/// *♥* بررسی طب اسلامی و تغذیه درمانی در اسلام *♥* /// '

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

1- تغذیه درمانی:

تغذیه درمانی و نگاه به نوع تغذیه، اساس و اصل تمام مكاتب پزشكی جهان، از جمله مكتب پزشكی جامع اسلامی است.

این بحث در طب جامع اسلامی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است كه به بحث «اطعمه و اشربه» معروف است.

بحث «اطعمه و اشربه» ، توجه خاصی به نوع، كیفیت و زمان مصرف غذا دارد.

طب جامع اسلامی تغذیه سالم و صحیح را ضامن سلامتی انسان می داند 1 و به همین جهت اولین شیوه از هفت شیوه درمان جسمانی را به این امر مهم اختصاص داده است2.

در نظر گرفتن حلال و حرام بودن غذاها و نوشیدنی ها، و چگونگی حلال شدن و حرام بودن آنها را فقط در تحقیق قواعد تغذیه ای اسلامی می توان به این سادگی و جامعی یافت و این بحث در سایر مكاتب تغذیه ای و درمانی یا مفقود است یا به صورت ناقص و طبق اعتقادات خرافی موجود است 3 .


1. طب الائمه: ابنا بسطام نیسابوریین چاپ بغداد عراق 1974 به اهتمام باسم محمود

2. طب الائمه: محسن عقیل بیروت لبنان

3. مرآه الكمال- شیخ عبدالله مامقانی- بیروت- لبنان- دار الحوراء- 1424ه.ق

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

در این جا به برخی از آداب تغذیه از نظر اسلام، به نحو اختصار، اشاره می نماییم و از نظر علم روز نیز بررسی می کنیم:

1- نمک قبل از غذا

با نمک شروع و ختم کردن: در احادیث فراوانی تأکید شده که غذا را با نمک شروع و ختم نمایید. پرواضح است، این دستورالعمل برای کسانی است که نمک برای آنها زیان آور نباشد. به برخی از این احادیث که از قول پیامبر اکرم صلی الله علیه واله روایت شده اند، توجه فرمایید:


«افتتحوا بالملح، فانّه داوءٌ من سبعین داٍ(1)؛
[تغذیه را] با نمک آغاز کنید! زیرا دوای هفتاد درد است.»


« منْ اکل الملح قبل کلّ شیءٍ و بعد کلّ شیءٍ دفع الله ثلاثمأة و ستّین نوعاً من البلاء اهونها الجذام(2)؛
هر کس قبل و بعد از هر چیز [خوردنی] نمک بخورد، خداوند 360 نوع بلا را از او دور می کند، که سبک ترین [ و ساده ترین] آنها جذام است.»


سه لقمه با نمک قبل از غذا، 72 نوع بلا را که دیوانگی و جذام و پیسی از جمله ی آنهاست، از فرزند آدم بر می گرداند.»



1- بحارالانوار، ج 62، ص 293.
2- همانجا.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

نمك از دريچه علم:

نمك به دليل داشتن «اسيد» بهترين داروي ضد عفوني كننده است؛ چرا كه هيچ نوع ميكروبي نمي‌تواند در نمك رشد و نمو يا زندگي كند.

«دكتر تومانيانس» در كتاب خود به نام «Hygienic ruler in Islam» فايده‌هاي استعمال نمك را در پيش از غذا اين گونه بر مي‌شمارد:

1. بنابر يافته‌هاي علوم پزشكي،دهان محل تجمع انواع ميكروبها مي‌باشد كه در اثر استعمال نمك در پيش از غذا، آنها بر طرف مي‌گردند.

2. آب دهان (بزاق) از چشمه‌هايي به نام غدد بزاقي جاري مي‌باشند كه هرچه با غذا مخلوط شوند،غذا زودتر از گلو پايين مي‌رود و زودتر هضم مي‌شود.ورود نمك در دهان،غده‌هاي اطراف دهان را تحريك و به ترشح آنها سرعت مي‌بخشد.از اين رو،غذا را زودتر هضم و براي فرو بردن حاضر مي‌سازد.

3. زماني كه نمك وارد معده خالي از غذا مي‌گردد، غده معده را تحريك مي‌كند و ترشحات زيادتري به وجود مي‌آورد.پس «اسفيورت» نمك سبب زود فرو بردن و زود هضم شدن غذا مي‌گردد.

4.از آنجا كه نمك پيش از غذا تحريك كننده غده‌هاي هاضمه است،در اثر تحريك آنها،انسان ميل به غذا خوردن مي‌يابد،بنابراين،نمك سبب زياد شدن اشتها مي‌گردد.

