نمایش نتایج: از شماره 1 تا 7 , از مجموع 7

موضوع: خروج از منزل بدون اذن شوهر از منظر قاعده‎ی لاضرر

  1. Top | #1

    عنوان کاربر
    مدير بخش
    تاریخ عضویت
    January 1970
    شماره عضویت
    1852
    نوشته
    1,543
    صلوات
    500
    دلنوشته
    1
    السلام علیک یا بقیه الله
    تشکر
    4,053
    مورد تشکر
    5,372 در 1,364
    وبلاگ
    3
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض خروج از منزل بدون اذن شوهر از منظر قاعده‎ی لاضرر



    خروج از منزل بدون اذن شوهر از منظر قاعده‎ی لاضرر
    *


    ابوالقاسم علیدوست
    **

    محمد عشایری منفرد
    چکیده


    شریعت مبارک اسلام برای تعادل‌بخشی به نهاد مقدس خانواده حقوق و تکالیفی را بر عهده‌ی اعضای آن نهاده است. فقیهان اسلام در چارچوب دانش فقه با جستاری روش‌مند در پی یافتن این حقوق و تکالیف هستند، بر اساس یافته‌های ایشان یکی از حقوقی که خداوند متعال برای مرد به رسمیت شناخته این است که همسرش بدون اذن یا رضایت او از منزل خارج نشود؛ در روزگارانی که مدل زندگی کهن، زنان را به ماندن در خانه‌هایشان علاقه‌مند‌تر می‌کرد وجود چنین حقی برای مرد پرسش مهمی نبود، اما در روزگاری که شیوه‌های جدید زندگی زن را از خانه‌ به فضای جامعه (و در خانه به فضای مجازی) کشانده است این مسئله با پرسش‌هایی مواجه شده است. در این مقاله ابتدا به بررسی جایگاه فقهی این موضوع پرداخته شده و در ادامه به ارتباط این حق مرد با عنوان ثانوی “ضرر و ضرار” نقبی زده شده است.


    کلیدواژه‌خروج زن از منزل، اذن شوهر، نشوز، شرط ارتکازی، لاضرر.


  2.  

  3. Top | #2

    عنوان کاربر
    مدير بخش
    تاریخ عضویت
    January 1970
    شماره عضویت
    1852
    نوشته
    1,543
    صلوات
    500
    دلنوشته
    1
    السلام علیک یا بقیه الله
    تشکر
    4,053
    مورد تشکر
    5,372 در 1,364
    وبلاگ
    3
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض


    ۱) طرح مسئلهچنان که پیش از این در مقاله‌ی دیگری نیز آمده است (صدر حسینی: ش‌ ص؟) مسئله‌ای که فقیهان در پیوند با این موضوع به بررسی آن می‌‌پردازند این است که آیا خروج زن از خانه بدون اذن شوهر جایز است؟ این پرسش خود می‌تواند به دو سؤال تفکیک شود: خروج زن از منزل در مواقع منافات با حق استمتاع مرد چه حکمی دارد؟ خروج زن در مواقعی که امکان استمتاع وجود ندارد – مثل مسافرت مرد یا مُحرم بودن او- چه حکمی دارد؟ممکن است پاسخ این پرسش دربردارنده‌ی یک حُکم وضعی یا یک حکم تکلیفی باشد؛ اگر فقیه زنی را که بدون اذن همسرش از خانه خارج شده ناشزه بداند، حکمی وضعی داده که همه‌ی آثار نشوز مانند عدم استحقاق نفقه بر آن مترتب می‌شود، اما اگر فقیه این عمل زن را یک عمل حرام بداند حکمی تکلیفی داده که صرفاً مستوجب عقاب اخروی است. این امکان نیز وجود دارد که فقیه در پاسخ این پرسش هم حکم تکلیفی بدهد و هم حکم وضعی.

