جزیره کیش، مروارید خلیج فارس
بیش از هر چیز، فضای آرامشبخش و زیبای جزیره است که ایرانیان را به خود جذب میکند. زنگ تفریحی برای مردم پرتلاش ایران تا دغدغه های روزمره، ترافیک سنگین شهری، آلودگی هوا و ... را هرچند برای مدتی کوتاه به فراموشی بسپارند. این جزیره شاید تنها بخشی از خاک ایران باشد که در آن خبری از پیکان نیست؛ فضاهای شهری مدرن و زیبا، هتلهای برازنده، تفریحات و سرگرمیهایی که برای بسیاری از ایرانیان تجربهای جدید هستند و امکانات خرید بسیار مناسب، همه دست به دست هم دادهاند تا اقامتی دلپذیر را رقم زنند.
جزیره کیش در شمال خلیج فارس و در فاصله ۱۸ کیلومتری بندر گرزه قرار گرفته است. این جزیره بیضی شکل، ۹۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و سطح نسبتاً هموار آن تا ۱۲۰ پا از سطح دریا ارتفاع مییابد. آب و هوای جزیره کیش گرم و مرطوب است. اگرچه در فصل تابستان، شرجی هوا و گرمای زیاد آزار دهنده است، اما فصل زمستانش بهشت است.
جزیره کیش از مهمترین مناطق آزاد تجاری ایران است و همه ساله میزبان هزاران گردشگر، خصوصاً گردشگران خرید ایرانی است. جزیره کیش مرکز مبادلات پر سود تجاری و موقعیتهای ویژه خرید کالا با بهایی پایینتر از سرزمین اصلی است. از این رو برای بسیاری خرید در کیش به عنوان مهمترین جاذبه گردشگری آن شناخته میشود. البسه و پوشاک، تجهیزات صوتی و تصویری، لوازم آرایشی، لوازم خانگی و گلهای مصنوعی بین خریداران از اقبال بیشتری برخوردارند. اغلب فروشگاهها از ساعت ۱۳ تا ۱۷ تعطیل هستند. به جهت عدم نیاز به روادید، برخی از گردشگران خارجی نیز برای یک تجربهی ایرانی راهی این جزیره میشوند. بسیاری از کارگران خارجی کشورهای حوزه خلیج فارس که برای تمدید ویزای اقامت خود در آن کشورها بایستی از کشور ثالث دیگری وارد شوند، نیز از مهمانان جزیره هستند.
جزیره کیش مراکز اقامتی متنوع و مناسبی را برای هر نوع سلیقهای در اختیار دارد. از سوئیتهای لوکس تا متلهای کنار دریا و آپارتمانهای اجارهای. این جزیره به عنوان یک قطب گردشگری، سرمایهگذاران دولتی و خصوصی بسیاری را برای احداث هتلها به خود جلب کرده و بالاترین نرخ رشد این صنعت در کشور را به خود اختصاص داده است. اکثر هتلها در جبهه شرقی جزیره و در نزدیکی بازارها و مراکز خرید قرار دارند. در حال حاضر بیش از ۴۵ هتل و مرکز اقامتی با ۹ هزار تخت در جزیره کیش فعال است و تعدادی دیگر نیز در حال احداث میباشند.
دلایل بسیاری برای دیدار از کیش وجود دارد، جدای از امکانات خرید مناسب که اصلیترین جاذبه گردشگری جزیره به شمار میرود، جاذبههای طبیعی، دیدنیهای بسیار و امکانات تفریحی و ورزشی گوناگون آن نیز به جلب سیاحان کمک شایانی میکند. سواحل نقرهفام و آب زلال آن به گونهای است که میتوان ماهیان و جانوران کف آب را به آسانی مشاهده کرد. امکانات ورزشهای آبی متنوعی نیز چون غواصی، کیبل اسکی و جت اسکی برای علاقهمندان فراهم است. مسیر دوچرخهسواری ۷۰ کیلومتری دور جزیره به همراه ایستگاههای اجاره دوچرخه در طول آن و تجهیزات ورزشی دیگر چون بولینگ، باگی، کارتینگ، بیلیارد، تنیس، فوتبال و والیبال ساحلی، از جاذبههای مفرح جزیره هستند. پیشینه تاریخی جزیره نیز یادگارهای بینظیری چون شهر باستانی حریره و شهر زیر زمینی کاریز را برجای گذارده است. تماشای غروب سرخگون خورشید در قفای کشتی یونانی، مقدمهای خیالانگیز و فراموشنشدنی بر شبهای پرستاره و پر جنب و جوش جزیره است. پارک آهوان، پارک پرندگان و پارک کمنظیر دلفینها نیز خصوصاً برای کودکان بسیار خاطرهساز هستند.
