چه عواملی باعث سخت دلی می شود

[سابحات]

چه عواملی باعث سخت دلی می شود

اگر قساوت قلب برای کسی ملکه شود، این حال، منشأ بسیاری از گناهان دیگر خواهد بود. مرحوم نراقی، در کتاب معراج السعادة درباره قساوت قلب آورده است.


«قلب» از منظر قرآنی، منشأ فهم و ادراک معنوی است؛ البته مراد، قلب باطنی است. قلب، در صورتی می تواند وظیفه خود را به درستی انجام دهد که بیمار نباشد. قلب باطنی، همانند قلب ظاهری ممکن است به انواع بیماری ها دچار شود. برای قلب باطنی، قساوت و سخت دلی، از شدیدترین نوع بیماری ها محسوب می شود. از حضرت امام صادق(ع) کلامی به نقل از حضرت عیسی(ع) آمده است که می فرمایند:

مَا أَمْرَضَ قَلْبٌ بِأَشَدَّ مِنَ الْقَسْوَةِ؛
هیچ قلبی به چیزی شدیدتر از قساوت، بیمار نشده است.

بیماری مهلک قساوت اگر معالجه نشود، انسان را از سعادت ابدی محروم و به بدترین نوع شقاوت گرفتار می کند. در روایتی از حضرت امیرمؤمنان علی(ع) نقل شده که می فرمایند:


مِنْ أَعْظَمِ الشَّقَاوَةِ الْقَسَاوَةُ؛
قساوت از بزرگ ترین [نوع] شقاوت است.

از دیدگاه روایات، سنگدلی، خود علامت حالات مهلکی مانند: شقاوت، دورویی و سفاهت است. اگر قساوت قلب برای کسی ملکه شود، این حال، منشأ بسیاری از گناهان دیگر خواهد بود.

مرحوم نراقی; در کتاب معراج السعادة دربارة قساوت قلب آورده است:
و شکی نیست که منشأ این صفت، غلبه سبعیت[=درندگی] است. بسیاری از افعال ذمیمه[=ناپسند]، چون: ظلم و ایذاء کردن و به فریاد مظلومان نرسیدن و دستگیری فقرا و محتاجان را نکردن، از این صفت ناشی می شود.

بنابراین لازم است برای پرهیز از بیماری قساوت قلب، عوامل پیدایش آن بررسی شود، تا بهتر بتوان از آن اجتناب کرد.

[سابحات]

عوامل ایجاد قساوت قلب

با توجه به آیات و روایات اهل بیت:، برخی عوامل قساوت قلب عبارتند از:


گناه و معصیت

گناه و نافرمانی خداوند، از اصلی ترین عوامل سنگدلی و قساوت قلب است.

امیرمؤمنان(ع) می فرمایند:

مَا جَفَّتِ الدُّمُوعُ إِلَّا لِقَسْوَةِ الْقُلُوبِ وَ مَا قَسَتِ الْقُلُوبُ إِلَّا لِکثْرَةِ الذُّنُوبِ؛
چشم ها [از اشک] خشک نمی شود، مگر به دلیل سنگدلی و دل ها سخت نمی شود، مگر به سبب زیادی گناهان.

سنگدلی، از بزرگ ترین عقوبت های الهی است که گنهکاران به آن مجازات می شوند.

در روایتی آمده است:

إِنَّ لِلَّهِ عُقُوبَاتٍ فِی الْقُلُوبِ وَ الْأَبْدَانِ ضَنْک فِی الْمَعِیشَةِ وَ وَهْنٌ فِی الْعِبَادَةِ وَ مَا ضُرِبَ عَبْدٌ بِعُقُوبَةٍ أَعْظَمَ مِنْ قَسْوَةِ الْقَلْبِ؛
همانا، خدا عِقاب هایی در قلب و بدن دارد؛ [مانند] تنگی معیشت و سستی در عبادت. و هیچ بنده ای به عقوبتی بزرگ تر از قساوت قلب، مجازات نشده است.

