چرا درد می کشیم؟ چه کسانی بیشتر درد می کشند؟

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

◆ŏ◆ŏ◆ چرادرد می کشیم؟ ◆ŏ◆ŏ◆

درد پدیده ای ناشناخته و ناخوشایند است. این پدیده، یک احساس فردی و مفهوم آن در انسان ها متغیر است. درد گاهی از یک ارگان آسیب دیده نشات می گیرد و گاهی هم عامل ایجادکننده اش مشخص نیست. گرچه توضیح زیادی در این باره داده شده است اما هنوز سوال هایی در باره این پدیده پیچیده وجود دارد...

برای اینکه مفهوم درد برایمان واضح تر شود، ابتدا باید مروری بر انواع درد داشته باشیم. درد ۲ نوع تقسیم بندی دارد؛ در نوع اول، درد حاد و مزمن داریم و در نوع دوم سوماتیک (جسمی) و سایکوسوماتیک (روان تنی). در «درمانگاه» درپست های بعد، با نکته های تازه ای درباره حس درد آشنا خواهید شد.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

درد حاد دردی است که در اثر یک عامل محیطی به وجود می آید؛ مثل شکستگی استخوان که دردی ناگهانی ایجاد می کند. در این مواقع، سیستم خودکار بدن (اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک) به سرعت فعالیتش را آغاز می کند.

دردهای ناگهانی بیشتر با علایمی مانند تپش قلب ناگهانی، تعریق، تنفس سریع، افزایش فشارخون، قرمزی پوست صورت یا تهوع و استفراغ همراه است. درد مزمن دردی است که بیش از ۳ ماه طول می کشد، معمولا علت آن نامشخص است و سیری آهسته دارد. ۸۰ تا ۹۰ درصد بیماران مبتلا به این دردها دچار افسردگی و ناامیدی می شوند.

خستگی و ناتوانی از علایم شایع دردهای مزمن هستند. درد سوماتیک (جسمی) دردی است که عاملی محرک در محیط باعث ایجاد آن می شود. درد سایکوسوماتیک (روان تنی) دردی است که عاملی برای آن یافت نمی شود. این نوع درد ناشی از عواملی روانی است و به دلایلی نامشخص مغز قادر به تنظیم درد و درک آن نیست.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

اعصاب پیام رسان دو نوع اند

اعصابی که مسوولیت انتقال پیام را دارند ۲ نوع اند؛ نوع A و نوع C.

اعصاب محیطی نوعA ضخیم هستند و از غشایی به نام میلین ساخته شده اند. این اعصاب با سرعت زیادی عمل می کنند. اعصاب نوعC فاقد میلین و نازک تر هستند و سرعت کمتری دارند. دانستن این نکته ها به ما کمک می کند تا علت درک متفاوت از درد را بهتر بفهمیم.

همه ما درد را در مغزمان حس می کنیم ولی قبل از اینکه مغز پیامی دریافت کند، درد باید مسیری را طی کند. این مسیر به وسیله ۲ نوع اعصاب« آوران» و «وابران» تنظیم می شود. اعصاب آوران اعصابی هستند که تحریک را دریافت و به مغز ارسال می کنند ولی اعصاب وابران به وسیله مغز به سوی سیستم محیطی حرکت می کنند. همه پیام های عصبی مربوط به درد ابتدا وارد نخاع می شوند.

وقتی دست شما به یک جسم تیز یا یک شی داغ برخورد می کند، مکانیسمی به نام مکانیسم رفلکسی به سرعت وارد عمل می شود و اعصاب محیطی در عضو آسیب دیده تان به سرعت حس دردی که ایجاد شده را به نخاع می فرستد و نخاع شما نیز به عضله تان دستور می دهد با انقباض از عامل خطر فاصله بگیرد. هر ۲ عصب نوعA و نوعC فعال اند. مکانیسم های فیزیولوژیک نخاع طوری طراحی شده که همواره سعی دارد درد را متوقف کند و مانع رسیدنش به مغز شود.

دروازه های نخاع جلوی انتقال درد را به مغز می گیرد. در نخاع انسان ها، دروازه هایی وجود دارد که مانند یک سد مسدودکننده اند. بیشتر اوقات وقتی درد از طریق اعصاب به نخاع می رسند، این دروازه ها مسدود و مانع انتقال درد به مغز می شوند. وقتی آرنج را روی میز می گذاریم یا حتی روی صندلی می نشینیم در این مواقع نیز درد ایجاد می شود ولی با بسته شدن این دروازه ها پیامی به مغز مخابره نمی شود و ما نیز دردی را حس نمی کنیم.

عملکرد دروازه ها به شدت صدمه ایجادشده و حتی شرایط روانی ما بستگی دارد وقتی خوشحال هستیم، درد را کمتر حس می کنیم. ثابت شده است نوزادان، زنان و افراد میانسال آستانه تحمل درد بالاتری دارند و درد را کمتر حس می کنند، در حالی که جوانان بین ۱۵ تا ۱۸ سالگی آستانه درد پایین تری دارند و درد را بیشتر حس می کنند.

[مریم منتظر*خادمه مولای منتظران*]

بستن دروازه های عصبی درد با ماساژ یا کمپرس آب گرم

درد انواع گوناگونی دارد و پزشکان براساس نوع آن، توصیه یا داروهایی را تجویز می کنند. حتما متوجه شده اید برخی دردهای کمری یا دردهای عضلانی را می توان با ماساژ یا کمپرس آب گرم تسکین داد.

ماساژ یا گرما گاهی مانند مسکنی عمل می کند که دروازه های موجود در نخاع را می بندد و اجازه ورود پیام عصب محیطی به مغز را نمی دهد. در برخی بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته که دیگر عملا کاری از عهده پزشک برنمی آید به مسدودکننده های قوی تری نیاز است.

گاهی در این مواقع درد آنقدر شدید است که استفاده از داروهای مخدر مانند مورفین ضرورت می یابد. بسیاری از معتادان برای تسکین درد موادمخدر مصرف می کنند.

خیلی از افراد معتاد، برای تسکین درد در یک ناحیه بدن، از موادمخدری مانند تریاک، هروئین، مورفین و... استفاده می کنند. موادمخدر اثر بسیار خوبی روی دروازه های نخاع می گذارد و درد را کنترل می کند و مانع رسیدن پیام اعصاب از نخاع به مغز می شود.


دکتر شهلا ابوالقاسمی
فوق‌تخصص روماتولوژی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی
گردآوری و تنظیم:گروه سلامت پرشین پرشیا
www.persianpersia.com/health