5. چنانچه مواد شيميايي،بيش از اندازه معمول در معده ترشح شود، موجب سوء هاضمه مي‌گردد و نمك پيش از غذا،به دليل دارا بودن اثر اسيدي،آن را خنثي و بي‌اثر مي نمايد و سوء هاضمه را برطرف مي كند.

6. در بدن و خون و ساختمان جسم مقدار معيني نمك وجود دارد كه اگر اين مقدار كاهش يابد،موجب امراض مختلفي در اعضاء بدن مي‌گردد،اما وقتي نمك پيش از غذا وارد معده گردد،مقدار مورد نياز را براي كمبود خود نگه مي‌دارد و در حقيقت،مقدار از دست رفته را جبران مي‌سازد.

7. بدن انسان به منظور برطرف كردن نمك،به آب نياز دارد و استعمال نمك، بيش از غذا،آدمي را به نوشيدن آب مجبور مي سازد و اين،خود،سبب افزايش«ادرار» و شستشوي كليه و مثانه مي‌شود.

8. در اثر نمك خوردن،مقداري از آب بدن از روزنه‌هاي پوست بيرون مي‌ايد و به اين ترتيب، سوارخ‌هاي تنفسي پوستي،پاك و پاكيزه مي‌گردند.

9. خوردن نمك در بعد از صرف غذا نيز،غدد بزاقي را تحريك مي‌سازد و باعث زياد شدن آب دهان مي گردد.بنابراين،انسان ناگزير به فرو بردن يا بيرون كردن آن از دهان مي‌شود كه در هر دو صورت،چربي يا غذاي باقي مانده در دهان و بين دندان به همراه آب دهان برطرف مي‌شود.

10. اگر آدمي غذايي بخورد كه نمك آن كم باشد و يا در معده ترشحات مواد نمكي نباشد،غذا ديرتر هضم مي‌شود و اين،سبب بروز سوء هاضمه مي شود.خوردن نمك، پيش از غذا،اين آسيب را برطرف مي‌سازد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

2- گیاه درمانی:

در طب جامع اسلامی در مورد گیاه درمانی و كیفیت استفاده از گیاهان در شفابخشی تمام بیماری ها بحث مفصلی شده است 1.

آیات و روایات و تحقیقات دانشمندان طب جامع اسلامی در این باره بسیار گسترده و كامل است، طوری كه اگر كسی فقط در این روش از درمان موفق به كسب تبحر و تجربه شود، می تواند بسیاری از بیماری ها را درمان کند و در حرفه خود كامل شود 2 .


1. القانون فی الطب- ابوعلی سینا، همچنین مخزن الادویه عقیلی خراسانی چاپ هند 1972
2. الداء و الدواء- محسن عقیل- بیروت- لبنان

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

قاعده اعتدال در غذا خوردن

كلوا واشربوا ولا تسرفوا انه لايحب المسرفين؛

بخوريد و بياشاميد، [ولي] زياده روي نكنيد؛ چرا كه خداوند اسرافكاران را دوست ندارد.(سوره اعراف،ايه31)

خداوند در اين آيه، يك چهار چوب كلي و اساسي را براي تغذيه ارائه مي‌دهد و آن عبارت است از مصرف به اندازه غذا و جلوگيري از اسراف.

«اسراف» كلمه جامعي است كه هر گونه زياده روي در كميت، كيفيت، بيهوده گرايي، اتلاف و مانند آن را شامل مي‌گردد و مصاديق گوناگوني چون:پرخوري و پرآشامي، تندخوري، زياده روي در خوردن يك نوع غذا و روي آوردن به غذاهاي حرام را، افزون بر خوراكي‌هاي حلال شامل مي‌گردد.

پيامدهاي اسراف در غذا از منظر علم:

1.سوء هاضمه،بزرگ شدن معده و شكم،
2. بالا رفتن غلظت خون (تسلب شرايين)،
3.پيچ خوردن معده،
4. سوزش قلب،
5.آثار رواني مثل كودني و تنبلي و افزايش شهوت،
6.پوسيدگي دندانها،
7.دچار شدن به وبا، تيفوئيد و…،
8.بيماري هاي مفصلي و سنگ كليه (در نتيجه خوردن يك نوع غذا)،
9.چاقي

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

ميوه ها

ميوه ها انواع و اقسام فراوانى دارند هر كدام خاصيت مخصوص به خود را دارا مى باشند،ولى از بين همه ، بعضى داراى مزيت هاى بيشترى از نظر مواد حياتى و خواص غذايىهستند، اسلام از اين ميوه ها بيشتر تعريف نموده و آنها را بعنوان ميوه هاى بهشتى معرفىفرموده است .

امام صادق (ع ) در اين باره مى فرمايد پنج ميوه از ميوه هاى بهشتى است : انار، سيب ، به ، انگور، و خرما.