[mahdy30na]

سلام
ببخشین همکار گرامی سابحات
میشه مستندات هم قید کنید برای متونی که نقل میکنید از معصومین و ایات مبارکه قران !
با تشکر از مطالبتون

[سابحات]

سلام
ببخشین همکار گرامی سابحات
میشه مستندات هم قید کنید برای متونی که نقل میکنید از معصومین و ایات مبارکه قران !
با تشکر از مطالبتون

بسم الله الرحمن الرحیم

سلام علیکم

نمونه ی بارز قساوت قلب در قرآن کریم ، یهودیان هستند. از جمله گناهانی که در قرآن به یهودیان نسبت میدهد رباخواری و فساد اخلاقی ، پیمان شکنی، ثروت اندوزی، دروغ و افترا و تحریف کلام خدا و کشتن انبیاء الهی میباشد. و قساوت قلب را نتیجه گناهان و بهانه گیریهایشان در برابر فرستاده الهی و اوامر خدا دانسته و میفرماید:

ثم قست قلوبکم من بعد ذلک فهی کالحجاره او اشد قسوه و ان من الحجاره لما یتفجر منه الانهار و ان منها لما یشقق فیخرج منها الماء و ان منها لما یهبط من خشیه الله و ما الله بغافل عما تعملون
سوره ی مبارکه ی بقره ، آیه ی ۷۴

در امت پیامبر آخرالزمان نبی اکرم صلوات الله وسلامه علیه هم این نمونه ها بسیار دیده میشود که دنیاطلبی و حب جاه و مقام از عواملی بود که باعث شد خلافت و امامت حضرت علی علیه السلام را نپذیرند و در حق اهلبیت علیهم السلام مرتکب ستمهای فراوانی شوند.

امروزه هم نمونه ی بارز قساوت ، همین گروههای تکفیری داعش هستند که به نام اسلام، آشکارا مرتکب هرگناهی میشوند و دست خود را برای انجام هر جنایتی به خلق خدا باز میدانند...

ممنون از توجهتون

[سابحات]

ترک یاد خدا و غفلت

یکی دیگر از عوامل قساوت قلب، ترک یاد خداوند است. انسان به گونه ای است که دائماً توجهش به سمتی مشغول است.
اگر کسی این توجهات را مدیریت کرده، آن را به معنویت و نور هدایت کند، دلش نیز به آن سو متوجه می شود؛ ولی اگر نفس و توجهات آن به حال خود رها شوند، خیلی زود متوجه نفسانیات و خواهش های درونی می گردند و قلب، سخت و تیره می شود.

در روایتی قدسی خداوند متعال به حضرت موسی(ع)خطاب می فرماید:

یا مُوسَی! لَا تَفْرَحْ بِکثْرَةِ الْمَالِ وَ لَا تَدَعْ ذِکرِی عَلَی کلِّ حَالٍ فَإِنَّ کثْرَةَ الْمَالِ تُنْسِی الذُّنُوبَ وَ إِنَّ تَرْک ذِکرِی یقْسِی الْقُلُوبَ؛

ای موسی! به زیادی مال شاد مشو، و ذکر مرا در هر حالی وامگذار؛ زیرا زیادی مال، گناهان را فراموش سازد و ترک کردن ذکر من، دل ها را سخت می کند.

همچنین در روایتی دیگر از امام باقر(ع) نقل شده که می فرمایند:

وَ إِیاک وَ الْغَفْلَةَ فَفِیهَا تَکونُ قَسَاوَةُ الْقَلْبِ؛

مبادا غفلت ورزی که در آن، سنگدلی هست.

[سابحات]

هم نشینی با افراد ناصالح

هم نشین در انسان تأثیر بسیاری دارد؛ از این رو در آیات و روایات، تأکید خاصی بر این موضوع شده
و شرایط و آداب بسیاری را برای آن آورده اند.
نفس انسان از هم نشین و انیس خود، بسیار تأثیر می پذیرد و به سوی همرنگی با او پیش می رود.

در روایات اهل بیت:
یکی از گروه هایی که هم نشینی با آنان نهی شده است، افراد هرزه گوی تبهکار هستند.

در روایتی در دلیل دوری از این افراد می فرمایند:

این افراد، کردارشان را نیک جلوه می دهند و دوست دارند که انسان همانند آنان شود و در امور دنیایی و آخرتی کمکی به انسان نمی کنند.

نزدیک شدن به این افراد، باعث جفاکاری و قساوت قلب است و ورود و خروج بر آنان، باعث ننگ می شود.
همچنین برای مجالست و هم نشینی با پادشاهان و دنیاطلبان، آثار بسیار سویی گفته شده که یکی از آن ها قساوت قلب است.

[سابحات]

آرزوهای طولانی

از دیگر اموری که باعث قساوت قلب می شود، آرزوهای طولانی دنیایی است.
کسی که پیوسته می خواهد به آرزوهای دنیایی خود برسد، در بسیاری از مواقع باید آن ها را بر امور معنوی ترجیح دهد.

