سلسله مباحث استاد قرآئتی: روزی 10 دقیقه همنشینی با قرآن (تفسیر قرآن)

[یوسف رضا]

فایل صوتی تفسیر آیه سوم سوره فاتحه

[یوسف رضا]

سوره الفاتحة, آیه 4

1\4 «4» مالِكِ یَوْمِ اَلدِّینِ (خدایی كه) مالك روز جزاست.


نكته ها:

مالكیّت خداوند، حقیقی است و شامل احاطه و سلطنت است، ولی مالكیّت های اعتباری، از سلطه ی مالك خارج می شود و تحت سلطه ی واقعی او نیست. «مالِكِ یَوْمِ اَلدِّینِ»
با آنكه خداوند مالك حقیقی همه چیز در همه وقت است، ولی مالكیّت او در روز قیامت و معاد جلوه ی دیگری دارد؛

*در آن روز تمام واسطه ها واسباب نسبت به كفار قطع می شوند. «تَقَطَّعَتْ بِهِمُ اَلْأَسْبابُ» [1]
*نسبت ها و خویشاوندی ها نسبت به كفار از بین می رود. «فَلا أَنْسابَ بَیْنَهُمْ» [2]
*برای كفار مال و ثروت و فرزندان، سودی ندارند. «لا یَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ» [3]
*بستگان و نزدیكان نیز فایده ای نمی رسانند. «لَنْ تَنْفَعَكُمْ أَرْحامُكُمْ» [4]
*نه زبان كفار، اجازه عذر تراشی دارد و نه فكر آنها، فرصت تدبیر. تنها راه چاره لطف خداوند است كه صاحب اختیار آن روز است. لفظ «دین» در معانی گوناگون به كار رفته است:

الف: مجموعه ی قوانین آسمانی. «إِنَّ اَلدِّینَ عِنْدَ اَللّهِ اَلْإِسْلامُ» [5]
ب: عمل و اطاعت. «لِلّهِ اَلدِّینُ اَلْخالِصُ» [6]
ج: حساب و جزا. «مالِكِ یَوْمِ اَلدِّینِ» «یوم الدّین» در قرآن به معنای روز قیامت است كه روز كیفر و پاداش می باشد. «یَسْئَلُونَ أَیّانَ یَوْمُ اَلدِّینِ» [7]

می پرسند روز قیامت چه وقت است؟ قرآن در مقام معرّفی این روز، می فرماید: «ثُمَّ ما أَدْراكَ ما یَوْمُ اَلدِّینِ. `یَوْمَ لا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَیْئاً وَ اَلْأَمْرُ یَوْمَئِذٍ لِلّهِ» [8]
(ای پیامبر! ) نمی دانی روز دین چه روزی است؟ روزی كه هیچ كس برای كسی كارآیی ندارد وآن روز تنها حكم و فرمان با خداست.

[یوسف رضا]

«مالِكِ یَوْمِ اَلدِّینِ» نوعی انذار و هشدار است، ولی با قرار گرفتن
در كنار آیه ی «اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِیمِ» معلوم می شود كه بشارت و انذار باید در كنار هم باشند.
نظیر آیه شریفه دیگر كه می فرماید: «نَبِّئْ عِبادِی أَنِّی أَنَا اَلْغَفُورُ اَلرَّحِیمُ. `وَ أَنَّ عَذابِی هُوَ اَلْعَذابُ اَلْأَلِیمُ» [9]
به بندگانم خبر ده كه من بسیار مهربان و آمرزنده ام، ولی عذاب و مجازات من نیز دردناك است.
همچنین در آیه دیگر خود را چنین معرّفی می كند: «قابِلِ اَلتَّوْبِ شَدِیدِ اَلْعِقابِ» [10]
خداوند پذیرنده ی توبه مردمان وعقوبت كننده ی شدید گناهكاران است.
در اوّلین سوره ی قرآن، مالكیتَ خداوند عنوان شده است، «مالِكِ یَوْمِ اَلدِّینِ» و در آخرین سوره، مَلِكیت او. «مَلِكِ اَلنّاسِ»

   

[1] . بقره، 166.
[2] . مؤمنون، 101.
[3] . شعراء، 88.
[4] . ممتحنه، 3.
[5] . آل عمران، 19.
[6] . زمر، 3.
[7] . ذاریات، 12.
[8] . انفطار، 18- 19.
[9] . حجر، 49- 50.
[10] . غافر، 3.