از جزیره کیش در طول تاریخ با اسمهای متعددی مانند کامتینا، آراکیا، آراکاتا و قیس نام برده شده است. از آن چه در کتب تاریخی بازگو شده است بر میآید که از زمان هخامنشیان و سپس اشکانیان و ساسانیان، جزیره کیش تحت تسلط ایران بوده است. حاکمیت معنوی ایرانیان بر کیش از رهنامههای نگاشته توسط ایشان به زبان پهلوی کاملاً مشهود است. در سال ۳۲۵ قبل از میلاد، اسکندر سوم مقدونی (اسکندر کبیر) به نیرشوس (افسر نیروی دریایی یونان) سفارش کرد که با یک هیئت اعزامی به سفر خلیج فارس و دریای عمان برود. نوشتههای نیرشوس در آراکاتا را میتوان اولین اشاره به جزیره کیش در طول تاریخ دانست.
با گسترش اسلام، این جزیره بدست خلفای اموی افتاده است. این وضع تا سال ۲۴۹ هجری قمری ادامه یافت. در این سال یکی از ایرانیان اهل ری بر خلیفه خروج نمود و تمامی جزایر خلیج فارس و بحرین، من جمله جزیره کیش را مسخر خود ساخت.
در تمامی دوران حکومت آلبویه و بعدها در زمان سلجوقیان و اتابکان فارس و سپس ملوک هرمز و آل مظفر و تیموریان، جزیره کیش تحت حاکمیت ایرانیان بوده است. در دوره سلجوقیان، کیش به بزرگترین مرکز تجاری خلیج فارس تبدیل شد. در همین دوران، قیاصره در کیش به قدرت رسیدند. ایشان که در ابتدا بسیار فقیر بودند، با دزدی دریایی پایههای اقتصادی حکومت خود را مستحکم نمودند. حاکمان قیاصره که بر این جزیره حکمران بودند از نسل شخصی هستند به نام «قیس» این شخص از شهر سیراف که در منطقهٔ «بنی خالد النصوری» قرار دارد آمده بودند. آخرین حاکم جزیرهٔ کیش یا (قیس) که از نژاد قیاصره بودهاند: ملک سلطان بن ملک قوامالدین بن ملک تاجالدین بن ملکشاه بن قیس بن ملک جمشید. ایشان به دست سیفالدین ابونصر علی بن کیقباد حاکم جزیرهٔ «هرمود» به امر اتابک ابوبکر در تاریخ ۱۲ جمادیالثانی از سال ۶۲۶ هجری قمری (سهشنبه ۲۵ اردیبهشت ۶۰۸) به قتل رسید، و با کشته شدن ملکسلطان آخرین حاکم کیش، حکم سلالهٔ قیاصره بر کیش برای همیشه پایان یافت.
در دوران طلایی کیش، مورخان زیادی راجع به آن اظهار نظر نمودهاند. ابن خرداد، ابن بطوطه و یاقوت حموی یا به کیش سفر نموده و یا در باب بزرگی آن سخنوری کردهاند. سعدی، در آثار خود دو جا از جزیره کیش و سفر به آن در این دوران یاد میکند. زمانی که مارکوپولو از دربار امپراتوری چین دیدن کرد، در اظهار نظر خود درباره مرواریدهای همسر امپراتور، آنها را به جزیره کیش نسبت داد.
