قدیمی‌ترین تلاوت قرآن جهان اسلام + صوت

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

قدیمی‌ترین تلاوت قرآن جهان اسلام


به‌درستی نمی‌توان تاریخ مشخصی را برای هنر تلاوت به شکل امروزی نشان داد
اما بنا بر تحقیقات پژوهش‌گران حوزه موسیقی مقامی عرب به‌ویژه شاخه نغمات آئینی،
اغلب گفته می‌شود که هنر تلاوت قرآن (تنغیم=نغمه‌پردازی) در شکل نوین و امروزین خود،
چیزی در حدود یک‌صد سال دیرینگی دارد.

بنا بر این اظهارات، تا آنجا که شواهد و یافته‌های موجود تحقیقی نشان می‌داد،
پایه‌گذار سبک نوین هنر تلاوت قرآن، کسی نبود جز شیخ مرحوم احمد نداء. (1850-1933م).

چندی پیش اما خبرگزاری cnn، به انتشار نسخه‌ای از یک فایل صوتی تلاوت قرآن دست یازید
که بنا بر ادعا، در سال 1885 در مکه مکرمه، ضبط شده است.
گفته می‌شود این تلاوت توسط یک سیاّح و عکاس مسیحی به نام کریستین اسنوک، ضبط شده است.

چنانکه از شواهد پیداست کریستین اسنوک، یک هنرمند و عکاس معمولی نبوده است
چرا که وی برای ضبط این صدا، جدیدترین تکنولوژی روز یعنی دستگاه ضبط صوت «فونوگراف»(آوانگار)
-که ادیسون 8 سال قبل(1877)، موفق به اختراع آن شده بود – را در اختیار داشته است.

[*خادمه رقیه خاتون(س)*]

قاری که متأسفانه هویتش مشخص نیست، سوره مبارکه ضحی را در دستگاه حجاز به سبک امروزی تلاوت می‌کند.
این سند تاریخی، سایه تردیدی فرومی‌افکند بر این ادعا که مهد پیدایش و تجلیگاه سبک نوین تلاوت قرآن را کشور مصر می‌داند.
اگرچه هنر نوین تلاوت، بیش‌تر با ظهور مشاهیری چون احمد نداء، علی محمود و محمد رفعت در کشور مصر به جهانیان شناسانیده شد
و در دوره‌های سپسین با هنرمندی و ابداعات شیخ مصطفی اسماعیل و دیگران به اوج کمال رسید،
اما رونمایی از این سند صوتی کهن، فرضیه دیگری را رقم می‌زند و آن اینکه صناعت هنری تلاوت قرآن در سبک‌های جدید،
همزمان با مصر و شاید هم پیش از آن در سرزمین حجاز که سرچشمه وحی است، رواج داشته است
و هیچ بعید نیست که مسلمانان سایر بلاد اسلامی در اثر مسافرت‌های زیارتی و آمدوشد به سرزمین وحی،
با این هنر آشنا شده آن را فراگرفته باشند.

تحلیل و بررسی شاخصه‌های لحنی این تلاوت،
حاکی از اطلاع قاری از موسیقی مقامی عرب و تبحر وی در اجرای موفق درجات
و ردیف‌های مناسب لحنی به سبک تحول‌یافته دو قرن اخیر است. همینطور ارزیابی و بررسی شاخصه‌های صوتی تلاوت،
نشان می‌دهد که قاری در سال‌های پختگی صدای خود به اجرای این تلاوت پرداخته است.

از این رو، می توان احتمال داد سن این قاری با سن شیخ احمد نداء،
نخستین قاری پایه گذار عصر طلایی تلاوت در مصر برابر و یا حداقل نزدیک به هم است.

نتیجه‌ای که از این رهگذر می‌توان گرفت اینکه نباید رد پای موسیقی نوین هنر تلاوت را فقط در کشور مصر جستجو کرد
بلکه برای تاریخ موسیقی تحول یافته امروز، خاستگاه دیگری غیر از مصر نیز قابل تصور است.

به همراه این فایل صوتی، تعدادی عکس تاریخی از فضای مکه مکرمه نیز ضمیمه شده است.
هم‌اینک، این آوای تاریخی که قدیمی‌ترین ترنم روح‌بخش کلام وحی است،
در گالری «مولتی امپتی کوارتر» دبی، بایگانی و قابل دست‌یابی است.

فایل صوتی را از اینجا و فایل تصویری را از اینجا دریافت نمایید.


شکوری_شبکه تخصصی قرآن تبیان