ضمن آنکه چنین شخصی، طبیعتاً برای رسیدن به آرزوهایش دوست دارد مرگ و آخرت همیشه به تأخیر بیفتد.
چنین آرزوهایی، پیوسته انسان را به خود مشغول می کند و باعث فراموشی آخرت می شود.

در روایتی در این زمینه از حضرت امیرمؤمنان(ع) چنین نقل شده است:


إِنَّمَا أَخَافُ عَلَیکمُ اثْنَتَینِ اتِّبَاعَ الْهَوَی وَ طُولَ الْأَمَلِ أَمَّا اتِّبَاعُ الْهَوَی فَإِنَّهُ یصُدُّ عَنِ الْحَقِّ وَ أَمَّا طُولُ الْأَمَلِ فَینْسِی الْآخِرَة؛

من از دو چیز بر شما نگران هستم؛ پیروی از خواهش ها و آرزوهای طولانی. خواهش ها، انسان را از راه حق باز می دارد و آرزوهای طولانی، باعث فراموشی آخرت می شود.

نتیجه فراموشی آخرت، آلوده شدن به گناه و معصیت و سخت شدن قلب و دور شدن از پروردگار متعال است.

در حدیثی قدسی خداوند به حضرت موسی(ع) خطاب فرمود:

یَا مُوسَی! لَا تُطَوِّلْ فِی الدُّنْیا أَمَلَک فَیقْسُوَ قَلْبُک وَ الْقَاسِی الْقَلْبِ مِنِّی بَعِیدٌ؛

ای موسی! در دنیا آرزوی خود را دراز مکن که دلت سخت می شود و سخت دل، از من دور است.

[سابحات]

زیادی مال

زیادی مال، یکی دیگر از عوامل قساوت قلب است.
مال دنیا -اگر چه از راه حلال هم فراهم شده باشد- دل مشغولی های خاص خود را به همراه دارد
و حقوقی را برگردن انسان می نهد که فارغ شدن از آن، کار مشکلی است.

خداوند عزوجل به حضرت موسی(ع) فرمود:

یا مُوسَی. .. وَ لَا تَغْبِطْ أَحَداً بِکثْرَةِ الْمَالِ فَإِنَّ مَعَ کثْرَةِ الْمَالِ تَکثُرُ الذُّنُوبُ لِوَاجِبِ الْحُقُوقِ...؛

ای موسی!... و به کسی به سبب زیادی مالش غبطه نخور؛ زیرا با زیادی مال، گناهان به سبب حقوق واجب، زیاد می شود....

گناهان و حقوقی که از ناحیه زیادی اموال به گردن انسان می آید، باعث تباهی دین و قساوت قلب می شود.

در روایتی وارد آمده است:

أَیهَا النَّاسُ!... وَ اعْلَمُوا أَنَّ کثْرَةَ الْمَالِ مَفْسَدَةٌ لِلدِّینِ مَقْسَاةٌ لِلْقُلُوبِ...؛

ای مردم!... بدانید زیادی مال، باعث فاسد شدن دین و سبب سنگ دلی است....

[سابحات]

پرخوری


زیاد خوردن و زیاد آشامیدن، آثار بسیار زیان بار دنیایی و آخرتی دارد که یکی از آن آثار، سنگ دلی است.

در روایتی از پیامبر اکرم(ع) نقل شده است:

مَنْ تَعَوَّدَ کثْرَةَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ قَسَا قَلْبُهُ؛

کسی که به زیاد خوردن و زیاد آشامیدن عادت کند، سنگ دل می شود.

امیرمؤمنان علی(ع) می فرمایند:

إِیاکمْ وَ الْبِطْنَةَ فَإِنَّهَا مَقْسَاةٌ لِلْقَلْبِ و مَکسَلَةٌ عَنِ الصَّلَوةِ وَ مَفْسَدَةٌ لِلْجَسَدِ؛

از پرخوری بپرهیزید، زیرا باعث قساوت قلب و سستی برای نماز و تباه شدن بدن می شود.

در روایتی، خواب زیاد را حاصل پرخوری، و پرخوری را حاصل زیاد نوشیدن دانسته و آن دو را باعث سنگینی نفس برای اطاعت پروردگار و سخت شدن دل برای تفکر و خشوع معرفی کرده است.

[سابحات]

خوردن چهل روز گوشت

مداومت بسیار بر خوردن گوشت، در نگاه دینی نهی شده است. در روایتی از پیامبر خدا(ص) آمده است:


مَنْ أَکلَ اللَّحْمَ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً قَسَا قَلْبُهُ؛

هر کس چهل روز [پیاپی] گوشت بخورد، سنگ دل می شود.