تعريف و چگونگي ايجاد صوت

[ملکوت* گامی تارهایی *]

تعريف و چگونگي ايجاد صوت

صدايي راكه از حنجرة انسان خارج مي‌ شود صوت گويند. صوت از ارتعاش دو تيغة نازك به نام «تارهاي صوتي» بوجود مي آيد. تارهاي صوتي در حنجره قرار دارد و حنجره نيز درست در عقب زبان واقع است و در بخش فوقاني ناي مي باشد.
وقتي تارهاي صوتي در اثر عمل ماهيچه هاي ويژه اي كشيده مي شوند، شكاف باريكي ميان آنها ايجاد مي‌ شود كه با عبور هواي بازدم از اين شكاف، تارهاي صوتي به ارتعاش در مي آيند. اين ارتعاش، هواي داخل حلق، ششها، دهان و حفره هاي بين بيني را نيز مرتعش مي كند و بدين ترتيب، صوت ايجاد مي شود.



شناخت صوت


يكي از مظاهر توحيد افعالي، دستگاه تكلم انسان است. صداي هر انساني با صداي ديگري فرق دارد و اگر با ديد الهي بنگريم، همه صداها زيباست، منتها بايد با تمرين و ممارست اين زيبايي را از استعداد و قوه به فعل رساند. نخستين گام در اين راه، شناخت صداست. ابتدا قاري قرآن بايد صدايش را بشناسد وبعد با اهتمام فراوان به ساختن صداي خود بپردازد. شناخت صدا بسيار مهم است، كساني كه در اين مرحله موق شوند، به رشد مطلوبي در هنر قرائت خواهند رسيد.

براي شناخت صدا، ابتدا بايد با استعدادهاي صوتي آشنا شد كه در اينجا برخي از آنها را توضيح مي‌دهيم.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

طنين


طنين، پژواك و پيچش صوتي در دستگاه تكلم است كه هر چه بيشتر و بهتر باشد، صداي زيباتري به گوش خواهد رسيد. طنين از استعدادهاي خدادادي صداست و نسبت به صداهاي مختلف فرق مي كند و با تمرين مي توان آن را به كمال رساند، مگر صدايي كه ازاين استعداد اصلاً بهره اي نداشته باشد.
گاهي استفادة ناصحيح از صوت، اين استعداد الهي را تباه مي سازد يا كارآيي اش راكم مي نمايد؛ مثلاً افرادي كه در حين تلاوت صدايشان را حبس مي كنند يا به اصطلاح « صدايشان را مي گيرند » مانع ظهور كامل طنين صدايشان مي شوند.
در ميان قاريان مصري نيز چنين افرادي ديده مي شوند و در نتيجه كساني هم كه از ايشان تقليد مي كنند، ناخودآگاه صدايي بدون طنين ايجاد مي نمايند. پس براي كارآيي بيشتر طنين صوتي، هرگز نبايد صدا را حبس كرد. البته فرق هنر قرائت با هنر آواز اين است كه در هنر قرائت، به واسطه رعايت قواعد تجويدي، بطور طبيعي صداي قاري كنترل شده خارج مي شود و لاجرم مقداري از صدا حبس خواهد شد، منتها اين حبس صدا منافاتي با بروز كامل طنين صوتي ندارد. اما حبس صدا منافاتي با بروز كامل طنين صوتي ندارد. اما حبس صوتي كه بيش از اين باشد باعث لطمه زدن به طنين مي شود.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