زکریا بن محمد بن محمود قزوینی در آثار البلاد و اخبار العباد مینویسد:«قیس جزیرهای ست در دریای فارس و دورش چهار فرسخ است و آبادانی دارد. شهری در کمال حسن و لطافت در آنجا بنا شده است و کشتیهای هندیان به آن جزیره درآیند و تجارتگاه اهل هند و عجم و عرب است. آب چاه آشامند و حوضها و آبانبارها ساختهاند.» از سال ۹۱۲ تا ۱۰۳۱ این جزیره نیز هم چون جزیره هرمز به دست پرتغالیها افتاد و سرانجام در این سال، امامقلیخان، سپهسالار شاه عباس موفق به فتح خلیج فارس و بحرین و همه جزایر آن شد. و از آن پس کیش یکی از جزایر ایرانی خلیج فارس شناخته میشود.
تا سالهای آغازین حکومت محمدرضا پهلوی، کیش مرکز صید ماهی و مرکز تجارت مروارید خلیج فارس بوده است. با ورود مروارید ژاپن به بازار، به تدریج از اهمیت مروارید کیش کاسته شده و کیش نیز اهمیت خود را از دست داد.
در سال ۱۳۴۹ هیاتی آمریکایی-ایرانی جزیره را مورد بازدید قرارداد و با توجه به ویژگیهای طبیعی، سواحل زیبای مرجانی و آبهای زلال اطراف آن، به عنوان مرکز توریستی بینالمللی انتخاب شد.
آخرین شاه ایران در همین سال جزیرهی کیش را با یک گراند کازینو ( در حال حاضر به عنوان هتل بینالمللی شایان شناخته میشود) و یک فرودگاه مخصوص هواپیمای کنکورد، تبدیل به یک استراحتگاه تجملی برای افراد سرشناس بینالمللی ساخت. کاخ شاه، هتل کیش، فرودگاه و کازینو، اولین بناهای مدرن کیش محسوب میگردند. جزیره کیش در سال ۱۳۶۱ تبدیل به یک مرکز خرید بزرگ معاف از گمرک تبدیل و به عنوان نخستین منطقه آزاد اقتصادی کشور برگزیده شد.
مراکز دیدنی و اقامتی
در انتهای طولانیترین مسیر آبرفتی باستانی كیش، آبهای سطحی به قسمتی از منطقه شمالی جزیره كه به دره پرتغالیها معروف است سرازیر میشوند، لذا این منطقه از سرسبزی خاصی برخوردار است. در اطراف یكی از كهنسالترین درختان لور جزیره، مجموعه درخت سبز احداث شده است. اما یكی از عواملی كه سیاحتكنندگان را به این نقطه میكشاند، هیبت افسانهای درخت سبز است. درخت سبز كهنسالترین درخت «لور» جزیره است و احتمالا بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ سال عمر دارد. بر شاخههای این درخت، گرههایی با نخ یا پارچه زده شده است كه در نگاه اول آن را به نوعی مقدس مینمایاند. گروهی از مردم عقیده دارند كه این درخت شگون دارد و به همین دلیل به قصد برآورده شدن حاجتشان پارچههایی به شاخههای آن میبندند. مجموعه درخت سبز با آلاچیقهای زیبا و ایستگاههای متعدد کمپ برای استراحت و بازدید رایگان گردشگران بازسازی شده است و مسیرهای پیاده رو با چراغهای فانوسی شكل در میان فضای همیشه سبز با گلهای رنگارنگ، شما را به سوی جاذبه اصلی این مجموعه هدایت میکنند. در این مجموعه نمازخانه، رستوران فصلی، بوفه و سرویس بهداشتی نیز موجود است. مجموعه درخت سبز در مجاورت دو جاذبه مهم گردشگری كیش واقع شده و دارای دو درب ورودی است. یك درب آن با ورودی شهر باستانی حریره مشترك و ورودی دیگر در مجاورت آب انبار سنتی است. تنها پس از چند دقیقه پیاده روی میتوان از جاذبههای ذکر شده نیز دیدن كرد.
