فشار خون ارتباط مستقیم با رژیم خوراکی افراد دارد، بنابراین در صورت ابتلا به فشار خون بالا یا پایین باید پرهیزهای خوراکی را در دستور کار قرار داد.
چندی پیش، دکتر رضا ملکزاده، معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در حاشیه نخستین کنگره بینالمللی جلوگیري و تشخیص زودهنگام سرطانها از ابتلای ۵۰ درصد ایرانیان بالای ۵۵ سال به مریضی فشار خون خبر داد و از مردم خواست برای بهبود وضع سلامتخود و حفظ سلامت سیستم قلبی و عروقیشان، حواسشان به مریضیهاي غیرواگیر رایجی مثل فشار خون بالا، چاقی و افزایش کلسترول خون باشد.
ایشان تغییر شیوه زندگی و خورد و خوراک کنار کاهش میزان فعالیتهاي فیزیکی هرروز را از مهمترین دلایل
افزایش نرخ ابتلا به مریضیهاي غیرواگیر در دهههاي جدید اعلام کرد. به طور کلی، در بین عوامل تاثیرگذار بر افزایش فشارخون، عوامل تغذیهاي از اهمیت بالایی برخوردار میباشند.
۱. کاهش وزن و نظارت بر اندازه دور کمر: در اکثر موارد، همزمان با افزایش وزن، فشار خون هم بالاتر میرود. اضافه بر این، داشتن اضافهوزن می تواند تنفس را حین خواب مختل کند و باعث ابتلا به آپنه خواب شود. حتی خود این اتفاق هم فشار خون را افزایش می دهد. کاهش وزن، یکی از موثرترین تغییرات در شیوه زندگی با هدف بازرسی فشار خونهست. کم کردن فقط ۵/۴ کیلوگرم از کل وزن بدن می تواند به پایین آوردن فشار خون کمک کند.
کنار کاهش وزن، نظارت بر اندازه دور کمر هم ضرورت دارد زیرا تجمع بافت چربی در ناحیه دور کمر میتواند خطر ابتلا به مریضی فشار خون بالا را افزایش بدهد.
۲. ورزش منظم: فعالیت بدنی و هرروز منظم به مدت ۳۰ دقیقه میتواند فشار خون را بین ۴ تا ۹ میلیمتر جیوه «mm Hg» پایین بیاورد. تداوم این قبیل فعالیتهاي بدنی واقعا مهم هست چون اگر روند منظم ورزش متوقف شود، فشار خون دوباره می تواند بالا برود. اگر در حال حاضر نیز به پیش-پُرفشاری خون مبتلا هستید،
ورزش منظم می تواند مانع از تبدیل شدن آن به مریضی پُرفشاری خون کامل شود. افراد مبتلا به مریضی پُرفشاری خون هم می توانند با فعالیتهاي ورزشی منظم، فشار خون را به سطح ایمنتر برسانند.
۳. رژیم خوراکی سالم: رژیم خوراکی غنی از غلات سبوسدار، میوهها، سبزیها و محصولات لبنی کمچرب، کنار مصرف حداقلی از چربیهاي اشباع و مواد خوراکی دارایکلسترول بالا، می تواند فشار خون را تا ۱۴ میلیمتر جیوه «mm Hg» کاهش بدهد. بهطور کلی، این برنامه خوراکی با عنوان رژیم خوراکی DASH در سرتاسر دنیا شناخته می شود.
تغییر دادن عادتهاي خوراکی اصلا کار راحتی نیست، اما با دقت به این نکات میتوانید خودتان را به رژیم خوراکی سالم نزدیک کنید؛ تهیه دفترچه یادداشت خوراکی. یادداشتبرداری دقیق و کامل از رژیم خوراکی، حتی فقط برای چند هفته، می تواند عادتهاي خوراکی شما را نمایان کند.
در این دفترچه، دقیقا بنویسید که کدام یک از مواد خوراکی را در چه زمانهایي و به چه خاطرهایي مصرف می کنید. افزایش پتاسیم در برنامه خوراکی؛ زیرا پتاسیم میتواند آثار سدیم بر فشار خون را کاهش بدهد. برترین منابع خوراکی برای دریافت پتاسیم، میوهها و سبزیها میباشند، نه مکملها. درمورد سطح پتاسیم مناسب برای خودتان، با دکتر مشورت کنید.
خرید هوشمندانه؛ یعنی این که هنگام خرید محصولات خوراکی به برچسب انها دقت کنید و هرگز از برنامه خوراکی سالم خودتان خارج نشوید.
