ناپذیر روحی می گردد. لذا چه بهتر است به جای یتیم خانه ها، یتیمان درون خانه رشد پیدا کنند و مانند فرزندان خود با آنها برخورد شود و تا در محیط گرم و امن خانه، کمتر احساس نبود والدین خود را کنند.

در قرآن خداوند در برخی آیات سفارش و تأکید فراوانی بر لزوم محبت و مهربانی نسبت به یتیمان کرده است و با تعابیر مختلف به احسان یتیم دعوت کرده و اجر و پاداش فراوانی برای آن در نظر گرفته است. در مقابل هر گونه ظلم و بد رفتاری با آنان را سرزنش و گناهی نابخشودنی شمرده است. این تحقیق مسئله اکرام یتیم و جوانب مختلف آنرا در قرآن کریم و روایات مورد بررسی قرار داده است.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

واژه شناسی

الف) اکرام:

اکرام از ریشه «کرم» بوده و به معنای شرف و عزت است[2] و به معنای ضد «لئوم» نیز آمده است[3] و هم چنین وقتی می گویند «رجل کریم» یعنی کسی که به آسانی می بخشد.

راغب می گوید «کرم» اگر وصف خدا واقع شود مراد از آن احسان و نعمت آشکار خداست و اگر وصف انسان باشد نام اخلاق و افعال پسندیده اوست که از وی ظاهر می شود. به کسی کریم نمی گویند مگر بعد از آن که اخلاق و افعالی از وی ظاهر شود و هر چیزی که در نوع خود شریف است با کرم توصیف می شود.[4] طریحی نیز بیان می کند که «کرم»، ایثار به غیر با خیر است و عرب «کرم» را استعمال نمی کند مگر در محاسن کثیره.[5]

پس از نظر در تعاریف ارائه شده در معاجم می توان نتیجه گرفت که «کرم» یکی از فضائل اخلاقی است که شرافت و عزت فرد مکرم را می رساند. «اکرام» نیز مصدر متعددی از همین مادّه است و به معنای بزرگ شمردن و احترام کردن می باشد.