شیوه قرآن خواندن پیامبر(ص)
اساسی‌ترین نتیجه حاصل از خواندن آیات به صورت ترتیل، زمینه‌سازی بسیار مناسب برای «تدبر در قرآن» است1 و این همان چیزی است که قرآن به خاطر آن نازل شده است.
بزرگترین أثر ترتیل‌خوانی آیات که به معنای شمرده خوانی آیات به صورت حرف به حرف و کلمه به کلمه، آرام و کشیده، با بیان کامل حروف و کلمات است، هموار ساختن مسیر تدبر در قرآن است (که خود به معنای توجه نمودن و گوش دادن به حروف و کلمات خداست، هرچند که قاری قرآن معنای آنها را نداند.) با دقت در توصیه‌ها و سفارشهای معصومین در راستای ارتباط مردم با قرآن، درمی‌یابیم که ایشان اوّلاً مردم را ترغیب می‌کردند که به سراغ «کلام خدا» بروند و ثانیاً به وسیله تلاوت ترتیلی آیات، قلب خود را در اختیار کلام خدا بگذارند و به این وسیله از موعظه، هدایت، نور، رحمت، شفا، علم و معرفت قرآن بهره‌مند شوند.
خداوند به پیامبر خود امر می‌کند که قرآن را با ترتیل بخواند؛ بنابراین با مطالعه و بررسی روایاتی که به نحوه قرآن خواندن پیامبر اکرم اشاره دارند، می‌توان به تفسیری روشن و مصداقی کامل از چگونگی ترتیل آیات دست یافت و قرائت خویش را به نحوی سامان داد که شبیه‌ترین قرائت به قرائت رسول‌اکرم باشد و کامل‌ترین حالت تلاوت ترتیلی را داشته باشد.
روایاتی را که در این باره نقل شده است، می‌توان به چند دسته تقسیم کرد که هریک حالتی خاص از تلاوت پیامبر‌اکرم را ترسیم می‌کند و می‌توان از بهم پیوستن مجموعه آنها، تصویری روشن از نحوه قرآن خواندن آن حضرت را در ذهن مجسّم کرد و در عمل به اجرا درآورد.
دسته‌بندی روایات
1ـ دسته‌ای از روایات تلاوت آن حضرت را تلاوتی با بیان نیکو و ادا کردن حروف و کلمات را با بیانی روشن معرفی می‌کنند،2 به گونه‌ای که هرشنونده‌ای قادر بود تک تک حروف و کلمات را به طور کامل و واضح بشنود.3
2ـ گروهی تلاوت آن حضرت را تلاوتی بسیار آرام و شمرده و حرف به حرف توصیف می‌کنند.4
3ـ روایاتی که حاکی است که رسول خدا کلمات و حروف قرآن را کشیده و با مد می‌خواندند.5
4ـ دسته‌ای از روایات که تلاوت نبوی را از جهت بلندی و کوتاهی صوت، حد متوسط میان «فریاد» و «نجوا» بیان می‌کند.6 خداوند متعال می‌فرماید: «وَلا تَجْهَر بِصلاتِکَ وَلا تُخافِت بها وابْتَغِ بَینَ ذلکَ سبیلاً». (سوره اسراء، آیه 110)
5 ـ دسته‌ای از روایات می‌گویند: آن حضرت در میان دو آیه وقف قابل توجهی می‌کردند.7 در این باره روایات بسیاری نقل شده و همه حاکی از آن است که پیامبر اکرم قرآن خواندن خود را به صورت آیه به آیه تقطیع می نمودند.8 و در انتهای همه آیات وقف می‌نمودند.9
6ـ روایاتی که بیان می‌کنند: رسول خدا گاهی در هنگام تلاوت قرآن، یک آیه را بارها و بارها تکرار می‌نمودند،10 تا جایی که گاهی شبی تا به صبح، تنها یک آیه را تلاوت می‌فرمودند.11
7ـ روایاتی که تلاوت معصوم را به گونه‌ای توصیف می‌کند که گویی کسی را مخاطب قرار داده و پیامی را به کسی می‌رسانند.12
8 ـ دسته‌ای از روایات که تلاوت مد‌‌دار و کشیده و آرام آن حضرت را خالی از هرگونه نغمه و آهنگ بیان می‌کند.13
9ـ روایاتی که صوت آن حضرت را صوتی نیکو معرفی می‌کند.14
10ـ روایاتی که تلاوت آن حضرت را دارای آهنگ و نغمه معرفی می‌کند.15
این روایات را می‌توان چنین جمع‌بندی نمود که پیامبر‌اکرم بسیار آرام و آهسته قرآن می‌خواندند به گونه‌ای که تلاوت یک سوره کوتاه توسط ایشان به اندازه خواندن یک سوره بلند طول می‌کشیده است؛ ایشان آنقدر آرام و شمرده قرآن می‌خواندند که برخی صحابه تلاوت ایشان را تلاوتی کشیده و همراه با مدّ همه کلمات توصیف کرده‌اند.
از سوی دیگر، این آرام خواندن آیات و پرهیز از عجله در تلاوت قرآن، مجالی را فراهم می‌آورد که ایشان همه حروف و کلمات را به طور کامل و آشکار بخوانند، به گونه‌ای که هرشنونده‌ای می‌توانست حروف و کلمات را بشناسد و یا تکرار کند و به خاطر بسپارد. برسر همه آیات وقف می‌فرمودند و گاهی تنها و تنها یک آیه رامرتباً می‌خواندند. تلاوت آرام و کشیده ایشان از هرنوع نغمه و آهنگی پیراسته بود. البته گاهی نیز ایشان در خلوت خود و در جایی که مقام تعلیم و ترویج قرآن نبود. مانند نیمه‌های شب و در منزل خود و یا در سفر و سوار برمرکب خویش، آیات را آهنگین می‌خواندند.
نقل قول