درخت لور یا انجیر معابد، معروفترین درخت جزیره است. این نوع درخت در نواحی جنوبی ایران رشد میکند. پوست کهنسال درخت لور و برگها و ریشههایش که از بدنه اصلی آن آویزان هستند، آن را از سایر انواع درختان متمایز میسازد. ریشه این درختان طوری رشد میکند که مانند چتری بر روی زمین سایه میافکند و ممکن است تا چند صد سال عمر کنند.
پایاب، دهلیز یا نقبی است كه در سطح زمین در كنار دهانه چاه قنات حفر و با شیب تند و با استفاده از تعدادی پله به سطح آب جاری قنات در زیرزمین میرسد. هر چه عمق چاه بیشتر باشد، این نقب طولانیتر و تعداد پلههای آن بیشتر است. زاویه حفر دهلیز را طوری محاسبه میكنند كه آخرین پله پایاب به انتهای میله (چاه) قنات برسد تا از روشنایی نوری كه از دهانه چاه به سطح آب میتابد برای روشنایی محوطه پایاب استفاده شود. معمولا در اطراف آخرین پله محوطهای ایجاد میشود كه در روزهای گرم تابستان، هوایی ملایم و دلپذیر دارد و برای استراحت از آن استفاده می شود. پایاب كیش كه قدمتی دو هزارساله دارد در محلی در نزدیكی مجموعه درخت سبز قرار گرفته است. این محل در سالهای اخیر با سنگهای مرجانی و به نحو زیبایی بازسازی شده است. در این محل یك چایخانه و رستوران غذاهای سنتی ایرانی نیز برای پذیرایی از گردشگران دایر گردیده است.
هتل آریان در شرق جزیره و در نزدیکی مراکز خرید و تفریحی قرار دارد. هتل آریان در سه طبقه بنا شده و دارای ۶۸ اتاق و سوئیت است. یک سالن بیلیارد در طبقه آخر و کافی شاپ چشم انداز در فضای باز از جمله امکانات محبوب این هتل هستند. این هتل وابسته به شركت هواپيمائى كيش است.
هتل فلامینگو در بین هتلهای کیش دارای محیطی دلپذیر و نزدیك به اسكله و بولینگ مریم، بازار ونوس و مروارید قرار دارد. این هتل ۲۰۰ اتاق و سوئیت با امكاناتی چون: یخچال، تلویزیون ماهوارهای، دسترسی اینترنت، سرویس فرنگی و ایرانی و روم سرویس دارد.
فضای سبز زیبا همراه با لانه كبوتران به همراه رستوران دلفین در فضای باز هتل با انواع غذاهای ایرانی و فرنگی از امتیازات این هتل است.
هتلهای کیش آرامش در سه طبقه، در شرق جزیره و با دسترسی مطلوب به مراکز خرید و گردشگری کیش واقع شده است. هتل آرامش دارای ۴۴ اتاق؛ یک اتاق یک تخته، ۱۵ اتاق دو تخته، ۱۵ اتاق سه تخته و ۱۳ اتاق چهار تخته است.
هتل آرامش قدیم، همان هتل قاصدک است که به علت قیمت مناسب مورد اقبال کارگران خارجی ساکن در کشور امارات قرار گرفته است. این افراد برای تمدید ویزای کار و اقامت خود در امارات ناگزیر از سفر به کشوری دیگر هستند و جزیره کیش نیز مقصدی مناسب برای ایشان است. با اینحال هتل آرامش قدیم مناسب افرادی است که به دنبال اقامتی ارزان قیمت در اتاقهای ۴ تخته و ۵ تخته هستند.
آب و هوا و اقلیم جزیره کیش
آب و هوای جزیره کیش گرم و شرجی است. میانگین دما ۲۷ درجه سانتیگراد است و گاهی از ۳۵ درجه سانتیگراد نیز پیشی میگیرد. تیر و مرداد گرمترین ماههای سال هستند و دمای هوا در بهمن و اسفند به پایینترین حد خود میرسد؛ که دلپذیرترین وقت سال برای ساکنین آن است. حداقل دمای جزیره کیش در طول سال به کمتر از ۳ درجه سانتی گراد نیز نمیرسد و همین حداقل هم تنها در چند روز از فصل زمستان قابل انتظار است. در این فصل هوا خنکتر و رطوبت نیز پایین است اما با اینحال آب دریا گرمای مطلوبی دارد.