  4. تشكرها 2


  5. Top | #3

    عنوان کاربر
    مدير بخش
    تاریخ عضویت
    January 1970
    شماره عضویت
    1852
    نوشته
    1,543
    صلوات
    500
    دلنوشته
    1
    السلام علیک یا بقیه الله
    تشکر
    4,053
    مورد تشکر
    5,372 در 1,364
    وبلاگ
    3
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض


    ۲) دیدگاه‌ها
    برای پاسخ به پرسش فوق فقیهان شیعه دو دیدگاه را مطرح کرده‌اند:۲-۱) دیدگاه اول: اشتراط همیشگی خروج زن به اذن شوهربرخی فقیهان شیعه مانند سید ابوالحسن اصفهانی و امام خمینی عدم خروج زن از خانه بدون اذن شوهر را حق مستقلی برای شوهر دانسته‌اند (اصفهانی و خمینی ۱۳۸۰: ۷۵۴)، شهید ثانی هم در مقام شمارش حقوق زوج بر زوجه این امر را حق مستقلی برای شوهر دانسته است (جبعی عاملى ۱۴۱۳: ج‏۸، ص ۳۰۸) هر چند که در مقام استدلال برای اثبات این حق، آن را از لوازم حق استمتاع می‌داند (همان: ۳۳۷). برخی از فقیهان تصریح کرده‌اند که حتی در مواردی مانند مسافرت شوهر، که هیچ منافاتی با حق استمتاع او ندارد، زن بدون اذن او حق خروج ندارد (آملى ۱۳۸۰: ج‏۱۲، صص ۵۵ و ۵۶). دسته‌ی دیگری از فقیهان با اینکه این امر را حق مستقلی برای مرد نمی‌دانند اما به دلیل محدود نکردن حق استمتاع به زمان و مکان، خروج زن از خانه را به اذن شوهر مشروط کرده‌اند (نجفی: ج‏۳۱، ص۱۸۳). بر اساس این دیدگاه، خارج شدن زن از خانه بدون اذن شوهر از نظر تکلیفی حرام و از نظر وضعی موجب نشوز است؛ شوهر نیز می‌تواند از خارج شدن زن ـ حتی برای عیادت پدر و مادرش یا شرکت در تشییع جنازه‌ی آنها ـ جلوگیری کند. هر چند که مستحب است شوهر برای شرکت در مراسم تشییع جنازه‌ی پدر و مادر به همسرش اذن خروج بدهد (همان).

  6. تشكرها 2


  7. Top | #4

    عنوان کاربر
    مدير بخش
    تاریخ عضویت
    January 1970
    شماره عضویت
    1852
    نوشته
    1,543
    صلوات
    500
    دلنوشته
    1
    السلام علیک یا بقیه الله
    تشکر
    4,053
    مورد تشکر
    5,372 در 1,364
    وبلاگ
    3
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض


    ارباب این دیدگاه برای حرمت خروج بی‌اذن زن استثنائاتی نیز در نظر گرفته‌‌اند و معتقدند در مواردی که زن بخواهد برای ادای یک حق شرعی واجب مانند حج واجبی که بر عهده‌ دارد از خانه خارج شود، مرد نمی‌تواند مانع از خروج او شود. البته برخی از ایشان این موارد استثنایی را کمتر و برخی دیگر بیشتر برشمرده‌اند؛ مثلاً آیت الله فاضل لنکرانی هشت گونه از خروج را استثنا کرده و مشروط به اذن ندانسته است؛ فتوای وی در جامع‌المسائل چنین است: «براساس منابع فقهى، لازم است زوجه‌ی به عقد دائم، جهت خروج از منزل رضایت زوج را جلب کند .از این قانون کلى موارد زیر استثنا شده است:۱- خروج از منزل براى کسب معارف اعتقادى به مقدار لازم و ضرورى و همین‌ طور براى فراگیرى وظایف شرعى الزامى؛۲- خروج براى معالجه‌ی بیمارى، چنانچه امکان درمان در منزل نباشد؛۳- خروج براى فرار از ضررهاى جانى و مالى و عرضى؛۴- خروج براى انجام واجبات عینى که موقوف بر خروج از منزل است مانند سفر حج، شرکت در انتخابات یا نجات نفس محترمه؛۵- چنانچه ماندن در منزل، توأم با عسروحرج غیر قابل تحمل باشد، خروج جایز است؛۶- چنانچه در ضمن عقد نکاح انتخاب مسکن و اشتغال به مشاغل ادارى به زوجه محوّل شده باشد و به عنوان شرط در ضمن عقد، براى خود سلب محدودیت کرده است؛۷- خروج براى تأمین معاش، چنانچه شوهر او قادر به آن نباشد یا از انفاق سرپیچى کند؛۸- خروج از منزل براى تظلّم و دادخواهى» (( lankarani.ir.