انار

درختى است از تيرهگرانا تاسهكه به عربى رمان و به عبرى ريمون گويند،پيدايش آن را برخى از ايران دانسته اند و امروز در بيشتر نقاط جهان ديده مى شود وسابقه تقريبا چهار هزار ساله در ايران دارد.

خواص انار

ميتوان گفت تأكيدى كه از جانب پيشوايان دينى درباره خوردن انواع انار (شيرين وترش و شيرين ) رسيده درباره هيچ ميوه ديگرى نيامده است . در حديثى از امام صادق (ع ) چنين نقل شده كه فرمود:
از انار استفاده كاملببريد زيرا اگر شخص گرسنه آنرا بخورد، او را كفايت مى كند و اگر شخص سيربخورد اشتها آور است .
املاح آب انار چون به صورت تركيب با مواد آلى است زود جذب شده و در راشيتيسم وكم خونى و ضعف اعصاب و تقويت عمومى بدن مورد مصرف دارد

رابطه انار با زيبايى

مى دانيم كه انار صاف كننده خون و رافع احتقان كبد و بر طرف كنندهكلسترل و سموم بدن است ، و نيز مى دانيم كه پوست انسان آئينه تمام نماى كبد استبنابراين بهتر از هر چيز انار مى تواند رنگ رخساره را گلگون و زيبا نمايد.

خاصيت ديگرى كه براى انار از زبان روايات و گفتار پيشوايان دينى بيان شده ، ازبين بردن بار زبان ، ثقالت معده ، گرفتگى قلب ، و ردوده شدن غم و غصه است.

انار چون مى تواند معده و روده ها را پاك كند جدار روده را براى دفاع و طرد ويروسهاآماده مى سازد، بنابراين سموم ، بخون و قلب نمى ريزد، قلب نيز رونق و حيات تازه اىمى يابد انار در شستشوى خون به واسطه وجود پتاسيم و منيزيم مؤ ثر است وبدينوسيله سلولهاى كبد را فعال مى كند و اوره وكلسترل و سموم ديگر را دفع نموده و تعادلى در مايعات خون به وجود مى آورد.

هر كس يك انار بخورد، خداوند قلب او را نوارنى مى كند (كدورت و كسالت و افسردگى را از او دور مى سازد) و تا چهل روز وسوسه ها و اندوه ها از او دور ميشود.

و نيز به همين جهت است كه پيامبر اكرم مى فرمايد:
انار را با پوست آن بخوريد، زيرا معده را دباغى ميكند.

علاوه بر خاصيتهاى كه طبق اصول علمى و غذايى از اسلامنقل شده براى انار خواص ديگرى نيز بيان شده است .

در روايتى آمده است كه شخصى بنام صعصعه خدمت امير مومنان (ع ) رسيد نصف انارى پيش روى امام (ع ) بود امام (ع ) مقدارى از آن را به او داد و فرمود: آنرا با پوست بخور كه زردى دندان را از بين مى برد، بوى بد دهان را نابود ميكند، غمو عضه را از ميان بر ميدارد.

طبق تجزيه اى كه براى انار شد، واضح مى گردد كه با اصلاح كبد، معده ، روده ها، وخون ، ديگر براى دهان ، بوى بدى نخواهد ماند، بخصوص كه انار بواسطه داشتناسيدهاى مخصوص ، زردى دندان را كه آن نيز خود ايجاد بوى بد مى كند برطرف مى سازد و با اصلاح خون ، قلب را از غم و غصه تهى خواهد ساخت

امام صادق (ع ) فرموده است به كودكان خود انار بدهيد زيرا جوانى آنها را زودتر شكفتهمى سازد.

با توجه به آنكه راشيتيسم (نرمى استخوانها) و كم خونى ، رشد كودك را به تاخير مىاندازد اعجار كلام امام ششم (ع ) روشن تر مى گردد، زيرا انار چون به صورت تركيببا مواد آلى مى باشد زود جذب شده و در راشيتيسم و كم خونى و ضعف اعصاب اثر داشتهو مقوى بدن نيز مى باشد.

اميرالمومنين على (ع ) مى فرمايد:

براى آنكه زبان كودكان شما هر زودتر باز شود و خوب صحبت كنند به آنها اناربدهيد.


برگرفته از كتاب اسلام پزشك بي دارو _ فصل سوم







ادامه دارد ........

[مدير اجرايي]

ميوه ها

ميوه ها انواع و اقسام فراوانى دارند هر كدام خاصيت مخصوص به خود را دارا مى باشند،ولى از بين همه ، بعضى داراى مزيت هاى بيشترى از نظر مواد حياتى و خواص غذايىهستند، اسلام از اين ميوه ها بيشتر تعريف نموده و آنها را بعنوان ميوه هاى بهشتى معرفىفرموده است .