باران کمی در جزیره میبارد، از اینرو پوشش گیاهی آن گرمای هوا را تاب میآورد و چندان به باران متکی نیست. میانگین بارندگی بیست ساله کیش طبق آمار ۱۹۰ میلی متر (۶۵% در زمستان، ۲۸% پاییز، ۱۴% در تابستان) است. به جهت بارش کم، رطوبت جزیره، چون سایر کرانههای خلیج فارس بالا است. به جز ایام فصول سرد، بقیهی ایام سال رطوبت آن بالای ۶۰ درصد است. خصوصاً در پایان تابستان، سطح رطوبت آنچنان بالاست که صبحها برگ گیاهان و سطوح سنگها شبنم میزنند، انگار جزیره به بارانی شبانه شستشو شده.
جزیره کیش همانند دیگر جزیرههای خلیج فارس، مخصوصاً جزیرههای ناحیهی تنگهی هرمز دارای پوشش گیاهی گرمسیری نیمکرهی شمالی است. جزیره کیش علاوه بر ویژگیهای جغرافیایی و اقلیمی مخصوص خود، مانند جزیرههای کنار دست خود مثل؛ فرور، هندورابی، شیدور، لاوان و حتی قشم، تحت تأثیر آب و هوای نیمه استوایی حاکم بر این گروه از پوشش گیاهی است. بخشهایی از جزیرهی کیش از درختان و بوتهزارهای کم پشت پوشیده شده است. معمولاً این درختان، پراکنده و دور از هم هستند. درختان گرمسیری برای سازگاری با شرایط آب و هوایی محیط، تغییرات جالبی کردهاند؛ تغییراتی مانند پیدایش ریشههای هوایی، کاهش برگها و پیدایش خار در تنه و شاخهها. به همین دلیل آب کمتری از این درخت تبخیر میشود و در مقابل گرمای شدید و نور آفتاب بهتر مقاومت میکنند.
درخت لور (انجیر معابد)
لور، انجیر معابد یا انجیر بنگال درخت بزرگی است که در جزایر و بنادر خلیج فارس و دریای عمان میروید. تاج بزرگ، ریشههای آویزان از تنهی اصلی و برگهای درشت و بیضی شکل، این درخت را از سایر گیاهان متمایز ساخته است. ریشههای این درخت که همچون ساقههای افشان و با پیچ و تاب در پیرامون تنهی اصلی به سمت پایین کشیده شدهاند، ظاهری پیچیده و مرموز به درخت میدهند. درخت لور دارای میوههای نارنجی رنگ به شکل انجیر و به اندازه فندق است که برخی از اهالی آنرا میخورند. در آبادی باغو در جنوب غرب جزیره، درختان لور بسیار بزرگ و زیبایی وجود دارند. بزرگترین درخت لور را در کنار زمین تنیس و در مجموعه درخت سبز میتوانید بیابید.
درخت کنار (سدر)
از درختان خاص منطقه خلیج فارس و از تیره عنابها است. شاخههای پوشیده از خار و برگهای ریز و انبوه دارد و میوه سرخ رنگ آن خوشمزه و شیرین است. از ساییدهی برگ درخت کنار، گردی سبز رنگ میسازند که در قدیم برای شستشوی موی سر استفاده میشده است.
درخت کهور
درخت و درختچه با ساقهی خاردار که در کیش تا ارتفاع ۱۵ متر هم رشد میکند و برخی از آنها تا ۵۰۰ و ۶۰۰ سال عمر دارند. چوب آن محکم است و در کشتی سازی و تولید لوازم خانه مورد استفاده قرار میگیرد.