  8. Top | #5

    عنوان کاربر
    مدير بخش
    تاریخ عضویت
    January 1970
    شماره عضویت
    1852
    نوشته
    1,543
    صلوات
    500
    دلنوشته
    1
    السلام علیک یا بقیه الله
    تشکر
    4,053
    مورد تشکر
    5,372 در 1,364
    وبلاگ
    3
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض

    2-2) دیدگاه دوم: اشتراط خروج زن به اذن شوهر فقط در صورت تنافی با حق استمتاع اوبرخی فقیهان شیعه عدم خروج زن از منزل بدون اذن شوهر را حق مستقلی برای مرد نمی‌دانند. در این دیدگاه برای مرد فقط حق استمتاعات جنسی به رسمیت شمرده شده و خروج زن از خانه از باب منافاتی که با این حق مرد دارد مشروط به اذن او شده است. بر این بنیان در مواردی مانند مسافرت که موضوع استمتاع مرد منتفی است، خروج زن از خانه را مشروط به اذن شوهر گذاشته‌اند. از ارباب این دیدگاه فقیهانی مانند آیت الله خوئی را می‌توان نام برد (خوئی: ج‏۲۰، صص۱۰۰ و ۱۰۱ و ج‏۳۳، ص۱۷۶).برخی دیگر از فقیهان معاصر مانند آیت الله تبریزی و آیت الله مکارم شیرازی اگر چه خروج زن از خانه را بدون اذن شوهر به صراحت جایز ندانسته‌اند، اما با احتیاط واجب نشان داده‌اند که در دیدگاه مشهور هم تردید دارند (تبریزی۱۳۸۰: ۳۰۱ و ۳۰۲)؛ (http://persian.makarem.ir).در کتاب‌های فقهی، چیدمان ابواب فقهی به گونه‌ای است که برای یک فقیه چندین بار فرصت بررسی این مسئله به وجود می‌آید؛ یکی در باب نکاح در مبحث حقوق همسران و دیگری در باب حج در مبحث اذن شوهر برای سفر حج زن و … . محقق خویی با اینکه در باب نکاح به وضوح از دیدگاه دوم دفاع کرده (خوئی، همان: ج‏۳۳، ص۱۷۶) اما در باب حج دیدگاه اول را تقویت کرده است (خوئی: ج‏۲۶، ص۲۲۳؛ خویی۱۴۱۰: ج‏۱، ص۲۷۷). عبارتی که در باب نکاح و برای تأیید دیدگاه دوم از قلم وی تراویده به گونه‌ای است که انتساب دیدگاه‌ رقیب را به او دشوار می‌کند؛ مثلاً درباره‌ی سفر زن بدون اذن همسرش آورده است: «هیچ دلیلی بر حرام بودن سفر زن به صورت مطلق وجود ندارد، بلکه حتی اگر شوهرش نهی هم کرده باشد باز هم سفرش حرمتی ندارد تا چه رسد به اینکه اذن نداده باشد، مگر اینکه سفرش موجب نشوز شده و از این رو با حقوق شوهرش منافات پیدا کند، تنها در این صورت است که سفر زن حرام می‌شود چون فقط برای حرمت همین گونه از سفر دلیل داریم، روایاتی هم که بر حرمت خروج زن از منزل بدون اذن شوهر دلالت می‌کند بر همین مورد (منافات با حقوق شوهر) حمل می‌شود چون قرائن نشان می‌دهد مراد آن روایات از خروج هم فقط خروج بی‌بازگشت یا خروج اعراض گونه‌ای است که مصداق نشوز باشد؛‌ به هر حال برای حرمت خروج بی‌اذن زن از خانه – به طوری که قدم گذاشتن به بیرون از خانه حتی برای بیرون بردن زباله یا خروج از خانه در زمان مسافرت شوهر یا زندان شدن او یا … هم حرام باشد- هیچ دلیلی وجود ندارد» (خوئی: ج‏۲۰، ص۱۰۰).