[یوسف رضا]

پیام ها:

1- خداوند متعال، از جهات مختلف قابل عبادت است و ما باید حمد و سپاس او را به جا آوریم. به خاطر كمال ذات و صفات او كه «الله» است،
به خاطر احسان و تربیت او كه «رَبِّ اَلْعالَمِینَ» است و به خاطر امید و انتظار رحم و لطف او كه «اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِیمِ» است
و به خاطر قدرت و هیبت او كه «مالِكِ یَوْمِ اَلدِّینِ» است.

2- قیامت، پرتوی از ربوبیّت اوست. «رَبِّ اَلْعالَمِینَ. . . مالِكِ یَوْمِ اَلدِّینِ»

3- قیامت، جلوه ای از رحمت خداوند است. «اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِیمِ `مالِكِ یَوْمِ اَلدِّینِ»

«مالِكِ یَوْمِ اَلدِّینِ» بیانگریکی دیگر از مهم ترین ارکان ایمانی و مسائل اعتقادی ما مسلمانان است که همان عقیده به روز قیامت و دنیای دیگر(معاد) باشد.

چرا از قيامت تعبير شده به روز دين « يَوْمِ الدِّينِ » ؟
دين در اينجا به معناي جزاست ،از آنجا كه اصلي ترين كار
در آنروز رسيدگي به تك تك اعمال و كيفر و پاداش آنهاست ،آنرا يوم الدين ناميده اند.
روزي كه تو آمدي به دنيا عريان
بودند همه خندان و تو بودي گريان
كاري بكن اي دوست كه وقت مردن
باشند همه گريان و توباشي خندان

[یوسف رضا]

فایل صوتی تفسیر آیه چهارم سوره فاتحه

[یوسف رضا]

سوره الفاتحة, آیه 5

إِیّاكَ نَعْبُدُ وَ إِیّاكَ نَسْتَعِینُ...(خدایا) تنها ترا می پرستیم و تنها از تو یاری می جوئیم.

انسان باید به حكم عقل، بندگی خداوند را بپذیرد.ما انسان ها عاشق كمال هستیم و نیازمند رشد و تربیت، و خداوند نیز جامع تمام كمالات و ربّ همه ی هستی است. اگر به مهر و محبّت نیازمندیم او رحمان و رحیم است و اگر از آینده دور نگرانیم، او صاحب اختیار و مالك آن روز است.

پس چرا به سوی دیگران برویم؟ ! عقل حكم می كند كه تنها باید او را پرستید و از او كمك خواست. نه بنده هوی و هوس خود بود و نه بنده زر و زور دیگران.

در نماز، گویا شخص نمازگزار به نمایندگی از تمام خداپرستان می گوید: خدایا! نه فقط من كه همه ی ما بنده توایم، ونه تنها من كه همه ی ما محتاج و نیازمند لطف توایم.

خدایا! من كسی جز تو را ندارم «إِیّاكَ» ولی تو غیر مرا فراوان داری و همه هستی عبد و بنده ی تو هستند.

«إِنْ كُلُّ مَنْ فِی اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ إِلاّ آتِی اَلرَّحْمنِ عَبْداً» [1] در آسمان ها و زمین هیچ چیزی نیست مگر این كه بنده و فرمان بردار خداوند رحمان هستند. جمله «نَعْبُدُ» هم اشاره به این دارد كه نماز به جماعت خوانده شود و هم بیانگر این است كه مسلمانان همگی برادر و در یك خط هستند.

مراحل پرواز معنوی، عبارت است از: ثنا، ارتباط و سپس دعا. بنابراین اوّل سوره ی حمد ثناست، آیه ی «إِیّاكَ نَعْبُدُ» ارتباط و آیات بعد، دعا می باشد. گفتگو با محبوب واقعی شیرین است، شاید به خاطر همین كلمه «إِیّاكَ» *تكرار شد.


[1] . مریم، 93.