امام صادق (ع ) در اين باره مى فرمايد پنج ميوه از ميوه هاى بهشتى است : انار، سيب ، به ، انگور، و خرما.

انار

درختى است از تيرهگرانا تاسهكه به عربى رمان و به عبرى ريمون گويند،پيدايش آن را برخى از ايران دانسته اند و امروز در بيشتر نقاط جهان ديده مى شود وسابقه تقريبا چهار هزار ساله در ايران دارد.

خواص انار

ميتوان گفت تأكيدى كه از جانب پيشوايان دينى درباره خوردن انواع انار (شيرين وترش و شيرين ) رسيده درباره هيچ ميوه ديگرى نيامده است . در حديثى از امام صادق (ع ) چنين نقل شده كه فرمود:
از انار استفاده كاملببريد زيرا اگر شخص گرسنه آنرا بخورد، او را كفايت مى كند و اگر شخص سيربخورد اشتها آور است .
املاح آب انار چون به صورت تركيب با مواد آلى است زود جذب شده و در راشيتيسم وكم خونى و ضعف اعصاب و تقويت عمومى بدن مورد مصرف دارد

رابطه انار با زيبايى

مى دانيم كه انار صاف كننده خون و رافع احتقان كبد و بر طرف كنندهكلسترل و سموم بدن است ، و نيز مى دانيم كه پوست انسان آئينه تمام نماى كبد استبنابراين بهتر از هر چيز انار مى تواند رنگ رخساره را گلگون و زيبا نمايد.

خاصيت ديگرى كه براى انار از زبان روايات و گفتار پيشوايان دينى بيان شده ، ازبين بردن بار زبان ، ثقالت معده ، گرفتگى قلب ، و ردوده شدن غم و غصه است.

انار چون مى تواند معده و روده ها را پاك كند جدار روده را براى دفاع و طرد ويروسهاآماده مى سازد، بنابراين سموم ، بخون و قلب نمى ريزد، قلب نيز رونق و حيات تازه اىمى يابد انار در شستشوى خون به واسطه وجود پتاسيم و منيزيم مؤ ثر است وبدينوسيله سلولهاى كبد را فعال مى كند و اوره وكلسترل و سموم ديگر را دفع نموده و تعادلى در مايعات خون به وجود مى آورد.

هر كس يك انار بخورد، خداوند قلب او را نوارنى مى كند (كدورت و كسالت و افسردگى را از او دور مى سازد) و تا چهل روز وسوسه ها و اندوه ها از او دور ميشود.

و نيز به همين جهت است كه پيامبر اكرم مى فرمايد:
انار را با پوست آن بخوريد، زيرا معده را دباغى ميكند.

علاوه بر خاصيتهاى كه طبق اصول علمى و غذايى از اسلامنقل شده براى انار خواص ديگرى نيز بيان شده است .

در روايتى آمده است كه شخصى بنام صعصعه خدمت امير مومنان (ع ) رسيد نصف انارى پيش روى امام (ع ) بود امام (ع ) مقدارى از آن را به او داد و فرمود: آنرا با پوست بخور كه زردى دندان را از بين مى برد، بوى بد دهان را نابود ميكند، غمو عضه را از ميان بر ميدارد.

طبق تجزيه اى كه براى انار شد، واضح مى گردد كه با اصلاح كبد، معده ، روده ها، وخون ، ديگر براى دهان ، بوى بدى نخواهد ماند، بخصوص كه انار بواسطه داشتناسيدهاى مخصوص ، زردى دندان را كه آن نيز خود ايجاد بوى بد مى كند برطرف مى سازد و با اصلاح خون ، قلب را از غم و غصه تهى خواهد ساخت

امام صادق (ع ) فرموده است به كودكان خود انار بدهيد زيرا جوانى آنها را زودتر شكفتهمى سازد.

با توجه به آنكه راشيتيسم (نرمى استخوانها) و كم خونى ، رشد كودك را به تاخير مىاندازد اعجار كلام امام ششم (ع ) روشن تر مى گردد، زيرا انار چون به صورت تركيببا مواد آلى مى باشد زود جذب شده و در راشيتيسم و كم خونى و ضعف اعصاب اثر داشتهو مقوى بدن نيز مى باشد.

اميرالمومنين على (ع ) مى فرمايد:

براى آنكه زبان كودكان شما هر زودتر باز شود و خوب صحبت كنند به آنها اناربدهيد.


برگرفته از كتاب اسلام پزشك بي دارو _ فصل سوم







ادامه دارد ........

چرا ادامه ندادید