  9. Top | #6

    عنوان کاربر
    مدير بخش
    تاریخ عضویت
    January 1970
    شماره عضویت
    1852
    نوشته
    1,543
    صلوات
    500
    دلنوشته
    1
    السلام علیک یا بقیه الله
    تشکر
    4,053
    مورد تشکر
    5,372 در 1,364
    وبلاگ
    3
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض



    ۳) ادله‌ی دیدگاه‌هادر دین اسلام اصل بر جایز و مباح بودن همه‌ی افعال است. از سوی دیگر بر اساس قاعده‌ی سلطنتِ هر شخص بر نفس خودش -که از فحوای قاعده‌ی سلطنت بر مال برداشت می‌شود- اسلام انسان را موجود مختار و آزادی می‌داند که اگر از چارچوب‌های شریعت خارج نشود بر همه‌ی شئون خود تسلط داشته و هیچ کس حق ایجاد محدودیت برای او را ندارد، مگر اینکه ثابت شود دین چنین حقی را به او داده است (طباطبایى حکیم ‏۱۴۱۶:‏ ج‏۱۰، ص۱۷).بر این اساس، ضرورت مأذون بودن زن برای انجام دادن اعمالش ـ مانند خارج شدن از منزل ـ فقط در صورت اثبات در شریعت مقدس اسلام مقبول است. بر این اساس فقهای طرفدار دیدگاه نخست باید وجود چنین حقی برای شوهر را با ادله‌ اثبات کنند، اما ارباب دیدگاه دوم همین که بتوانند دلالت ادله‌ی آنها را با مشکل مواجه کنند ادعایشان اثبات می‌شود.۳-۱) ادله‌ی دیدگاه اولالف ـ‌ اجماعدر بحث اجماع باید از ملا عبد الأعلی سبزواری یاد کرد که در باب نکاح یکی از اسباب تحقق نشوز را خروج بی‌اذن زن از خانه دانسته و برای اثبات آن علاوه بر روایات به اجماع نیز تمسک کرده است. (سبزواری ۱۴۱۳: ج‏۲۵، ص ۲۱۹).


  10. Top | #7

    عنوان کاربر
    مدير بخش
    تاریخ عضویت
    January 1970
    شماره عضویت
    1852
    نوشته
    1,543
    صلوات
    500
    دلنوشته
    1
    السلام علیک یا بقیه الله
    تشکر
    4,053
    مورد تشکر
    5,372 در 1,364
    وبلاگ
    3
    دریافت
    0
    آپلود
    0

    پیش فرض



    ب ـ روایاتبرای اثبات دیدگاه اول، به چند روایت تمسک شده که می‌توان آنها را به دو دسته تقسیم کرد.دسته‌‌ی اول روایاتی که از سند ارزشمندی برخوردار نیستند؛ این روایات عبارت‌اند از: به نظر می رسد بهتر است متن روایات زیر در پانوشت اضافه شود-
    روایت مرسله‌‌ای از شیخ صدوق (ره) است (ابن بابویه ۱۴۱۳: ج‏۳، ص۴۴۰). البته اگر بر اساس مبنای فقیهانی که مرسلات صدوق (ره) را معتبر دانسته‌اند مشکل سندی این روایت حل شود باز هم برای حل مشکل دلالی آن هیچ چاره‌ای وجود ندارد.
    - روایتی از کتاب قرب الإسناد است (حمیرى ۱۴۱۳: ۲۲۶) که در اعتبار این کتاب مناقشاتی وجود دارد؛ مثلاً شیخ اعظم انصاری آن را کتابی می‌داند که اکثر اصحاب به آن التفاتی نداشته و سخت از آن رویگردان‌اند (انصاری ۱۴۱۵: ج‏۵، ص۸۸).- روایت عبدالله بن قاسم حضرمی است (کلینى‏ ۱۴۰۷‏: ج‏۵، ص۵۱۳) که در کتب رجالی غالی و ضعیف و متهافت شمرده شده (نقد الرجال: ج‏۳، ص۱۳۱) و صاحب حدائق هم دلالت آن را به چالش کشیده است (بحرانی ۱۴۰۵: ج‏۲۴، ص۶۱۱).

    - روایتی است از کتاب شریف کافی (کلینی۱۴۰۷: ج‏۵، ص۵۰۸) که سه تن از راویانش – جامورانی (حائرى مازندرانى ‏۱۴۱۶‏: ج‏۵، ص۳۱۴)، حسن بن علی ابن أبی حمزه و عمرو بن جبیر عزرمی (مامقانی ۱۳۵۲: ج۱، ص۲۹۰ و ج۲، ص۳۲۶)- از رجال معتمد نیستند.