درخت کرت
درخت یا درختچه ای که در جزیره کیش تا ۱۵ متر ارتفاع رشد میکند. از دستهی گل ابریشمیها است و گلهای آن زیبا و معطر و به رنگ زرد گوگردی است. در قدیم، غوّاصان جزیره کیش میوهی این درخت را در آب خیس کرده و بعد از چند ساعت که لعاب پس داد، آب آن را قبل از فرو رفتن در آب، به تن خود میمالند تا آب شور دریا بدنشان را زخم نکند. همچنین بچهها، میوهی این درخت را در آب میجوشانند و از آن چسب تهیه میکنند. میوهی این درخت مانند لوبیای سبز کشیده، بند بند و مسطح است. از پوست تنه این درخت صمغ به دست میآید.
درختچه گز
درختچه ای با برگهای ریز و بهم فشرده (به نظر بدون برگ است) با گلهای منظم در رنگهای سفید و صورتی. حدود ۳۰۰ گونه از این درخت شناخته شده است. درخت گَز همان درختی است که رستم، قهرمان شاهنامه، از شاخه آن تیری دو شاخه ساخت و به چشم اسفندیار رویین تن زد و او را شکست داد. گز ریشههای بسیار محکمی دارد. به همین دلیل در مناطق بیابانی، برای جلوگیری از حرکت شنهای روان و فرسایش خاک، بسیار مناسب است.
درخت اُکالیپتوس
درخت اُکالیپتوس در اصل از سرزمین استرالیا آمده است. ارتفاع این درخت، معمولاً بسیار زیاد است و برگهایی کشیده و براق دارد. از برگ آن مایعی تهیه میشود که با آن بُخور میدهند. برگ این درخت بویی تند دارد. اگر تنها یکی از برگهای اُکالیپتوس را خُرد کنید، میتوانید به راحتی بوی آن را حس کنید.
نخل خرما
نخل یا درخت خرما دارای میوهای خوشمزه و مغذی است. از درختان قدیمی است که نام آن حتی در تورات و قرآن مجید هم آمده است. آب و هوای جزیره کیش برای کشت خرما بسیار مساعد است. علاوه بر نخلهایی که به صورت پراکنده در سطح جزیره وجود دارند، انبوهی از نخلها را در نخلستانهای طلوع و غروب کیش نیز میتوانید ببینید. نخلستان غروب کیش با حدود دو هزار نخل و ۲۵ هکتار وسعت در غرب جزیره واقع است. درختان خرمای جزیره کیش، گونه های مختلف دارند که رزک، دیری، زرد و شکر و ... نام بعضی از آنهاست. ارتفاع نخل خرما به ۱۰ تا ۲۰ متر میرسد و برگهای سخت و تیز آن روی شاخههای بلند قرار دارد. سازمان منطقه آزاد کیش با وارد کردن درختان بالغ از نخلستانهای هرمزگان و کاشت آنها در بلوارها و حاشیه خیابانها چشم انداز زیبایی در جزیره به وجود آورده است.
درخت نارگیل
تعداد ۳٬۰۰۰ اصله درخت نارگیل در مساحتی بالغ بر ۲۰ هکتار از نوار ساحلی شرق کیش کاشته شده که زیبایی و سرسبزی چشمگیری به این سواحل بخشیده است.
گیاهان شب خُسب
این گیاهان از خانوادهی آکاسیا هستند و میوههایی شبیه لوبیا دارند که مانند بند انگشت، کشیده و مسطح است و در هر بند آن دانههایی وجود دارد. آنها شبها برگهای خود را جمع میکنند و به عبارتی میخوابند و به همین دلیل، به آنها شب خُسب میگویند. گیاهان شب خُسب، با آمدن روز و طلوع خورشید برگهای خود را دوباره باز میکنند و به استقبال آفتاب میروند.
از اواسط پاییز و با شروع بارندگیهای پاییزی، تقریباً همهی سطح جزیره با گل و گیاهان یک سالهی خود رو سبز میشود. این گیاهان معمولاً تا اواسط بهار دوام میآورند و علاوه بر ایجاد چشم اندازهای زیبا، منبعی برای تغذیهی آهوان و اندک دامهای اهلی موجود در سطح جزیره هستند.
زمستان فصل رویش قارچهای خوراکی در جزیره کیش است که بسیار خوشمزه و گرانبها هستند.
نقل قول
