جامعيت قرآن كريم
جامعيت قرآن
در قرآن كريم آمده است: وَلَا رَطْبٍ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ انعام/59؛ و نه هیچ تر و خشکی وجود دارد، جز این‌که در کتابی آشکار ثبت است. اين آيه اين سؤال را در ذهن ايجاد مي‌كند كه آيا همه چيز در قرآن هست؟
آيا مي‌توان همه علوم تجربي و انساني و ... را از قرآن استخراج كرد؟ در اين مقاله به پاسخ اين سؤال مي‌پردازيم:
بين مفسران، در تفسير «كتاب مبين» اختلاف است. بهترين تفسير را مي‌توان «مقام علم پروردگار» دانست. بدين معنا كه همه موجودات، در علم بي‌پايان او ثبت‌اند.
احتمال‌هاي ديگري كه وجود دارد اين است كه كتاب مبين را به لوح محفوظ يا عالم آفرينش و خلقت و سلسله علت‌ها و معلول‌ها معنا كنيم.
به هر صورت تفسير كتاب مبين به قرآن كريم نادرست است. يا دست‌كم داراي وجوهي است كه نمي‌توان از اين آيه، براي اثبات جامعيت قرآن به كار برد.
قرآن، كتاب فيزيك، گياه‌شناسي، زمين‌شناسي و كيهان‌شناسي نيست؛ بلكه كتاب انسان‌سازي است و نازل شده تا آن‌چه را كه بشر در راه تكامل حقيقي (تقرب به خداي متعال) بدان نياز دارد، به او بياموزد. آن‌چه كه در قرآن درباره جهان، طبيعت و انسان آمده و يا به برخي از ويژگي‌هاي جهان آفرينش، اشاره كرده است، براي اين است كه خدا را به انسان نشان دهد و عقربه دل او را در جهت خدا نگه دارد. البته علاوه بر هدف مذكور، اعجازعلمي قرآن نيز مطرح شده و الهي بودن آن نيز به اثبات مي‌رسد و اين نيز مي‌تواند هدف واسطه‌اي براي بيان اين‌گونه مسائل به شمار رود.
در اين ميان، برخي از مفسران بدين نظريه روي آورده‌اند كه قرآن، مشتمل بر همه علوم است و مانند كتاب‌هاي تخصصي همه علوم كارايي دارد، ولي فهم آن را ويژه اهل‌بيت عليهم‌السلام دانسته‌اند. اين نظريه در ميان برخي از مفسران اهل سنت نيز جاي‌گاهي دارد. استاد مصباح يزدي در اين باره مي‌گويد:
برخي كه آشنايي كافي با قرآن نداشته يا تحت تأثير موج‌هايي از فرهنگ‌هاي بيگانه واقع شده بوده‌اند، بي [هيچ] حجتي، تلاش كرده‌اند تا بسياري از مسائل را به قرآن نسبت دهند يا براي كشف پاره‌اي از مسائل علمي، از آيات قرآن كمك بگيرند و يا ادعا كرده‌اند كه همه چيز و هر چيز را مي‌توان از قرآن بيرون كشيد و حتي گفته‌اند كه غربي‌ها صنعت‌ها را از قرآن استنباط كرده‌اند!
نمونه اين كژانديشي را مي‌توان در تفسير طنطاوي ديد. او در زمانه‌اي مي‌زيست كه علوم غربي تازه به مصر راه يافته و فرهنگ اروپايي بر افكار مسلمانان سيطره پيدا كرده بود و او به گمان خود براي آن كه مسلمانان را از فريفتگي در برابر فرهنگ غربي باز دارد، در كتاب جوهر القرآن كوشيد تا بسياري از مسائل علمي را با آيات قرآني تطبيق دهد! شايد اگر از وي پرسيده مي‌شد كه آيا فرمول بمب اتمي را هم مي‌توان در قرآن كشف كرد، بي‌ميل نبود كه بگويد: آري! ...
نقل قول