[یوسف رضا]

پیام ها:


1- ابتدا باید بندگی خدا كرد، آنگاه از او حاجت خواست. «نَعْبُدُ، نَسْتَعِینُ»

2- بندگی، تنها در برابر خداوند رواست نه دیگران. «إِیّاكَ نَعْبُدُ»

3- گر چه عبادت از ماست، ولی در عبادت كردن نیز نیازمند كمك او هستیم. تفسیر نور(10جلدی) ، ج 1 ، ص : 32 «إِیّاكَ نَعْبُدُ وَ إِیّاكَ نَسْتَعِینُ» [1]

4- «إِیّاكَ نَعْبُدُ وَ إِیّاكَ نَسْتَعِینُ» یعنی نه جبر است و نه تفویض. چون می گوییم: «نَعْبُدُ» پس دارای اختیار هستیم و نه مجبور. وچون می گوییم: «نَسْتَعِینُ» پس نیاز به او داریم و امور به ما تفویض نشده است.

5- شناخت خداوند و صفات او، مقدمّه دست یابی به توحید و یكتاپرستی است. «رَبِّ اَلْعالَمِینَ، `اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِیمِ، `مالِكِ یَوْمِ اَلدِّینِ، `إِیّاكَ نَعْبُدُ»

6- از آداب دعا و پرستش این است كه انسان خودرا مطرح نكند و خود را در حضور خداوند احساس كند. «إِیّاكَ نَعْبُدُ. . . »

7- توجّه به معاد، یكی از انگیزه های عبادت است. «مالِكِ یَوْمِ اَلدِّینِ `إِیّاكَ نَعْبُدُ»

[یوسف رضا]

فایل صوتی تفسیر آیه پنجم سوره فاتحه

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

سلام

ممنونم جالب بود

[یوسف رضا]

سوره الفاتحة, آیه 6

1\6 «6» اِهْدِنَا اَلصِّراطَ اَلْمُسْتَقِیمَ (خداوندا! ) ما را به راه راست هدایت فرما.

نكته ها:

در قرآن مجید دو نوع هدایت مطرح شده است: الف: هدایت تكوینی، نظیر هدایت زنبور عسل كه چگونه از شهد گلها بمكد و چگونه كندو بسازد. و یا هدایت و راهنمایی پرندگان در مهاجرت های زمستانی و تابستانی. آنجا كه قرآن می فرماید: «رَبُّنَا اَلَّذِی أَعْطی كُلَّ شَیْ ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدی » [1]بیانگر این نوع از هدایت است.

ب: هدایت تشریعی كه همان فرستادن انبیای الهی و كتب آسمانی برای هدایت بشر است. كلمه ی «صراط» [2] بیش از چهل مرتبه در قرآن آمده است. انتخاب راه و خط فكری صحیح، نشانه ی شخصیت انسان است.

راههای غیر الهی متعدّدی در برابر انسان قرار دارد كه او باید یكی را انتخاب كند:
*راه خواسته ها و توقعات های خود.
*راه انتظارات وهوس های مردم.
*راه وسوسه های شیطان.
*راه طاغوت ها.
*راه نیاكان و پیشینیان.
*راه خدا و اولیای خدا.


انسان مؤمن، راه خداوند واولیای او را انتخاب می كند كه بر دیگر راهها امتیازاتی دارد:
الف: راه الهی ثابت است، بر خلاف راه های طاغوت ها و هوس های مردم و هوس های شخصی كه هر روز تغییر می كنند.
ب: یك راه بیشتر نیست، در حالی كه راه های دیگر متعدّد و پراكنده اند.
ج: در پیمودن آن، انسان به مسیر و مقصد مطمئن است.
د: در پیمودن آن، شكست و باخت وجود ندارد.
راه مستقیم، راه خداست. «إِنَّ رَبِّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ» [3]
*راه مستقیم، راه انبیاست. «إِنَّكَ لَمِنَ اَلْمُرْسَلِینَ `عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ» [4]
*راه مستقیم، راه بندگی خداست. «وَ أَنِ اُعْبُدُونِی هذا صِراطٌ مُسْتَقِیمٌ» [5]
*راه مستقیم، توكّل وتكیه بر خداست. «مَنْ یَعْتَصِمْ بِاللّهِ فَقَدْ هُدِیَ إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ» [6]
*راه مستقیم، یكتاپرستی و تنها یاری خواستن از اوست. [7]
*راه مستقیم، كتاب خداوند است. [8]
*راه مستقیم، راه فطرت سالم است. [9]