انعطاف


ميزان انعطاف صدا از قدرت تحرير و مهارت در تغيير پرده هاي صوتي به دست مي‌ آيد. به اصطلاح، صدايي كه تحريرش بيشتر است از انعطاف بيشتري برخوردار است و صدايي كه تحرير كمي دارد انعطاف آن محدود مي باشد و براي تكامل آن تمرين و ممارست وسيله خوبي است
يكي از استعدادهاي صوتي كه از نعمتهاي عالي حضرت حق مي باشد، تحرير صوتي است. مهمترين عامل زيبايي صوت و قرائت، تحرير است. تحرير صوتي، انسان را به اعجاب وا مي دارد و متوجه عظمت خالق مي كند. از دو تار صوتي چنان تحرير زيبايي خلق مي شود كه قابل مقايسه با صداي هيچ سازي نيست و به مراتب از آنها زيباتر است. بطور كلي، تحرير مبين احساسات و حالات روحي قاري است. چه زيبا فرمود حضرت استاد كه: «تحرير ناله دل است به شرط آنكه قاري قرآن صاحب دل باشد.»
قدرت تحريري صوت بسته به نوع صدا فرق مي كند؛ مثلاً در صداهاي باس (بم) قدرت تحريري كمتر است و در صداهاي تنور و باريتون، بيشتر است. تحرير انواع مختلفي دارد، مانند: تحريرهاي پيوسته يا گسسته و يا تركيبي از هر دو.
قاريان قرآن بايد بكوشند تا اين استعداد صوتي را كامل نمايند و با دقت از آن استفاده كنند تا بي اراده و ناهماهنگ ظهور نكند و از تحريرهايي كه غير قرآني است پرهيز نمايند.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

قدرت و احاطه صوتي


از ديگر استعدادهاي صوت، قدرت و احاطه آن است. منظور از احاطه صوتي «ميزان اشغال فضا به هنگام خروج صوت» است؛ يعني مقدار فضايي كه صوت در هنگام خروج از دستگاه تكلم بدون هيچ وسيله كمكي فرا مي گيرد. بالطبع اين قدرت و احاطه صدا مانند بقيه ويژگيهاي صوتي در صداهاي مختلف فرق مي كند. در يك صدا كم است در صداي ديگر حد متوسط را داراست و در صدايي زياد مي باشد.

ارتفاع صوتي


فاصله بين پائين ترين نقطه يك صوت و بالاترين نقطه آن را ارتفاع صوتي گويند. كه در اين فاصله پرده هاي صوتي متعددي قرار دارد. غالباً صداها بر دو نوع است :
1- صداهاي سينه اي كه عمدتاً بم و حجيم هستند و از ارتفاع كمتري برخوردارند.
2- صداهاي سري (يا به اصطلاح: كله اي) كه عمدتاً زير هستند و از ارتفاع بيشتري بهره مند مي باشند. هر يك از اين دو صدا، زيبائي هاي خاص خودش را دارد. مسلماً صداي اول ارتفاع صداي دوم را ندارد و صداي دوم، بم صداي اول را. لازم به ذكر است كه هر دوي اين صداها، هم بم دارند و هم اوج. ولي قدرت و جذابيت در صداي اول، با بم صداست اما در صداي دوم، با اوج صدا.
البته صوت، استعدادهاي ديگري مانند لطافت، صافي و … دارد كه در اينجا به آنها نمي پردازيم، زيرا درك و فهم آنها از بديهيات است.
پس از آشنايي با استعدادهاي صوتي، قاري قرآن بايستي آن استعدادها را در صداي خويش تشخيص دهد و براي تكامل و رشد آن، ممارست دائمي داشته باشد.
يكي از راههايي كه به وسيله آن مي توان به بعضي از استعدادهاي صوتي شناخت پيدا كرد، مخصوصاً ارتفاع صوت، خواندن الفباي موسيقي است. براي اينكار بايد كلمه طيبه «الله» را بر مبناي الفباي موسيقي (دو، ر، مي، فا، سل، لا، سي) با پرده صوتي كه در گفتگوي عادي از آن استفاده مي شود، ادا كرد. معمولاً هر صدايي قادر است يك تا يك و نيم «اكتاو» از الفباي موسيقي را ادا كند ـ بعضاً تا دو «اكتاو» ـ و بيش از آن در صداهاي خارق العاده يافت مي شود (شروع اكتاو از فركانس عادي صحبت است.)



منبع: عروة الوثقی