چرا از دیدگاه شیعه «روزه در سفر» حرام می‌باشد؟

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

چرا از دیدگاه شیعه «روزه در سفر» حرام می‌باشد؟

پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_

روزه، آثار مثبت فراوانی از نظر مادی و معنوی در وجود انسان دارد. تلطیف روح، تقویت اراده، کنترل غرایز و تقلیل آنها، تقویت روحیه ایثار و نوع دوستی از مهم ترین تأثیرات اخلاقی و تربیتی روزه است و علاوه بر آن که روزه برای بیماری‌های جسمی و روانی، آثار بهداشتی و درمانی فراوانی دارد، با وجود این، این آثار مخصوصاً در بعد معنوی و قرب الی الله، زمانی تحقق می یابد که این عبادت با شرایط آن صورت پذیرد که از جمله این شرایط، در سفر نبودن است.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:

« یا أیّها الّذین آمنوا کتب علیکم الصّیام کما کتب علی الّذین من قبلکم لعلّکم تتّقون * أیّاما معدودات فمن کان منکم مریضا أو علی سفر فعدّة من أیّام أخر و علی الّذین یطیقونه فدیة طعام مسکین فمن تطوّع خیرا فهو خیر له و أن تصوموا خیر لکم إن کنتم تعلمون ». [ بقرة / ۱۸۳ ـ ۱۸۴ ]



« ای افراد با ایمان روزه بر شما نوشته شده همان گونه که بر کسانی که پیش از شما بودند، نوشته شد، تا پرهیزکار شوید. و این چند روز معدود است، پس هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد چند روز دیگر را روزه بگیرد، و کسانی که روزه برای آنها طاقت فرسا است، کفاره بدهند و مسکین را طعام کنند، و هر کس بیش از یک مسکین اطعام کند برای او بهتر است. و روزه گرفتن برای شما بهتر است اگر بدانید ».

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

اکنون به تحلیل این دو آیه می‌پردازیم:


آیه نخست روزه را یک فریضه و امر واجب می‌داند، به گونه‌ای که از آن، با جملۀ « کتب علیکم » تعبیر می‌کند، یعنی این مطلب بر شما نوشته شده است، و نوشته شدن کنایه از این که عمل برای همه، امری الزامی است، ولی در آیۀ دوم، سه گروه را استثنا می‌کند
:

الف: مریض: « و من کان منکم مریضاً ».
ب: مسافر: « أو علی سفرٍ ».
ج: کسانی که روزه گرفتن برای آنها طاقت فرسا است: « و علی الّذین یطیقونه ».

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

همۀ فقهای اسلام اتفاق دارند که مسافر می‌تواند در سفر روزه نگیرد، و تنها اختلاف در اینجاست که آیا افطار در سفر یک امر الزامی است و یا یک امر ترخیصی و تهسیلی (اجازه داده شده و جهت آسان و سهل قرار دادن امر است و مخالفت با آن هم در امر ترخیصی اشکال ندارد) برای مسافر است؟



فقهای امامیه به پیروی از اهل‌بیت ( علیهم السّلام ) افطار در سفر را الزامی و روزه گرفتن مسافر را حرام می‌دانند.



در حالی که فقهای چهار مذهب معتقدند که افطار در سفر اختیاری است، ولی برخی از آنها افطار را بر روزه گرفتن ترجیح می‌دهند. و برخی دیگر بر عکس. و شافعی می‌گوید: افطار کردن بهتر از روزه گرفتن است، در حالی که مالک می‌گوید: روزه در سفر بهتر از افطار است.[۱]

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

اکنون مسأله را بر احادیث نبوی عرضه می‌کنیم تا روشن شود کدام یک از این دو قول مورد تأیید آنهاست:


الف: مسلم در صحیح خود از جابر بن عبدالله نقل می‌کند: رسول خدا در سال هشتم و در ماه رمضان ، عازم مکه شد. آنگاه که به نقطه « کراع الغمیم » رسید، ظرف آبی خواست و آن را با دست خود بلند کرد و همگان دیدند، آنگاه آن را نوشید، یعنی ای مردم، همگی روزه خود را بشکنید. برای رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) خبر آوردند که برخی از کسانی که در رکاب شما هستند، روزۀ خود را نشکسته‌اند. حضرت فرمود: « أولئک العصاة، أولئک العصاة »؛ «آنها گنه‌کارند، آنها گنه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کارند ».[۲]



ب: ابن ماجه قزوینی در سنن خود از عبدالرحمن بن عوف نقل می‌کند که پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: « صائم رمضان فی السّفر کالمفطر فی الحضر »، « روزه‌دار در سفر به سان روزه‌خوار در حضر است ».[۳]

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

ج: بخاری در صحیح خود از جابر بن عبدالله انصاری نقل می‌کند: پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) در یکی از سفرهای خود، گروهی را دید که در کنار فردی گرد آمده و برای او سایه‌بانی درست کرده‌اند.

پرسید: این فرد کیست؟


گفتند: روزه‌دار است.


فرمود: « لیس من البرّ الصّوم فی السّفر »، « روزه‌داری در سفر کار خوبی نیست ».[۴]

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

واژه « برّ » در قرآن در مقابل « اثم » وارد شده است، چنان که می‌فرماید:

« و تعاونوا علی البرّ و التّقوی و لا تعاونوا علی الإثم و العدوان ». [ مائده / ۲ ]

« در راه نیکی و پرهیز کاری به یکدیگر کمک کنید و در راه گناه و ستمکاری با یکدیگر همکاری نکنید ».

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

منابع:


[۱]. أحکام القرآن، ج ۱، ص ۲۱۵.
[۲].نووی، شرح صحیح مسلم، ج ۷، ص ۲۳۲.
[۳]. سنن ابن ماجه، ج ۱، ص ۵۳۲.
[۴]. صحیح بخاری، ج ۳، ص ۴۴.