۴. کاهش سدیم «نمک» در رژیم خوراکی: کاهش سدیم در رژیم خوراکی، حتی به مقدار کم، میتواند فشار خون را ۲ تا ۸ میلیمتر جیوه «mm Hg» کاهش بدهد. تاثیر مصرف سدیم بر فشار خون در بین همۀ افراد یکسان نیست، ولی بهطور کلی باید سدیم مصرفی را به کمتر از ۲۳۰۰ میلیگرم در روز یا کمتر از آن محدود کنید.
با این حال، پایینتر آوردن سدیم مصرفی، یعنی رساندن آن به ۱۵۰۰ میلیگرم در روز یا کمتر، برای افراد دارای حساسیت به نمک مناسبتر هست؛ همه ي افراد بالای ۵۰ سال، همۀ افراد مبتلا به مریضی پُرفشاری خون، مریضی دیابت و مریضی مزمن کلیوی. به علاوه، برای کاهش سدیم در رژیم خوراکی، به این نکات دقت کنید: برچسب مواد خوراکی را بخوانید
و در صورت امکان، جایگزینهاي خوراکی کمسدیم و نوشیدنیهاي بدون سدیم را خریداری کنید و مصرف مواد خوراکی فرآوریشده را کاهش بدهید. به طور طبیعی، فقط مقدار کمی از سدیم در مواد خوراکی وجود دارد. مقدار قابلتوجهی از سدیم حین روند فرآوری به مواد خوراکی افزوده میشود. پس نمک به غذاها اضافه نکنید.
فقط یک قاشق چایخوری نمک، ۲۳۰۰ میلیگرم سدیم دارد. بنابراین، از ادویهها و گیاهان گوناگون برای طعمدار کردن غذاها بهره گیری کنید و عجله نداشته باشید. اگر احساس میکنید که کاهش ناگهانی سدیم در رژیم خوراکی برایتان امکانپذیر نیست، اینکار را به مرور انجام بدهید.
۵. کاهش مصرف کافئین: نقش کافئین در اوضاع فشار خون هنوز هم مورد بحث هست. کافئین در افرادی که به ندرت از این ماده بهره گیری میکنند، می تواند فشار خون را حدود ۱۰ میلیمتر جیوه «mm Hg» بالاتر ببرد. با این حال، شواهد علمی نشان میدهند کهکافئین در افرادی که عادت به مصرف قهوه دارند، تاثیری بر فشار خون ندارد.
۱. سیبزمینی بخورید: سیبزمینی سرشار از منیزیم و پتاسیم هست. رژیم خوراکی غنی از پتاسیم به بدن کمک میکند تا سدیم اضافی را بهتر دفع کند. منیزیم هم جریان خون را در اوضاع سالم نگه میدارد و هر دوی این موارد به کاهش فشار خون کمک می کنند.
۲. شیر بدون چربی بنوشید: شیر، کلسیم و ویتامین D مورد نیاز بدن را فراهم میکند. این ۲ ماده مغذی کنار هم مثل یک تیم عمل میکنند و فشار خون را بین ۳ تا ۱۰ درصد کاهش می دهند. شاید فکر کنید که کاهش ۳ تا ۱۰ درصدی واقعا کم هست، اما همین مقدار می تواند خطر ابتلا به مریضیهاي قلبی را ۱۵ درصد پایین بیاورد. یادتان باشد که پایین بودن میزان کلسیم در بدن، با افزایش خطر ابتلا به فشار خون بالا همراه هست.
۳. تخممرغ بخورید: سفیده تخممرغ میتواند فشار خون را کاهش بدهد. درمورد زرده تخممرغ نیز بیش از حد نگران نباشید، چون تحقیقات جدید نشان دادهاند که خطر ابتلا به مریضیهاي قلبی با مصرف زرده تخممرغ افزایش پیدا نمی کند.
۴. موز بخورید: موز مقدار زیادی پتاسیم برای بدن فراهم میکند. میزان پتاسیم در هر موز به ۴۲۰ میلیگرم میرسد که برابر هست با ۱۱ درصد از پیشنهاد هرروز انجمن قلب کشور آمریکا.
۵. شکلات تلخ بخورید: شکلات تلخ غنی از آنتیاکسیدانهاي خاصی به نام فلاوانول هست که انعطافپذیری رگهاي خونی را تقویت میکنند و باعث جلوگیري از افزایش فشار خون می شوند. منظور از شکلات تلخ، انواعی هست که حداقل حاوی ۷۰ درصد کاکائو باشند.