    - روایت صدوق از شعیب بن واقد از حسین بن زید است (ابن بابویه‏ ۱۴۱۳: ج‏۴، ص۶) که این دو راوی نیز از رجال شناخته شده‌ی حدیث نیستند (خویی ۱۳۹۸: ج‏۱۰، ص۱۳۸).

    دسته‌ی دوم روایاتی که از سند معتبری برخوردارند؛ این روایات عبارت‌اند از:
    - صحیحه‌ی علی بن جعفر:علیّ بن جعفر فی کتابه عن أخیه قال سأَلتهُ عن الْمرأة أ لها أن تخرج بغیر إذن زوجها؟ قال: لا ، … (علی بن جعفر۱۴۰۹: ۱۷۹)؛علی بن جعفر در کتاب خود می‌نویسد از او (امام کاظم علیه السلام) درباره‌ی زن پرسیدم که آیا بدون اذن شوهرش می‌تواند خارج شود؟ فرمود: نه ، … .- معتبره‌ی محمد بن مسلم:عدّة من أصحابنا عن أحمد بن محمّد عن ابن محبوب عن مالک بن عطیّة عن محمّد بن مسلم عن أبی جعفر (ع) قال: جاءت امرأة إلى النّبیّ (ص) فقالت: یا رسول اللّه ما حقّ الزّوج على المرأة؟فقال: لها أن تطیعه و لا تعصیه و لا تصدّق من بیته إلّا بإذنه و لا تصوم تطوّعا إلّا بإذنه و لا تمنعه نفسها و إن کانت على ظهر قتب و لا تخرج من بیتها إلّا بإذنه و إن خرجت من بیتها بغیر إذنه لعنتها ملائکة السّماء و ملائکة الأرض و ملائکة الغضب و ملائکة الرّحمة حتّى ترجع إلى بیتها (کلینی ۱۴۰۷: ج‏۵، ص۵۰۷)؛… امام باقر (ع) فرمودند: زنی به محضر پیامبر (ص) رسید و عرض کرد: ای پیامبر خدا حق مرد بر گردن زن چیست؟ ایشان فرمودند: بر اوست که از شوهرش اطاعت کند، از خانه‌ی او بدون اذنش صدقه‌ای ندهد، بدون ا ذن او روزه‌ی مستحبی نگیرد، [از نظر جنسی] خود را از شوهرش دریغ نکند حتی اگر [با شوهرش] در کجاوه‌ی شتر باشند، و از خانه‌‌اش بدون اذن شوهرش خارج نشود؛ اگر هم بی‌اذن خارج شود تا زمان بازگشت، فرشتگان آسمان و فرشتگان زمین و فرشتگان غضب و فرشتگان رحمت لعنتش می‌کنند.- موثّقه‌ی سکونی:علیّ بن إبراهیم عن أبیه عن النّوفلیّ عن السّکونیّ عن أبی عبداللّه (ع)؛ قال: قال رسول اللّه (ص): أیّما امرأة خرجت من بیتها بغیر إذن زوجها فلا نفقة لها حتّى ترجع (ابن بابویه ۱۴۱۳: ج‏۳، ص۴۳۹)؛… امام صادق (ع) نقل کردند: پیامبر (ص) فرمودند: هر زنی که از خانه‌اش بی‌اذن خارج شود [استحقاق] نفقه ندارد تا اینکه بازگردد.‌


اطلاعات موضوع

کاربرانی که در حال مشاهده این موضوع هستند

در حال حاضر 1 کاربر در حال مشاهده این موضوع است. (0 کاربران و 1 مهمان ها)

کلمات کلیدی این موضوع

مجوز های ارسال و ویرایش

  • شما نمیتوانید موضوع جدیدی ارسال کنید
  • شما امکان ارسال پاسخ را ندارید
  • شما نمیتوانید فایل پیوست کنید.
  • شما نمیتوانید پست های خود را ویرایش کنید
  •  
© تمامی حقوق از جمله طراحی قالب برای سایت آیه های انتظار محفوظ می باشد © طراحی و ویرایش Masoomi